Meer dan tien jaar nadat hij als ondernemer de deur in Nederland achter zich dicht trok, komt Ron Kok met zijn memoires. Een verhaal verteld in een stijl die mensen die hem hebben meegemaakt als autodidactisch uitvinder en entrepreneur bekend zal voorkomen: hij neemt geen blad voor de mond. Emotioneel, direct uit het hart, zonder voorbehoud laat hij de lezer weten waarop hij trots is en waarover teleurgesteld. Zijn les voor de jonge ondernemer: ‘Kijk niet naar reputatie, status of titels, geloof niemand als het om techniek gaat en stel vragen.’
Lessen: ‘Blijf uitgaan van je eigen gevoel’
Lessen die Ron Kok heeft geleerd in zijn Philips-tijd en die hij ‘tot op de dag vandaag hoog in het vaandel houdt’:
- Kijk niet naar reputatie, status of titels, geloof niemand als het om techniek gaat en stel vragen.
- Als je iets precies wilt weten, stel net zo lang vragen tot je het begrijpt.
- Als er geen plausibel antwoord komt, onderbouwd met feiten en data, geloof het niet.
- Zoek alles tot op het bot uit en accepteer geen ‘nee’ of ‘dat kan niet’. Op internet is tegenwoordig alles te vinden.
- Blijf uitgaan van je eigen gevoel en je eigen waarnemingen.
De cover van het boek. Foto: Theresa Rijssenbeek
Memoires spraakmakende uitvinder en ondernemer Ron Kok ontlokken bewondering en verwondering
‘De grote toeleveranciers als VDL, KMWE en Frencken, die nu allemaal voor ASML werken, hebben eerder voor mij aan diverse innovatieve productielijnen gewerkt en hebben daar veel van geleerd. Daarom hoop ik dat dit een positief verhaal wordt, over de innovatiekracht van Eindhoven waarvan ik een van de inspirators en initiators ben.’
Zo besluit Ron Kok het interview met hem. Hij geeft het telefonisch, vanuit zijn vakantiehuis’ in de Franse Dordogne, waar hij jaarlijks een aantal maanden doorbrengt. Aanleiding voor het gesprek is de publicatie van het boek ‘Mr. Innovatie’, zijn persoonlijke verhaal dat hij heeft laten opschrijven door Violet Falkenburg. Een boek dat de wording beschrijft van succesvolle technologische uitvindingen die Kok gedaan heeft. Maar ook tal van zakelijke teleurstellingen bevat die hem zijn ‘overkomen’. Dat maakt de ‘opdracht’ van het schrijven van een positief verhaal bepaald niet eenvoudig. Althans, niet zonder zijn boeiende, persoonlijke geschiedschrijving tekort te doen.
Bewondering en verwondering
Het is een geschiedenis die bij de lezer van alles oproept: ontzag en verbazing over de grote technologische doorbraken die Kok realiseerde, bewondering voor zijn grote doorzettingsvermogen en enorme werklust, maar ook verwondering over het feit dat hij keer op keer teleurgesteld raakte door de mensen met wie hij samenwerkte, zaken deed, van wie hij bedrijven overnam, of aan wie hij bedrijfsonderdelen verkocht. Zijn lijfspreuken zijn ‘Afspraak is afspraak’ en ‘Ik ga nooit weg voordat de klant geholpen is’, zo vertelt Kok. Maar in zijn loopbaan van 45 jaar krijgt hij met regelmaat te maken met mensen met – naar zijn mening – andere motieven: ‘Goed opgeleid, met prachtige cv’s’, maar uiteindelijk gaat het ze alleen om het geld. Mijn advies aan jonge ondernemers: pas op met wie je in zee gaat.’
Om direct daarop duidelijk te maken dat dat gemakkelijker is gezegd dan gedaan. Dat hij, als hij het opnieuw zou kunnen doen, het precies zo weer zou doen. ‘Het probleem is dat je geen tijd hebt. Ik kon het niet alleen, dus ging ik op zoek naar versterking, kon daar te weinig tijd aan besteden en dan stuit je op mensen met de prachtigste verhalen die je vervolgens teleurstellen.’ Waarom hij geen tijd had, wordt in het boek tot in detail duidelijk gemaakt.
Monoliner
Een van zijn indrukwekkendste technologische successen is de Monoliner. Een lijn opgebouwd uit machines van KrausMaffei, Leybold, Sick, Tampoprint en Hamatech, waarmee cd’s werden geproduceerd, veel sneller en met veel minder uitval dan het OPUS 2-systeem dat Philips voor dat doel ontwikkeld had, aldus Kok. Een belangrijke reden voor de snelheid van de Monoliner was dat het tijdrovende ontgassen van het polycarbonaat niet nodig was. En omdat het complete proces in één afgeschermde lijn plaatsvond, kon zonder een dure cleanroom geproduceerd worden. Bij bezoek van potentiële klanten ging Kok – om te frapperen – sigaar rokend naast de werkende machine staan. Met zijn ‘door god gegeven analytisch vermogen’ deed hij de uitvindingen als voor de Monoliner ‘in één seconde’. ‘Maar daarna begint de stront.’
‘Als je het proces werkend hebt en je dat hebt aangetoond aan de markt, dan moet je er ineens dertig, veertig leveren. Dan denk je in eerste instantie: “Mooi, ik maak ze voor dat bedrag en hou er ook nog wat aan over.” Maar vervolgens moet je opschalen, heb je betrouwbaar personeel nodig, financiering, huisvesting… En als je gaat uitleveren, zijn je mensen weken weg om de systemen te installeren en de operators te instrueren, terwijl je je mensen zo snel mogelijk terug wil hebben voor de bouw van wat je nog in je orderboek hebt staan. Ook zijn er tekeningpakketten en constructietekeningen met toleranties nodig, een servicehandleiding en een bedieningshandleiding in zes talen, moeten er opleidingen opgezet worden, een serviceapparaat met leveranciers die de spare parts tijdig leveren. Dat terwijl je zelf voortdurend de wereld over vliegt voor het bijwonen van beurzen en het bezoeken van klanten. Je hebt geen tijd!’
Uitdagingen aangaan
Ten grondslag aan die aanhoudende tijdnood, die ook als een rode draad door het boek loopt, ligt Koks gretigheid om technologische uitdagingen aan te gaan. Die hij overigens nooit opzocht, maar waarvoor mensen hem opzochten. Zoals in het begin van zijn jaren bij Philips PMF. Zodra hij daar binnen is, wordt hem gevraagd te kijken naar het productieproces van de video long player dat de multinational maar niet op de rit krijgt
‘Als ik naar het technologische speelveld in Eindhoven en omgeving kijkt, dan weet ik dat OTB een belangrijke speler had kunnen zijn’
Het boek over die periode: ‘Wie ben ik op dat moment nou helemaal? Een geflipte buitendiensttechnicus zonder opleiding (één jaar mts, red.) die een dik half jaar bij Philips in dienst is, in de laagste vakgroep van het hoger personeel. Ik heb met doorzettingsvermogen (…) een probleem opgelost dat op dat moment al 200 miljoen gulden gekost heeft. Kannie-waar-zijn, toch?’, zo stelt hij in het boek. Delen van de technologische vindingen benut hij zelf later, binnen zijn onderneming Rokoma, voor de Monoliner, maar Philips schuift zijn oplossing terzijde. En dat heeft alles met de daar dan heersende bedrijfscultuur te maken, zo analyseert hij: ‘In zo’n Philips-cultuur heerst een afrekenmentaliteit, een “hoe dek ik mezelf in”-instelling, een cultuur van “mij zullen ze nergens van beschuldigen, ik heb niets fout gedaan!” Dan verdwijnt de spirit.’
Sociale paragraaf weg
Naar Koks overtuiging ligt die houding ten grondslag aan de huidige problemen van Philips. ‘Onder Frits Philips was het een echt familiebedrijf met veel oog voor zijn personeel, dat gericht was op banen scheppen, dat zorgde voor woningen, sportverenigingen, een bibliotheek, eigen opleidingen… Met ook ongelooflijk veel knowhow op het gebied van proces- en productieautomatisering in hun befaamde Centrum voor Fabricagetechnologie (Philips CFT, red.). Maar met het vertrek van de Philips-familie uit het bedrijf is de sociale paragraaf uit de statuten en het ondernemerschap verdwenen en zijn de bestuurders-in-loondienst binnengekomen, met alleen oog voor de kwartaalcijfers en hun bonussen. Philips Semicon – NXP – is toch voor een appel en een ei verkocht?! Op aandringen van Jan Oosterveld van Philips (strategisch adviseur van de board in de tijd van de ceo’s Jan Timmer en Gerard Kleisterlee, red.) heb ik nog eens een gesprek van een uur gehad met Kleisterlee, onder meer vanwege mijn kennis van de technologie voor productie van zonnecellen.’ Met zijn OTB Solar heeft Kok zonnecelproductielijnen gebouwd, onder andere voor Shell. ‘Kleisterlee heeft mij aangehoord – ik denk niet uit interesse, maar alleen omdat Jan hem dat gevraagd had – en er niets mee gedaan.’
Geen tact
Ron Kok stelt het allemaal snel pratend, emotioneel, direct uit het hart, zonder voorbehoud. ‘Tact? Nee, dat heb ik niet.’ ‘Zo maak je echt geen vrienden hoor’, is hem talloze malen voorgehouden na weer eens een aanvaring met zakelijke relaties. ‘Niet dat ik me met zijn niveau wil vergelijken, maar hoe denk je dat Elon Musk zover is gekomen? Ja, die schoffeert zijn personeel en eist daar het uiterste van, maar slaapt zelf ook naast de productielijn op een veldbedje als de eerste Tesla van de band moet rollen. Het is makkelijk daar kritiek op te hebben, maar het is nu eenmaal hoe het werkt in deze k*twereld wil je succes hebben!’
‘Zo werkt het nu eenmaal in deze k*twereld wil je succes hebben!’
Om vervolgens wel te erkennen dat hij in zijn carrière een buddy heeft gemist, om hem feedback te geven op zijn manier van communiceren. En om hem te behoeden voor zakelijke misstappen: ‘Ik neem soms ondoordachte beslissingen zonder de werkelijke consequenties te zien of misschien zelfs te willen zien. Altijd positief denken en optimistisch blijven. Want als je eenmaal succes hebt, waarom kan het dan de volgende keer niet lukken? Maar zo werkt het niet in de technische en financiële wereld’, laat hij op een van de laatste pagina’s van zijn boek optekenen. ‘Emoties spelen bij alles wat ik doe een rol, emoties die financiers nu eenmaal niet hebben. Dat zijn overwegend vermogende partijen die van tevoren een exitstrategie klaar hebben.’
In wonderland
Zelf had hij het boek een titel in de trant van ‘Alice in Wonderland’ willen geven. Omdat het hem allemaal is overkomen, steeds weer uitgedaagd door mensen die een beroep deden op zijn analytisch vermogen, en dan kwam van het een het ander. Kwamen er innovatieve, commercieel interessante oplossingen, ontstonden er bedrijven, partnerschappen, overnames, groei en – uiteindelijk – verkoop van bedrijven. En de start van weer nieuwe.
Tot in 2010 die cyclus eindigt. Het boek: ‘We moeten de OTB Group herfinancieren of we moeten er gewoon mee ophouden. Het geld is op en er moet iets gebeuren om een faillissement te voorkomen. Ik hoop nog steeds dat ik OTB kan voortzetten, maar ik ben moe en gefrustreerd en heb tijd nodig. De aandeelhouders van OTB bieden mij nog een lucratief contract aan, maar daar heb ik – waar mijn vertrouwen totaal verdwenen is – geen zin meer in.’
Dat hij geen bedrijf heeft nagelaten, een onderneming waar hij ‘als voormalige directeur nog af en toe eens op de koffie kan’, vindt hij jammer. Maar als het hem voorgehouden wordt, erkent hij wel de erfenis die hij heeft nagelaten, terug te vinden in technologieën die ongetwijfeld – al dan niet in aangepaste vorm – voortleven in productietechnologie van vandaag. ‘En als ik naar het technologische speelveld in Eindhoven en omgeving kijkt, dan weet ik dat OTB in deze hightech omgeving een belangrijke speler had kunnen zijn’, blikt hij terug. ‘Gelukkig hebben bedrijven als AAE – eerder eigendom van ODME en later verkocht aan de helaas veel te jong overleden William Pijnenburg –, KMWE, NTS-groep en nog veel meer, het wel gehaald, mede door de talrijke opdrachten die ODME en OTB hen hebben gegeven. Het zijn de core competence leveranciers geworden van ASML en hightechbedrijven over de hele wereld.’
Het boek Mr. Innovatie is een zeer persoonlijk verhaal, heel interessant voor mensen met historie in de Brabantse hightech industrie (en in sommige gevallen enig incasserings- en relativeringsvermogen) en voor jonge ondernemers die zicht willen krijgen op wat nodig is voor succesvol ondernemerschap en waar de valkuilen liggen. ‘Mijn boodschap aan hen? Lees mijn boek.’
‘Mr. Innovatie – Het verhaal van Ron Kok’ wordt uitgegeven door Boekscout te Soest.
Ron Kok: ‘Ik neem soms ondoordachte beslissingen zonder de werkelijke consequenties te zien of misschien zelfs te willen zien. Altijd positief denken en optimistisch blijven.’ Foto: www.ronkorama.com
De loopbaan van Ron Kok
6 mei 1946 Geboren in Amsterdam
1964-1965 2 jaar mts, de rest geleerd in de praktijk van het bedrijf van zijn vader
1968-1979 ‘Vliegende keep’ bij ORA Machines in Brussel, vertegenwoordiging Krauss Maffei, fabrikant van grote spuitgietmachines
1969 – 1978 Technical manager van het Dutch National Racing Team
1979 – 1983 Philips PMF, gestart als technisch inkoper, later projectleider ontwikkeling, gewerkt aan de productie van video long players en cd’s
1982 – 1985 Vertegenwoordiger Krauss Maffei voor Nederland
1984 – 2005 Start eigen onderneming, Rokoma; ontwikkeling Monoliner
1986 Oprichting OD&ME (Optical Disc and Memory Engineering); doorontwikkeling en vermarkting Monoliner
1986 Reverse take-over van TOOLEX, een Zweedse fabrikant van vinylplatenpersen
1991 Overname Philips ODM (afdeling voor masterplaatmachines) door OD&ME, verder onder de naam ODME
1993 Oprichting OTB (Only The Best) Engineering; verkoop aandelen ODME
1994 Start ontwikkeling Miniliner, cd-productieunit
1995 Contract met Vistakon; ontwikkeling productiesysteem voor disposable contactlenzen
2001 Leo van Doorne wordt mede-eigenaar en financieel directeur bij OTB Group
2002 Start zonnecelproductietechnologie binnen OTB Solar
2004 Aankoop P-oled-technologie door OTB Display
Verkoop assets van een spuitgiettechnologie (Moldpro) en Toolex International aan Singulus
2008 Deel aandelen OTB Group verkocht aan Velocity Capital
2010 OTB Display verkocht aan de Chinezen; OTB Solar verkocht aan Roth & Rau
2013 Officieel einde van OTB
2012 – 2015 Vanuit Zwitserland gewerkt aan een windmolen en een verstelbare bril. En met André Rijssenbeek aan een automatische cadeau-inpakmachine voor het groot winkelbedrijf.
