Het Nederlandse bedrijfsleven is zeer optimistisch over het herstel na de coronacrisis. Bedrijven pakken door met de digitale transformatie en het niveau van radicale innovatie bevindt zich op een niet eerder gemeten niveau. Het merendeel van de Nederlandse ondernemingen is zich door de coronacrisis meer gaan richten op de lange termijn en bedrijven zijn duidelijk meer gaan investeren in innovatie, met name in R&D en ICT. Tegelijkertijd raken klimaatambities verder gepolariseerd: de groep van koplopers neemt toe, terwijl anderzijds veel meer bedrijven afhaken. Maar liefst een kwart van de bedrijven verwacht de klimaatambities deze eeuw niet te halen.
Economie boven maatschappij
‘Nederlandse bedrijven prefereren economische doelstellingen boven maatschappelijke doelstellingen; winstgevendheid vormt nog steeds de belangrijkste drijfveer’, aldus onderzoeksleider Henk Volberda. ‘Hoewel maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog op agenda staat voor het Nederlandse bedrijfsleven, blijft de aandacht voor schade aan mens en natuur, gecertificeerde milieusystemen en formeel diversiteitsbeleid achter.’
Uit de Nederlandse Innovatie Monitor 2021 blijkt dat Nederlandse ondernemingen doorgaans vooral prioriteit toekennen aan economische doelstellingen in verhouding tot maatschappelijke doelstellingen. Zo vormt winstgevend de belangrijkste drijfveer bij 45% van de ondernemingen. Bij ongeveer 1 op de 5 ondervraagde organisaties (21%) zijn ethische beweegredenen de voornaamste drijfveer (zie Figuur hierboven). Volberda concludeert op basis van deze bevindingen “dat veel bedrijven kansen laten liggen voor maatschappelijke relevantie. Om de grote klimaat, maatschappelijke en sociale uitdagingen het hoofd te bieden zullen ondernemingen een groter aandeel moeten investeren in de maatschappij.
In Nederland is volgens 35% van de respondenten van de Innovatie Monitor een kritische houding ontstaan in de politiek en samenleving over het Nederlandse bedrijfsleven. Er zijn nog te weinig bedrijven die bezig zijn met het behalen van doelen die verder gaan dan winstmaximalisatie en beschrijven hoe zij bijdragen aan oplossingen voor problemen van mens en planeet.”
Kwart bedrijven denkt klimaatdoelstelling niet te halen
Gevraagd naar het jaar waarin de organisatie ernaar streeft om een min of meer verwaarloosbare ecologische voetafdruk te hebben, geeft 55 procent van de Nederlandse bedrijven aan dit uiterlijk in 2030 al te willen bereiken. Dit betreft een toename van 7% ten opzichte van vorig jaar. Bij het aantal organisaties die in de periode 2031 – 2050 hun ecologische voetafdruk willen beperken tot een zo goed als verwaarloosbare hoeveelheid is juist een daling waarneembaar: van 33% in het vorige jaar naar 22% in dit jaar (zie Figuur hieronder). Het aantal organisaties dat aangeeft niet of pas in de verre toekomst (later dan 2099) hun ecologische voetafdruk te willen minimaliseren is wel toegenomen (22% in 2021 ten opzichte van 13% in 2020). Het gemiddelde jaartal dat bedrijven opgeven is amper gewijzigd ten opzicht van de vorige editie (van 2045 naar 2047). Volberda stelt dat “deze vergelijking met de bevindingen uit de Monitor van vorig jaar laat zien dat de klimaatambitie
van het Nederlandse bedrijfsleven polariseert. Enerzijds is het aandeel klimaatambitieuze bedrijven met 7 procentpunt deze koplopers proberen vanuit een maatschappelijke visie of door externe regelgeving hun ecologische voetafdruk versneld te minimaliseren. Anderzijds groeit de groep van achterblijvers die duidelijk zijn afgehaakt met bijna 9 procentpunt. Maar liefst een kwart van de bedrijven denkt het deze eeuw niet te redden. Gezien het recent gepubliceerde rapport van het klimaatpanel van de Vereinigde Staten (IPCC) is dit een zeer zorgelijke ontwikkeling.”
MVO hoog op agenda, aandacht voor milieuschade blijft achter
Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat hoog op de agenda, maar aandacht voor schade aan mens en natuur, gecertificeerde milieusystemen en diversiteitsbeleid blijft achter. In de Monitor is gevraagd in hoeverre Nederlandse bedrijven praktijken gerelateerd aan maatschappelijke verantwoord ondernemen (MVO) toepassen. De MVO-praktijken worden vaker wel dan niet toegepast, maar op een aantal gebieden valt er nog veel te winnen (zie Figuur hieronder). Volberda concludeert dat “de schade aan mens en natuur vaak nog niet wordt gemeten, er nog relatief weinig bedrijven zijn met een gecertificeerd milieubeheerssysteem en dat bijna de helft van de bedrijven nog geen formeel diversiteits- en inclusiviteitsbeleid hebben”. Daartegenover besteden veel bedrijven aandacht aan MVO op hun website, stellen zij vrijwel allemaal budget beschikbaar voor de ontwikkeling van het personeel en houdt meer dan de helft van de bedrijven al stakeholderdialogen. Voor elke MVO-praktijk geeft slechts een beperkt aantal bedrijven te kennen dat deze niet van toepassing is op hun organisatie.
Optimisme over economisch herstel – mvo hoog op agenda, maar aandacht vrijblijvend
Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
In deze editie van de Nederlandse Innovatie Monitor staan thema’s zoals het herstel van de coronacrisis, de digitale transformatie en maatschappelijk verantwoord ondernemen centraal. Er zijn acht hoofdconclusies:
1. Optimisme over herstel coronacrisis overheerst;
2. Bedrijven pakken door met digitale transformatie;
3. Marktomstandigheden jagen innovatie naar een nieuw hoogtepunt;
4. Nederlandse ondernemingen richten zich meer op de lange termijn en investeren meer in R&D en ICT;
5. De klimaatambitie van het Nederlandse bedrijfsleven raakt verder gepolariseerd: maar liefst een kwart van de bedrijven is afgehaakt;
6. Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat hoog op de agenda, maar aandacht voor schade aan mens en natuur, gecertificeerde milieusystemen en diversiteitsbeleid blijft achter;
7. Nederlandse bedrijven prefereren winst boven maatschappelijke bijdrage;
8. Merendeel bedrijven ziet actieve rol weggelegd voor de overheid bij herstel.
Deze en andere bevindingen zijn te lezen in de nieuwste editie van de Nederlandse Innovatie Monitor van het Amsterdam Centre for Business Innovation van de UvA, die op maandagavond 25 oktober wordt gepresenteerd. Een uitgebreide toelichting op de hoofdconclusies, inclusief tabellen en grafieken, is te vinden in de samenvatting van het onderzoeksrapport (zie attachment).
Nederlandse Innovatie Monitor
De Nederlandse Innovatie Monitor 2021 wordt uitgevoerd door het Amsterdam Centre for Business Innovation van de Amsterdam Business School van de UvA, onder regie van prof. dr. Henk Volberda, hoogleraar Strategie & Innovatie en directeur van het Amsterdam Centre for Business Innovation. SEO Economisch Onderzoek heeft de monitor uitgezet en de analyses gedaan. Ruim 600 senior-managers van het Nederlandse bedrijfsleven zijn in het onderzoek ondervraagd.
