Onlangs reageerde Joost van de Griendt, chief business officer en chief marketing officer van hightech start-up Dynaxion, op een online bericht over de almaar toenemende cocaïnestromen die ons land binnenkomen. ‘Beste Ferdinand Grapperhaus (op dat moment nog minister van Justitie, red.) en Ernst Pols (officier van justitie, red.), Niet opgeven! Dynaxion Security kan en wil graag helpen. Wij detecteren en identificeren drugs in pakjes, koffers en vracht. Zo kunnen we concreet bijdragen aan het verminderen van illegale drugstransporten. Maar dan zou het fijn zijn als jullie ons ook kunnen helpen. Want zonder financiering gaat het ons niet lukken.’
Het Dynaxion-team. Met tweede van links Cor Datema en vierde links Joost van de Griendt. Foto’s: Dynaxion
‘We moeten iets kunnen laten zien aan de markt’
Samen tegen drugs. Samen tegen ondermijning, had Van de Griendt er nog bij gezet. En ja, er kwam een reactie van het ministerie, zegt hij. Waardoor Dynaxion nu rechtstreeks contact heeft met de directeur-generaal daar en de directie van het programma Anti-ondermijning, dat zich richt op de aanpak van georganiseerde criminaliteit. ‘De overheid is zeer geïnteresseerd in ons systeem om drugs en ook wapens snel en goed op te sporen, maar kan ons ook niet zomaar financiering geven.’ Dynaxion in Eindhoven is deeptech van de bovenste plank. De proof of concept is er, nu komt het aan op het bouwen van een prototype. Toch zijn de benodigde miljoenen voor verdere engineering en development nog maar deels gevonden. Weliswaar komt er wat meer aandacht voor financiering van deeptech start-ups – de overheid heeft een speciaal fonds aangekondigd – maar het gaat erg langzaam. ‘We willen heel graag een Brainport-bedrijf zijn en blijven. Of ons in ieder geval binnen Europa vestigen, zodat onze technologie in dit werelddeel doorontwikkeld en behouden blijft. Maar we ervaren steeds weer dat we een te risicovol en lastig te financieren bedrijf zijn. Dus zoeken we nu ook wat actiever in het buitenland. Amerikaanse investeerders zien dat er veel deeptech met grote potentie in Europa zit. En als het niet anders kan, is het voor ons follow the money.’
Compacte versneller
En dat terwijl de oprichters van Dynaxion het bedrijf uit zien groeien tot de ‘ASML van de security equipment’. Het idee voor hun deeltjesversneller die pakketten en koffers kan screenen, werd in 2018 geboren. Huidig ceo Cor Datema deed mee aan een hackathon van HighTechXL, een start-up accelerator en venturebouwer. Datema: ‘Ik heb een achtergrond in de deeltjesfysica en één van de thema’s was hoe we CERN-achtige technologie konden inzetten voor maatschappelijke issues. Deeltjesversnellers zie je natuurlijk vooral in grote researchomgevingen, de kosten zijn gigantisch. Maar dankzij de huidige radio-frequency quadrupole (RFQ)-technologie zijn neutronengeneratoren een stuk goedkoper en compacter te bouwen, en komen andere toepassingen in beeld, bijvoorbeeld voor de veiligheidssector.’
Met een aantal deelnemers van de hackathon werkte Datema een businesscase uit. Waarna ze concludeerden dat deze technologie echt iets toevoegt, de security screening-markt biedt heel veel kansen. Een compleet geautomatiseerd systeem met spectraalanalyse met behulp van neutronen is veel accurater dan de huidige CT-scans of X-ray-systemen op bijvoorbeeld luchthavens. Allerlei handwerk wordt overbodig, menselijke invloeden bij de interpretatie van beelden en veel vals alarm worden eruit gehaald.
Het hackathonteam viel langzaam uit elkaar; het bleek een moeizaam traject om er daadwerkelijk een bedrijf van te maken gezien de complexe technologie en specifieke kennis. Maar Datema ging door en heeft nu een team met veel specifieke expertise om zich heen.
Witte Huis
Zo haakte ook Joost van de Griendt aan. ‘Ik ging langs bij HighTechXL omdat ik me wilde aanmelden als mentor voor start-ups en werd gegrepen door een presentatie van Dynaxion. Er is maar één manier om deze zeer complexe start-up van de grond te krijgen en dat is door er fulltime tijd aan te besteden, dacht ik.’ Begin 2019 richtten Datema en Van de Griendt Dynaxion op. En zomer 2019 kwam er een behoorlijke eerste som geld. Dynaxion doet veel mee aan challenges en pitches. Zo belandde de start-up destijds ook in de finale van de Opioid Detection Challenge van onder andere de White House Office of National Drug Control Policy en U.S. Department of Homeland Security. Die wedstrijd was gericht op het vinden van snelle, niet-destructieve manieren om opiaten in de post op te sporen. Datema: ‘We eindigden bij de eerste acht en wonnen 100.000 dollar. Ons bedrijf werd genoemd op de website van het Witte Huis. Dat gaf veel spin-off in de media. Met het geld konden we mensen aannemen, en daarbij kwam er ook een lening uit het Brabant Startup Fonds en een kleine investering van HightechXL.’
Virtueel testen
Van de Griendt en Datema onderzochten wat er op de wereld al aan alternatieven was voor de traditionele screening op vliegvelden. Van de Griendt: ‘Als er al iets beters is, moet je hier niet aan beginnen natuurlijk. Deeltjesversnellers zijn weliswaar goedkoper dan in het verleden, maar nog steeds vrij duur vergeleken met een X-ray-systeem. We vonden echter geen andere technieken die ook echt identificeren zonder een pakket of koffer open te maken.’ Het scansysteem van Dynaxion combineert bestraling met subatomaire deeltjes met artificiële intelligentie. De gammadeeltjes die bij de bestraling van materialen terugkomen, verraden om welk materiaal het gaat. Het principe is niet nieuw, maar niemand heeft zo’n systeem op kleinere schaal echt werkend gekregen omdat een aantal technologische zaken miste.
Datema: ‘Nu lukt het ons wel. Dat komt mede door die compacte deeltjesversneller, de enorme mogelijkheden van AI en de manier waarop wij trainingsdata genereren. AI-technologie werkt alleen maar goed getraind. Daarvoor kunnen we onmogelijk miljoenen verschillende soorten pakketjes in het echt screenen, dus doen we dat door slimme digitale simulaties met alle mogelijke materialen die je tegen kunt komen. We hebben een softwarepakket dat fysische interacties van deeltjes met materie simuleert, een random parcel generator, en een virtueel detectiesysteem: wat zou het gammaspectrum bij welk materiaal moeten zijn? Zo creëren we heel veel trainingsdata.’ Inmiddels zijn er meerdere patenten. Vorig jaar bereikte Dynaxion bovendien de mijlpaal van een proof of concept: het systeem maakt vrijwel foutloos onderscheid tussen onder meer cocaïne-simulant, melkpoeder, suiker, tandpasta, zout, ammoniak, pyriet, propionzuur en ureum.
Kern is data
De toepassingen van Dynaxion zijn zo disruptief dat de algoritmes in eigen huis ontwikkeld moesten worden. ‘We zijn vooral ook een softwarebedrijf als je het zo bekijkt’, zegt Datema. ‘We bieden straks de scanner, maar de kern van ons bedrijf is die datakennis.’ Van de Griendt: ‘Ons voordeel – dat we met neutronen gedetailleerd stoffen kunnen identificeren – is ook enigszins ons nadeel. “Waarom lukt het jullie wel? Kan een start-up dat wel?”, reageren sommigen. We doen iets bijzonders, dat geeft positieve reacties, maar mensen zien ook dat je deze deeptech niet in een paar jaar op de markt brengt.’
Nu er een proof of concept ligt is het tijd voor een prototype, om te testen met echte pakketjes, en toe te werken naar een volledig geïntegreerd systeem. Een partner van Dynaxion bouwt de deeltjesversneller. Namen wil het tweetal niet noemen, maar het is geen Nederlands bedrijf. Daarnaast zijn nog meer toeleveranciers betrokken. ‘Uiteindelijk willen we toe naar een ASML-achtig model: we doen de softwareontwikkeling, assemblage, marketing, sales en service met een schil van toeleveranciers om ons heen.’
Geld is heikel punt
Mede op verzoek van het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft TNO een onafhankelijk expertiserapport opgesteld. Van de Griendt: ‘TNO vindt dat dit technisch kan en noemt het systeem veelbelovend qua accuratesse, identificatie en mate van automatisering. Het zijn precies die drie dingen die de markt zoekt.’ Ook liggen er letters of support van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Schiphol. De douane noemt het veelbelovend en wil graag testen als het zover is.
Link magazine editie februari 2022 thema Supply-security, dealen met het (volgende) opzweepeffect. Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
Maar daar komt weer dat heikele punt van financiering om de hoek kijken. Er is vijf tot acht miljoen euro nodig om een prototype te bouwen. ‘Investeerders willen graag geld steken in mooie start-ups. Ze hebben keuze genoeg in ons land. Maar wij zijn in hun ogen moeilijk, complex en risicovol ondanks de grote mogelijkheden. De marktintroductie duurt lang. Dan blijken ze toch risicomijdend.’
Dynaxion heeft wat investeerders, informal angels en ontwikkelpartners die mee risico willen dragen. Er werken nu zes mensen en de softwareontwikkeling gaat volop verder. Maar vooral die hardwareontwikkeling blijft achter, wat frustreert. Datema: ‘ We willen zo snel mogelijk een volledig geïntegreerd systeem bouwen, we moeten iets kunnen laten zien aan de markt.’ Nederland heeft nieuwe ASML’s nodig, zo benadrukken beiden. ‘We kunnen interessant zijn voor de toeleverende industrie.’
Op termijn wil Dynaxion ook oplossingen leveren voor complete containers of (hoge-dichtheids-)vracht op pallets. Daarbij is de complexiteit nog groter. Bovendien zijn meer toepassingen dan alleen de security denkbaar. Van de Griendt: ‘Het draait bij ons om identificatiesystemen voor non-destructief testen: dat maakt ze ook inzetbaar voor bijvoorbeeld het aantonen van PFAS, poly- en perfluoralkylstoffen in grondwater. Dat soort toepassingen onderzoeken we nu. Die introductie gaat misschien ook sneller.’
