Een dag voor het Link-interview met Steven Pattheeuws (PwC-partner en industrieleider technologie, media en telecom (TMT)) en Joost Eyck (manager in het TMT-team met de focus op technologie en semicon), is er op het 8 uur-journaal weer eens een item over ASML in Veldhoven. Voor de enorme groei van de semicongigant is véél bouwgrond nodig, klinkt het, en bijvoorbeeld ook extra sport-, onderwijs- en medische voorzieningen voor de ASML-gezinnen. En oh ja, de supplychain moet net zo goed mee in die enorme expansie.
Samen met drie collega’s hebben Pattheeuws en Eyck recentelijk het onderzoek ‘Semicon in NL’ gepubliceerd, over het ecosysteem rondom de halfgeleiderindustrie in Nederland. Daarin gaat in ons land bijna 30 miljard euro per jaar om en het biedt werk aan 60.000 fte’s. Het is een indrukwekkend speelveld met vijf grote ondernemingen – ASML, ASM, NXP, Nexperia en Besi – en meer dan 300 andere semiconbedrijven. Nederland is met recht trots op zijn semiconsector. Maar, benadrukken de PwC’ers in hun publicatie, achter de schermen zijn er vele uitdagingen die de semicon de komende jaren moet zien te tacklen, en dat alles binnen de steeds complexere internationale context waarin de Nederlandse oem’ers en toeleveranciers opereren. Eyck: ‘Nederland heeft een sterke positie in de wereld, we moeten echter wel aangehaakt blijven.’ De semicon groeit wereldwijd onstuimig. ‘Als Nederland rustig blijft voortgaan, verliezen we momentum ten opzichte van andere landen. Wij doen het fantastisch, maar de rest van de wereld doet het óók fantastisch.’
De grote spelers groeien, en dat biedt zeer veel kansen voor de supplychain (goed voor ruim 40 procent van die genoemde omzet van 30 miljard). Maar de toeleveranciers moeten wel mee weten te komen en mee weten te investeren. ‘Onder die 300 suppliers zitten ‘gewone’ toeleveranciers, en ook de toeleveranciers die r&d doen en een cruciale rol vervullen in de keten’, zegt Pattheeuws. ‘Natuurlijk is voor elke organisatie de dynamiek anders: het is nogal een verschil of een bedrijf 50 miljoen of 1 miljard omzet.’
Pattheeuws, Eyck en collega’s hielden onder meer veertig diepte-interviews met grote en kleine spelers in het ecosysteem. Bedrijven bleken zeer bereid om over hun uitdagingen, noden en wensen te vertellen. Veel suppliers zijn met ASML en consorten meegegroeid. ‘En dat is natuurlijk heel mooi. De semicon is een stevige pilaar in onze Nederlandse economie’, zegt Eyck. Maar er liggen gevaren op de loer. De vijf topspelers varen wel, en spreken tot de verbeelding. Het is echter de vraag of de suppliers de volgende groeigolf aankunnen. De sector dreigt te verschralen als die toeleveranciers niet meer aandacht en ondersteuning krijgen, aldus het onderzoek.
PwC Strategy& duidt onder meer op de afnemende ‘halo’ van het ecosysteem. Suppliers in de semicon bezitten veel hoogwaardige technologie die ze veelal ook zouden kunnen inzetten bij opdrachten voor bijvoorbeeld de energiesector, de telecom, de medische sector of de lucht- en ruimtevaart. Die hightech kennis biedt volop mogelijkheden in de industrie. Wie voor ASML of een van de andere vier grote bedrijven werkt, is sowieso al voorzien van een soort – internationaal – keurmerk.
Link magazine februari/maart 2024 Thema: De keten op orde op lokaal niveau.
Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Eyck: ‘Tot vijf jaar geleden haalden suppliers die voor de semicon werken tegelijkertijd tweeënhalf keer zoveel omzet binnen van buiten die sector. Nu is dat nog maar 1,6 keer en over vier jaar is het misschien minder dan de helft.’ Ze hebben beperkte capaciteit en ruimte en focussen op hun semiconklanten. Dat gaat ten koste van de positie van andere techmarkten. Steven Pattheeuws: ‘Het hoeft geen bewuste strategie van suppliers te zijn. Die focus levert ze ook veel op, maar een uitgesproken monocultuur kan kwetsbaar maken.’ Bedrijven opereren met plezier en volle inzet voor de semicon, het lukt ze straks simpelweg niet meer om ook nog voor andere hightechsectoren te werken.
En nog een punt dat PwC uitgebreid beschrijft: de semiconreuzen staan volop in de schijnwerpers, zie alleen al het recente Project Beethoven, een miljardeninvestering van de overheid in de regio Eindhoven om de grote semiconbedrijven voor ons land te behouden. De honderden toeleveranciers merken op hun beurt echter opvallend weinig van alle support en prioriteit die de sector nu krijgt, aldus Pattheeuws en Eyck. De sector kenmerkt zich van oudsher door veel ketensamenwerking, een diepgeworteld DNA van partnerships en gezamenlijke innovatie. Maar de oud-Philipsgeneratie verdwijnt, nieuwe managers komen de werkvloer op, private equity schuift aan, er is steeds meer consolidatie, de markt verzakelijkt. De banden zijn misschien nog steeds wel hecht, maar toeleveranciers moeten meer dan ooit op hun tenen lopen. ‘We hebben de voordelen van schaalvergroting en groei overschat en de complexiteit onderschat’, hoorden de PwC’ers in hun gesprekken met mkb’ers.
Er kan veel gebeuren om de supplychain te verstevigen, aldus de auteurs. De overheid kan beter voor de suppliers zorgen door investeringen in de infrastructuur en een snellere besluitvorming die groei faciliteert. De bedrijven zelf kunnen hun processen veel efficiënter inrichten, en radicaal standaardiseren en professionaliseren. Ze moeten makkelijker aan kapitaal kunnen komen. Ze kunnen samen kijken hoe ze ook buiten Nederland kunnen groeien, zodat ze die groei niet weggeven aan buitenlandse concurrentie. Eyck: ‘Juist nu is er sprake van een soort interbellum voordat de volgende groeironde start. Maak pas op de plaats en kijk goed wat de komende jaren nodig is voor een sterk ecosysteem.’
Suppliers moeten zelf ook hun strategie uitwerken en hun verantwoordelijkheid nemen. ‘De dynamiek in de sector verandert’, zegt Pattheeuws. ‘“Vroeger belde Peter Wennink ons wel eens als er iets aan de hand was. Gaat de nieuwe ceo dat ook doen?”, vroeg iemand zich af tijdens een interview voor ons onderzoek.’
De semicon groeit en bloeit, maar er is actie nodig op vele vlakken om dat zo te houden, is de boodschap van ‘Semicon in NL’. Actie vanuit de landelijke en provinciale overheid, vanuit de big five, vanuit de suppliers zelf. Iedereen heeft afgelopen jaren alles gedaan om de groei bij te benen. ‘Nu is een goed moment om te bedenken hoe de semicon het de komende jaren aanpakt, nationaal en internationaal.’
