De arbeidsmarkt is krap en stelt ook de industrie voor grote uitdagingen. Arbeidsmigratie wordt als een oplossing gezien, maar stelt bedrijven tevens voor tal van vragen. Hoe zit het met huisvesting en hoe zorgen zij dat ze zich niet schuldig maken aan arbeidsuitbuiting? En: zijn er andere opties om medewerkers te werven?
Onderzoek ABN AMRO over migrant en andere arbeidsmarktuitdagingen
In 2019 werkten er volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 767.571 arbeidsmigranten in Nederland, van wie zo’n 60.000 in de industrie. Het betreft grotendeels ongeschoolde arbeiders uit vooral Oost-Europa, die met regelmaat kampen met problemen als uitbuiting en gebrekkige huisvesting. Tot deze groep arbeidsmigranten behoren verder ook expats en kennismigranten. Zij werken voor Nederlandse hightechbedrijven zoals ASML, NXP, Philips en VDL en hun toeleveranciers.
Sector banker Industrie David Kemps: ‘Als je schaars personeel aan je wilt binden, moet je verder kijken dan de portemonnee. De industrie loopt daarin achter.’ Foto: ABN AMRO
Positie verbeteren
Het kabinet stelde in 2020 een commissie in, onder leiding van Emile Roemer, die voorstellen moest doen om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren. Een belangrijke aanbeveling van deze commissie-Roemer is goede en veilige huisvesting te organiseren voor arbeidsmigranten. Een heikel punt, omdat betaalbare woningen schaars zijn en de regelgeving bij gemeenten niet altijd even duidelijk is. Het is een taak van veel partijen, zoals gemeenten, provincies en huisvesters, schrijft Roemer in zijn rapport. In 2020 trok het kabinet 50 miljoen euro uit voor de huisvesting van kwetsbare groepen, waaronder 4.700 woonplekken voor arbeidsmigranten, en in 2021 nogmaals 50 miljoen euro. David Kemps, sector banker Industrie bij ABN AMRO, onderzocht de situatie en voerde diverse gesprekken met industriële klanten over arbeidsmigranten. Daaruit blijkt dat ondernemers investeren in opleiding en taalbeheersing van arbeidsmigranten en vaak bemiddelen bij huisvesting en gezinshereniging. ASML gaf onlangs aan mee te willen betalen om de woningbouw in vestigingsplaats Veldhoven te versnellen.
‘Je medewerkers zijn je kapitaal’
Inlener verantwoordelijk
De Nederlandse Arbeidsinspectie heeft de afgelopen jaren weinig industriële bedrijven beboet. Van de ongeschoolde arbeidsmigranten wordt het overgrote deel goed behandeld en marktconform betaald. Toch is het van groot belang dat bedrijven zich realiseren dat zij medeverantwoordelijk zijn voor de uitzendkrachten die zij inzetten binnen hun onderneming, zo geeft branchevereniging Koninklijke Metaalunie aan. Valt een werkgever onder de cao Metaal en Techniek, dan is hij bovendien verplicht om te werken met uitzendbureaus die gecertificeerd zijn door de Stichting Normering Arbeid (SNA). Wanneer het uitzendbureau niet alles op orde heeft of zich niet aan de regels houdt, kan de inlener aansprakelijk worden gesteld.
Per 2024 komt daarbij de verplichting vanuit de EU om te rapporteren over maatschappelijk verantwoord ondernemen, op grond van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Ook ABN AMRO zal klanten daarop bevragen bij kredietverlening, vertelt Kemps. ‘Als een bedrijf in het nieuws komt vanwege boetes en stillegging, is dat een enorm reputatierisico. Klanten moeten dus kunnen aantonen dat zij goed monitoren hoe er wordt omgegaan met de buitenlandse arbeidskrachten die zij inhuren. Een hoger risicoprofiel kan leiden tot een hogere rente of afwijzing van een aanvraag.’ En dat gaat de hele financiële sector doen, aangezien De Nederlandsche Bank dat controleert, weet Kemps. Hij verwacht dat de grote uitbesteders vervolgens deze verantwoordelijkheid bij toeleveranciers zullen leggen.
Uitdagingen in hightech
In de hightech industrie is de schaarste aan technisch geschoold personeel een groot probleem, aldus Kemps. ‘Voor deze bedrijven betekent het tekort aan arbeidskrachten met de juiste kennis een belemmering voor de groei. Robotisering en automatisering bieden perspectief, maar zijn slechts een beperkte oplossing voor de enorme personeelstekorten.’ Alleen al ASML maakte onlangs bekend zo veel groei te verwachten dat ze tot 2030 samen met toeleveranciers 70.000 mensen willen aannemen. Zou een oplossing niet kunnen zijn om juist meer nearshoring te doen? Kemps begrijpt de vraag, maar legt uit dat de industrie een zo efficiënt mogelijk georkestreerde sector is. ‘Er is zeker gekeken naar de voor- en nadelen van uitbesteding naar dichtbijgelegen landen. Met name de hightech kiest echt voor nabijheid van toeleveranciers en partners. Omdat communicatie op afstand lastig is, maar je in elkaars nabijheid ook veel beter innovatieve producten kunt bouwen. Je gaat makkelijk even langs om elkaar op weg te helpen.’ Dat weegt zwaarder dan goedkopere productie in landen als Polen of Roemenië.
‘Natuurlijk zijn bepaalde bewerkingen wel verder weg te brengen, met name als die al uitgekristalliseerd zijn, of als het gaat om bijvoorbeeld de productie van oudere machines die nog veel worden verkocht. Het innovatieve stuk houdt een bedrijf als ASML echter graag dichtbij.’ Daarnaast ziet Kemps ook dat de industrie in het algemeen, door de coronapandemie en verstoringen in de logistiek, meer regionaliseert (local4local). ‘Dat heeft te maken met de leverzekerheid. Als omstandigheden onzeker worden, wil je zaken dichtbij hebben. Hoewel dat natuurlijk ook samenhangt met de kosten en wie daarvoor betaalt. Een consumentenproduct als een iPhone kun je niet zomaar honderd euro duurder maken, maar hetzelfde bedrag als meerprijs voor een geavanceerde productiemachine is geen probleem.’
Link magazine editie september 2022 thema Arbeidsmarktkrapte: een zorg, maar ook kansrijk. Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
Zorg voor medewerkers
Kemps heeft wel een ander idee om technisch geschoold personeel in de industrie aan te trekken. ‘Als je schaars personeel aan je wilt binden, moet je verder kijken dan de portemonnee. De industrie loopt daarin achter. Waar het in Nederland veel draait om welvaart – hoe scoren we op het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking – verschuift die focus elders in de wereld steeds meer naar welzijn.’ Vorig jaar bracht ABN AMRO voor het eerste de Sectorale Welzijnsmonitor uit. Daaruit bleek dat het welzijn van medewerkers in het eerste coronajaar 2020 toenam, terwijl de economie een flinke dip te verduren had. In eerdere jaren, waarin de economie groeide, nam het welzijn van werknemers juist af of slechts mondjesmaat toe. ‘Verzuimpercentages stegen. Mensen van 26 jaar met een burn-out zijn geen uitzondering. Daarom houd ik een pleidooi voor welzijn. En op dat vlak kun je aan heel veel knoppen draaien om mensen te werven.’ De focus op welzijn is ook zichtbaar in campusvorming, zoals bij Brainport Industries Campus in Eindhoven, waar werk, onderwijs en innovatie allemaal bij elkaar zitten. Kemps besluit: ‘Welzijn van de medewerkers moet bij elke strategische keuze die een bedrijf maakt, meewegen. Want je medewerkers zijn je kapitaal.’
Goed werkgeverschap
Voor bedrijven die (on)geschoold personeel inhuren, is goed werkgeverschap van groot belang. De volgende organisaties kunnen hierbij van dienst zijn:
- Stichting Normering Arbeid: normeringarbeid.nl/snakeurmerk/gecertificeerde-ondernemingen
- Stichting Normering Flexwonen (register van ondernemingen die aan de norm voor huisvesting van arbeidsmigranten voldoen): normeringflexwonen.nl/register
- Register Agrarisch Keurmerk Flexwonen: nl/register
- Brancheorganisatie Uitzendbureaus (ledenregister): nbbu.nl/nl/onze-leden
- Algemene Bond Uitzendondernemingen (ledenregister): abu.nl/over-abu/ledenregister
- Stichting PayOK (toetst of ondernemingen voldoen aan de Wet aanpak schijnconstructies): pay-ok.nl
- Overzicht van bedrijven die sinds 1 januari 2016 zijn geïnspecteerd op de wetgeving WAV, WML en WAADI: inspectieresultatenszw.nl
