Innovatieteams van bedrijven bestaan nog vooral uit mannen en personen met een Westerse achtergrond volgens de Innovatie Monitor. Circa de helft van de Nederlandse bedrijven is actief bezig met diversiteitsbeleid, maar zit veelal niet te wachten op bindende quota. Dat blijkt uit de Nederlandse Innovatie Monitor 2020. Daaruit komt ook naar voren dat circa 4 op de 5 bedrijven ernaar streven pas uiterlijk in 2050 een verwaarloosbare ecologische voetafdruk te hebben. Het tempo van de verduurzaming is daarmee waarschijnlijk niet snel genoeg om de kabinetsdoelen te behalen. Voorts blijkt de coronacrisis als aanjager te fungeren van de digitale transformatie. De nadruk ligt echter vooral op het toepassen van de nieuwe technologieën, minder op nieuwe vormen van waarde-creatie, organisatorische veranderingen en financieel-strategische aspecten. Nederlandse bedrijven zetten vooral in op de sleuteltechnologieën cloud computing, e-commerce en big data; bijna de helft van de ondervraagde bedrijven denkt dat de werkgelegenheid bij hun organisatie gaat toenemen als gevolg van digitale ontwikkelingen.
Deze en andere bevindingen van de Nederlandse Innovatie Monitor worden gepresenteerd door het Amsterdam Centre for Business Innovation van de Amsterdam Business School, Universiteit van Amsterdam (UvA).
Diversiteit in innovatieteams leidt tot meer innovatie, maar er zitten grenzen aan
Uit de Nederlandse Innovatie Monitor 2020 komt naar voren dat diversiteit van innovatie medewerkers in principe gepaard gaat met meer nieuwe en verbeterde producten en diensten. Diversiteit betreft in dit onderzoek de variatie in het geslacht (man/vrouw), leeftijd (ouder/jonger dan 40 jaar), herkomst (Westers/niet-Westers) en opleiding (van wetenschappelijk tot praktisch) van mensen die in innovatieteams zitten ten opzichte van een gelijke verdeling (50/50) per categorie. Maar een te hoge diversiteit binnen innovatieteams gaat juist gepaard met een afname van nieuwe producten en diensten en met name verbeterde producten en diensten. Diversiteit lijkt echter wel een strikt positieve relatie te hebben met het implementeren van nieuwe managementvormen. Ook is er in organisatie met een diverser innovatieteam meer aandacht voor verantwoord ondernemerschap. Onderzoeksleider Professor Henk Volberda: “Deze bevindingen laten zien dat de innovatieprestaties van innovatieteams aanzienlijk verbeterd kunnen worden door het bevorderen van diversiteit. Het leidt tot meer nieuwe ideeën, platte organisatievormen en meer verantwoord ondernemerschap. Natuurlijk zitten daar ook grenzen aan. Een zeer divers samengesteld innovatieteam zorgt natuurlijk ook voor meer communicatie- en coördinatie-uitdagingen.”
De meerderheid van medewerkers die betrokken zijn bij innovatie en vernieuwing is een man met een Westerse achtergrond
Diversiteit staat hoog op zowel de maatschappelijke agenda, ook waar het gaat om diversiteit in innovatieteams. Uit de monitor blijkt dat medewerkers die betrokken zijn bij innovatie en vernieuwing doorgaans man zijn (62% ten opzichte van 50% bij een gelijke verdeling tussen man en vrouw). Ook hebben zij vaak een Westerse achtergrond (75%), hoewel het aandeel niet-Westerse innovatiemedewerkers ten opzichte van de Nederlandse bevolkingssamenstelling juist relatief groot is. Vooral de ICT-sector en de bouwnijverheid en vastgoed worden gekenmerkt door een relatief beperkte mate van diversiteit binnen innovatie teams. De sector overheid, zorg en het onderwijs voert de ranglijst aan wat betreft de mate van diversiteit bij innovatieteams. Professor Volberda stelt: “Als een gelijke verdeling (50/50) als referentiekader wordt genomen, dan hebben Nederlandse organisatie nog een hele slag te maken om de diversiteit te bevorderen wat betreft geslacht, leeftijd en achtergrond. Het bevorderen van gender diversiteit behoeft in het bijzonder de aandacht binnen de bouwnijverheid. Deze sector wordt van oudsher toch veelal gezien als een mannenbolwerk. De ICT sector wordt juist gedomineerd door jonge honden en zou de instroom van relatief oudere medewerkers moeten bevorderen”
Opsplitsing van de mate van diversiteit bij innovatieteams naar de aspecten geslacht, leeftijd, herkomst en opleiding. Bron: De Nederlandse Innovatie Monitor 2020, bewerking door SEO Economisch Onderzoek.
Circa de helft van de organisaties geeft aan actief bezig te zijn met het vergroten van de diversiteit in de organisatie – iets meer dan een kwart denkt dat streefcijfers en quota hen daarbij kunnen helpen.
De helft van de ondervraagde bedrijven (48%) is actief bezig met het bevorderen van de diversiteit in hun eigen organisatie. Dit laat zien dat veel bedrijven in de praktijk aan de slag zijn met diversiteitsbeleid. Ruim een kwart van de organisaties gelooft dat streefcijfers en quota hen daarbij verder kunnen helpen. Daar staat tegenover dat bijna de helft van de respondenten dergelijke dwingende maatregelen niet ziet zitten. Deze bevindingen geven volgens professor Volberda aan “dat er behoorlijk wat verdeeldheid is tussen organisaties wat betreft hun actiegerichtheid om diversiteit te vergroten. Bijna de helft werkt aan een actief diversiteitsbeleid, maar bij 4 op de 10 bedrijven is dat nog niet het geval. Hoewel hier kansen liggen om het innovatievermogen van Nederland te verhogen, wordt het instellen van streefcijfers en quota door de meeste bedrijven niet gewaardeerd”.
Tachtig procent van de bedrijven streeft naar een minimale ecologische voetafdruk in 2050, waarschijnlijk te laat om de klimaatdoelstellingen te halen
Uit de Nederlandse Innovatie Monitor 2020 komt naar voren dat bijna de helft van de ondervraagde organisaties (48%) uiterlijk in 2030 hun ecologische voetafdruk willen beperken tot een verwaarloosbare hoeveelheid. Uiterlijk in 2050 streeft circa 80 procent van de ondervraagde organisaties ernaar hun ecologische voetafdruk beperkt te hebben tot een verwaarloosbare hoeveelheid. Henk Volberda: “Als een parallel getrokken wordt tussen deze bevindingen en de klimaatdoelstelling van de overheid (49% reductie in 2030 en met 95% reductie in 2050, red.), dan lopen de klimaatdoelstelling voor 2030 en het streven van Nederlandse organisaties redelijk met elkaar in de pas (49% versus 48%). Voor 2050 is dat een ander verhaal. Circa 80 procent van de organisaties geeft aan uiterlijk in 2050 hun ecologische voetafdruk beperkt te hebben tot een verwaarloosbare hoeveelheid. Circa 1 op de 5 bedrijven geeft aan dat na 2050 te bereiken. Dit vormt een indicatie dat het streven van organisaties achterblijft bij de duurzaamheidsdoelstellingen vanuit de overheid voor 2050.” In positieve zin valt op dat het percentage bedrijven die in 2050 hun voetafdruk drastisch gereduceerd denken te hebben het omvangrijkst is in de agro-, energie- en watersectoren (92%), sectoren die van groot belang zijn voor onder andere het realiseren van de energietransitie in Nederland. Organisaties in deze sectoren scoren tevens relatief hoog op verantwoord ondernemerschap. Daarentegen is het minder hoopvol dat uit de monitor blijkt dat de na de uitbraak van de coronacrisis aangezwollen aandacht voor duurzaamheidsthema’s alweer lijkt af te nemen.
Het verwachte moment waarbij sectoren verwachten hun ecologische voetafdruk beperkt te hebben tot een verwaarloosbare hoeveelheid. Bron: De Nederlandse Innovatie Monitor 2020, bewerking door SEO Economisch Onderzoek.
De digitale transformatie van Nederlands bedrijven is met name gericht op het investeren in nieuwe technologieën
De focus van de digitale transformatie ligt nog met name op de toepassing van nieuwe technologieën en in mindere mate op het creëren van nieuwe vormen van waarde-creatie, organisatorische veranderingen en strategische aspecten. Dit suggereert dat Nederlandse bedrijven aan het digitaliseren zijn, maar dat dit nog niet in alle gevallen heeft geleid tot bedrijfsbrede veranderingen op organisatorisch en strategisch vlak. Mogelijk dat de coronacrisis hier kan fungeren als katalysator, aangezien een groot aantal bedrijven aangeeft na de uitbraak van het coronavirus versneld te zijn gaan digitaliseren. Professor Volberda stelt dat “louter een blik op nieuwe technologieën op termijn zelfs contraproductief werken voor organisaties. De kracht van digitale transformatie kan veel beter benut worden door bedrijven als ze ook hun organisatievorm, verdienmodel en strategie aanpassen.” Juist bedrijven die digitaal ‘volwassener’ zijn hebben betere prestaties, meer omzetgroei en hogere investeringen in ICT, R&D en personeel. Jonge bedrijven zijn relatief ver in digitale transformatie, terwijl lokale bedrijven en ZZP’ers dreigen achter te blijven.
Mate waarin organisaties gericht zijn op de verschillende elementen van digitale transformatie. Bron: De Nederlandse Innovatie Monitor 2020, bewerking door SEO Economisch Onderzoek.
Bijna de helft van de organisaties denkt dat de werkgelegenheid gaat toenemen als gevolg van digitale ontwikkelingen
Managers zijn overwegend positief over de werkgelegenheidseffecten van digitale ontwikkelingen op de eigen organisatie. Bijna de helft van de managers (47%) denkt dat de werkgelegenheid bij de eigen organisatie gaat toenemen, terwijl nog eens een derde (35%) geen noemenswaardige effecten op de werkgelegenheid verwacht. Toch geeft ook een aanzienlijk gedeelte van de managers (18%) aan minder arbeidskrachten nodig te hebben door verdere digitalisering. Professor Volberda licht toe: “Steeds meer taken zullen worden geautomatiseerd, maar daarentegen zullen ook geheel nieuwe taken en functies ontstaan. Volgens het Future of Jobs onderzoek van het World Economic Forum zullen 65 procent van de basisschool scholieren uiteindelijk functies uitoefenen die nu nog niet bestaan. Tevens zullen ook steeds meer mensen nieuwe vaardigheden moeten aanleren om hun huidige functies te kunnen blijven uitoefenen”.
Nederlandse organisaties zetten vooral in op de sleuteltechnologieën cloud computing, e-commerce en big data
Sleuteltechnologieën zijn technologieën van de ‘toekomst’ die een enorme impact zullen hebben op de manier waarop we leven, leren, werken en produceren. Deze technologieën zorgen voor nieuwe bedrijvigheid en markten, vergroten de concurrentiekracht en versterken banengroei. Daarmee zijn ze van groot belang voor de Nederlandse economie en innovatiekracht. Uit deze monitor komt naar voren dat Nederlandse bedrijven vooral gebruik maken van cloud computing (59% van de ondervraagde organisaties), e-commerce (43%) en big data (33%). Daartegenover staat dat meer dan de helft van de ondervraagde bedrijven aangeeft geen plannen te hebben omtrent 3D-printing (64%), blockchaintechnologie (56%) en robotica (51%). Volgens Professor Volberda hebben we hier te maken met de zogenaamde hype cyclus: “De beperkte aandacht voor 3D-printing, blockchaintechnologie, robotica en Virtual Reality in Nederland kan mogelijk verklaard worden doordat de hooggespannen verwachtingen van deze opkomende technologieën sterk tegenvallen. Pas door veelvuldig experimenteren en langdurige investeringen kunnen bedrijven de voordelen van deze technologieën plukken.”
De informatie- en communicatiesector loopt voorop in innovatie – de overheid, zorg en het onderwijs blijven relatief achter
Uit de monitor komt naar voren dat de informatie- en communicatiesector de innovatiekoploper van Nederland blijft. Deze sector scoort zowel goed op de klassieke ‘harde’ vormen innovatie, zoals de mate van radicale en incrementele innovatie, als op de meer ‘zachte’ vormen, zoals de implementatie van nieuwe managementvormen, innovatieve leiderschapsstijlen en de mate van zelforganisatie. Ook de agro-, energie- en watersectoren presteren goed op innovatievlak. Zij kennen de hoogste procentuele investeringen in R&D en worden gekenmerkt door relatief veel aandacht voor duurzaam ondernemerschap. De overheid en overheidsgerelateerde sectoren zoals zorg en onderwijs blijven op veel vlakken achter bij de andere sectoren.
Met name de agro, energie en watersector investeert veel in R&D.Bron: De Nederlandse Innovatie Monitor 2020, bewerking door SEO Economisch Onderzoek
Nederlandse Innovatie Monitor
Blijf op de hoogte van nieuws uit de industrie, Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar aan info@linkmagazine.nl
Voor de Nederlandse Innovatie Monitor 2020 zijn circa duizend leidinggevenden van Nederlandse bedrijven ondervraagd over onderwerpen zoals de coronacrisis, duurzaamheid, de digitale transformatie en diversiteit. De Nederlandse Innovatie Monitor wordt jaarlijks uitgevoerd onder regie van prof. dr. Henk Volberda, hoogleraar Strategisch management en innovatie aan de UvA. SEO Economisch Onderzoek heeft de monitor uitgezet en het onderzoek verricht. Het volledige onderzoek is te downloaden op de volgende link: https://www.seo.nl/publicaties/hetnederlandse–innovatielandschap–in–roerige–tijden/
De bevindingen worden bekend gemaakt in het kader van het televisieprogramma De Wereld van Morgen dat door de AVROTROS wordt uitgezonden op maandagavond 19 oktober 2020 (21.30u: NPO1).
