De DISCA-talkshow ‘De toekomst wordt geweldig!?’ tijdens de 20e DISCA-uitreiking had een rijke oogst aan tegeltjeswijsheden. Maar dan wel heel bijzondere: ‘Geef ruimte aan the unreasonable man.’ ‘Groene multinationals bestaan niet.’ En nog één: ‘The path is the goal.’ Carolien Meijer (Bronkhorst High-Tech) en Hans Streng (SET Ventures) ondervroegen hun gasten over kansen en uitdagingen, dilemma’s en obstakels. ‘We wachten op de volgende tik en dan pas veranderen we ons gedrag.’
Ondernemer Emo van Halsema, directeur van Felan Innovations, gericht op datagedreven sensordesign, en medeoprichter van onder meer Datamole dat focust op big-dataoplossingen, gooit halverwege de talkshow de knuppel in het hoenderhok. Kijk, het is heel erg vreselijk met corona en het milieu en zo, maar hij krijgt af en toe de hik van alle discussies. ‘Eigenlijk komt het erop neer dat we met veel te veel mensen op deze aardbol zijn. Het is een taboe om het daarover te hebben, maar wat als we eens kijken of het wat minder kan? Schaf in ons land de kinderbijslag maar af na het tweede kind.’ Het is even stil in de zaal en dan gelach alom. Alsof we met corona niet op onze wenken bediend worden gezien alle oversterfte. Interviewer Hans Streng maakt er meteen een nieuwe substelling van: ‘Er zijn te veel mensen op de wereld. Eens? Oneens?’
Interruptie
Tot dan toe waren de stellingen vrij straight en nuchter: over post-Covid de draad weer oppakken, over dominante aandeelhouders en irritante lobbypraktijken, over de afhankelijkheid van de politiek van multinationals. Met een ethische, geitenwollensokken-stelling tot besluit, aldus Hans Streng, ‘want als we die sokken niet aantrekken gaat het ook de verkeerde kant op met de wereld.’
Peter Berting (HuismanLinks0: ‘Waar vind je – samen met andere bedrijven en de wetenschap – de nieuwe sweet spot?’
‘Alleen innovatieve bedrijven kunnen in één keer een technology jump maken’
Dus eerst maar eens die groeilijn: Covid was even een interruptie en nu gaan we weer vol aan de bak. De reacties uit de zaal zijn vrij unaniem: het is weer helemaal business as usual. De groeilijn is nauwelijks onderbroken. Streng: ‘Iemand heeft de spits getackeld, maar we krijgen nu wel een vrije trap en zetten de aanval gewoon door. Dat gevoel?’ Maar doen we dingen nu wel anders? Of proberen we de keten weer soepel te krijgen en is dat het? Was dat de grootste verstoring?
Grotere golven komen nog
Peter Berting, director global business development bij familiebedrijf Huisman Equipment in Schiedam, fabrikant van zware installaties waaronder kranen, boorinstallaties en lieren: ‘We zijn echt niet klaar. Als je ziet wat het tekort aan grondstoffen nu teweegbrengt. Het zorgt voor bewustzijn dat we dingen anders moeten aanvliegen.’ ‘Online gaat een mooi plaatje met golven rond’, zegt Antoine Heideveld, directeur van stichting Het Groene Brein, een netwerk van ruim honderdvijftig wetenschappers die samen met het bedrijfsleven willen innoveren, op weg naar een circulaire, inclusieve economie. ‘Covid is daarin een klein, verstorend golfje, maar de vele malen grotere golven van het grondstoffentekort, de klimaatcrisis, de geopolitieke onrust overspoelen ons.’ Zo’n klimaatcrisis bijvoorbeeld voelt ver weg. Komt wel, valt wel mee. ‘Laat de overheid elke maand maar eens een persconferentie houden over hoe erg het is.’
Volgende tik
Hoe zorg je dat mensen de urgentie voelen zonder dat rampen al echt gebeuren? Crijn Bouman, medeoprichter van ROCSYS in Delft, een hightech scale-up gericht op het geautomatiseerd opladen van complete wagenparken van elektrische voertuigen door middel van robotica en softwareoplossingen: ‘Er is een sterk verband tussen Covid – toch een relatief kleine verstoring in de supplychain – en de enorme stijging van de grondstofprijzen. Het verbaast mij dat veel mensen dat soort verbanden niet zien. Klimaatverandering = overstroming = klimaatvluchtelingencrisis. Ik ben bang dat mensen geestelijk niet goed de impact kunnen voelen en ernaar handelen.’ Van Halsema: ‘We wachten op de volgende tik en dan pas veranderen we ons gedrag.’ Mensen zijn gewoontedieren, de complete keten in de maakindustrie is reactief, niet actief, op wat early adopters na, die bereid zijn om risico te nemen.
Berting: ‘Alleen innovatieve bedrijven met echte disruptie kunnen in één keer een technology jump maken. Veranderingen komen in het algemeen meer van spin-offs dan van de gevestigde orde. Huisman helpt start-ups en scale-ups onder het eigen dak. Daarin zijn we uniek. De bereidheid om over grenzen en ontwikkelingen heen te kijken is beperkt. Beslommeringen van alledag hebben de hoogste prioriteit. We zagen Covid in China opkomen en gingen in Nederland gewoon door. Dat is hoe mensen reageren in heel extreme situaties, tenzij je daar was op dat moment en het aan den lijve ondervond.’
Emo van Halsema (Felan Innovations): ‘Eigenlijk komt het erop neer dat we met veel te veel mensen op deze aardbol zijn.’
Japanse duizendknoop
Darwin komt op tafel. Die had het over the survival of the fittest. Of the surviving of the fitting. Whatever. Van Halsema: ‘Een pandabeer eet alleen maar bamboe. Wat als die bamboe op is? Hij is niet flexibel. Dat is een voorbeeld van hoe het niet moet.’ Houd niet vast aan hoe het is, stap uit je comfortzone. Daar moet het onderwijs ook veel meer op hameren, vindt hij. ‘Dat je er niet vanuit kunt gaan dat alles hetzelfde blijft.’ Heideveld: ‘Succesvolle planten hebben verschillende genen in hun DNA waarmee ze zich gemakkelijk kunnen aanpassen.’ Dus wees geen panda maar een Japanse duizendknoop die het overal op de wereld goed doet.
Hebben we van Covid alleen geleerd om te wachten en niet om daadwerkelijk te veranderen, is een volgende stelling. Iets als telewerken beklijft zeker, weet Bouman. ‘We hebben meer klanten dan ooit die we nog nooit fysiek gezien of gesproken hebben. Dat was voorheen ondenkbaar. Maar in negen van de tien dingen blijven we gewoontedieren.’ Hoewel, China zit al twee jaar dicht, daar dealen we wel mee. Covid heeft aangejaagd dat bedrijven het voortaan dichter bij huis zoeken. ‘Ver weg was ooit goedkoop en handig, maar nu ziet iedereen dat de risico’s gigantisch zijn.’
Antoine Heideveld (Het Groene Brein): ‘Covid is nog maar een klein, verstorend golfje.’
Perfect match
Gaan groeien en veranderen wel samen onder één dak? Ja hoor, dat kan heel goed, reageert de zaal. Bouman: ‘Het is juist een perfect match. Je moet het misschien niet doen vanuit bestaande structuren: een tanker afbuigen kost veel kracht. Laat team Speedboten binnen je organisatie heel hard groeien.’ En ‘zorg vooral dat je de ideeën van de werkvloer oppikt, hoort en waardeert, daar zit veel potentieel in’, zegt Antoine Heideveld. Bouman citeert schrijver George Bernard Shaw: ‘“The reasonable man adapts himself to the world: the unreasonable one persists in trying to adapt the world to himself. Therefore all progress depends on the unreasonable man.” Geef ruimte aan die unreasonable man.’
‘Groene multinationals bestaan niet’
Innoveren hangt veel meer af van mensen dan van structuren, beamen de gasten. Vernieuwing moet gedragen en gepusht worden door het hele bedrijf heen. Emo van Halsema: ‘Ik weet wel ongeveer waar ik heen wil, maar nooit hoe we er precies komen. Leer daarmee omgaan. Serendipiteit is belangrijk: je zoekt naar A en vindt B en dat is misschien nog beter. The path is the goal, zeggen de boeddhisten. Ik loop zelf graag door de Gamma en trek alle laden open, terwijl ik niks zoek. Vind en gij zult zoeken.’
What’s next?
‘We verwachten geen nieuwe wereldwijde stagnaties’, was één van de stellingen. ‘Nee’, antwoorden veel gasten stellig.
Peter Berting houdt zich bij Huisman onder meer bezig met nieuwe businessconcepten. ‘Van origine zijn we een olie- en gasbedrijf maar we kantelen naar duurzaamheid. Nu zijn we bijvoorbeeld heel druk met offshore wind maar what’s next? Het is heel belangrijk dat je met een clubje bevlogen mensen de ruimte krijgt om los van de druk van alledag je blik te verbreden. Mensen hebben de neiging om voort te borduren op het verleden, terwijl het startpunt destijds volledig anders was dan nu. Waar vind je – samen met andere bedrijven en de wetenschap – de nieuwe sweet spot?’ En denk dan niet meteen in producten maar in capabilities. ‘Wij hijsen gewichten naar boven: zie dat eens als energieopslag. Dat idee hebben we vertaald naar een zwaartekrachtbatterij. Het is een klein project, maar iedereen is enthousiast, omdat het dicht bij de corebusiness ligt. Het zorgt voor momentum om ook andere duurzame innovaties te ontwikkelen.’
Het is echter nog wel een verschil of een innovatie dicht bij de corebusiness ligt of niet, reageert Bouman. ‘Dat eerste is al snel een succes. Als je zoals Shell je eigen corebusiness moet vernietigen, heb je wel even een ander soort uitdaging. Dat kun je nauwelijks in het eigen bedrijf voor elkaar krijgen. Je komt niet uit dat krachtenveld. Het gaat misschien een paar jaar goed, maar de organisatie smoort het, want alle incentives zijn er om het te laten falen.’
Zijn bedrijf ROCSYS wacht met smart op vergaande elektrificatie van voertuigen. In de tussentijd een beetje schoppen hier en daar, vindt hij heerlijk. ‘De complete gevestigde industrie moet switchen. Ik kan heel boos worden dat ze dat niet snel genoeg doen, maar eigenlijk is het heel logisch. Een groot bedrijf is een groot organisme. Alle factoren zijn geoptimaliseerd om dat bedrijfsmodel te laten slagen. Zelfs als de ceo op zijn kop gaat staan, kan het nog wel tien jaar duren voordat er iets gebeurt. Bij de wortels zit alles goed vast.’
Vernieuwing in het DNA
Het is voornamelijk psychologie. Technisch lukt het allemaal wel met innoveren. Dat dingen niet lopen, is bijna altijd terug te voeren op mensen. Het lastige zit ‘m in het aanvoelen van de behoeften van de klant, de samenwerking in de keten, het inschatten van de financiële risico’s…’, aldus Heideveld. ‘De meeste vragen van technologisch gedreven bedrijven die wij krijgen bij Het Groene Brein, zijn sociaal-economisch van aard.’
Interviewer Carolien Meijer: ‘Moet vernieuwing in het DNA zitten? Is dat niet een basisvoorwaarde?’ Berting: ‘We waren vroeger bijvoorbeeld vooral bezig met offshore pijplegsystemen voor de olie- en gasindustrie, nu is dat compleet anders. Je moet steeds de volgende stap blijven zetten. We kijken als familiebedrijf niet op de korte termijn.’ Zie zo’n bedrijf als Interface in Scherpenzeel, de eerste compleet CO2-neutrale tapijtfabrikant ter wereld, zegt Heideveld. ‘De ceo zei dat het helemaal anders moest en heeft dat vijfentwintig jaar volgehouden. Bij een bedrijf als Shell zit steeds een andere baas.’
Peter Rikken (Meilink) vanuit de zaal: ‘Ik ben nog geen multinational tegengekomen met een inherente motivatie om maatschappelijk verantwoord te ondernemen
Nul handen
De volgende stelling: maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is ondergeschikt aan de bedrijfsdoelstellingen. ‘Oké, handen in de lucht: bij wie speelt MVO een dominantere rol dan geld verdienen?’, vragen de gespreksleiders. Nul handen. Het zou misschien zo moeten zijn, maar het duurt nog wel even voordat het echt een leidende factor is. Dga Peter Rikken van Meilink in Borculo, marktleider in industriële verpakkingsoplossingen, roert zich vanuit de zaal: ‘We moeten onderscheid maken tussen multinationals en familiebedrijven als Huisman en het onze. Ik ben nog geen multinational tegengekomen met een inherente motivatie om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Het zijn altijd externe factoren waardoor ze wel moeten. Familiebedrijven hebben die eigen motivatie wel en accepteren een lagere winst. En die grote jongens staan dan in een of andere sustainability index. Groene multinationals bestaan niet.’
Duidelijk. Domineert de financiële agenda van aandeelhouders dan ook de managementbeslissingen? Crijn Bouman: ‘We hebben heel persoonlijke banden met onze investeerders. Hoe groter het bedrijf, hoe onpersoonlijker en hoe makkelijker om je anoniem, onzichtbaar en niet zo constructief op te stellen.’
Anonieme aandeelhouders zijn risicomijdend, familiebedrijven zoeken juist de grenzen op om daadwerkelijk stappen te maken. Berting: ‘Het gaat Huisman niet om de cijfers van één bepaald jaar, het wil nog vele decennia blijven bestaan. Dan heb je het over intuïtie, gezond verstand en altijd denken op lange termijn.’ Familiebedrijven, of mkb’ers in het algemeen, maken het verschil, bevestigt de zaal. Ze mogen wel eens meer ruimte en aandacht krijgen.
Link magazine editie december thema 2021 Sociale Innovatie: Beter innoveren, beter produceren. Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
Te veel politici
Dan nog even de politiek: die moet onafhankelijker worden van de multinationals, is de volgende stelling. Grote techbedrijven met hun enorme lobbycircussen beginnen ongelooflijk dominant te worden. Wie bepaalt nu eigenlijk de richting voor wie? Emo van Halsema vindt het lastig te beoordelen: ‘Multinationals hebben echt een belangrijke rol in de wereld, ze zijn niet per definitie slecht, per saldo betalen ze belasting. Natuurlijk je moet waken voor te veel invloed, net zoals je ervoor moet waken dat ze te veel de universitaire onderzoeksagenda bepalen.’
Als er één sector goed is in foutief framen, is het de politiek wel, aldus Bouman. De stelling suggereert dat de politiek betere beslissingen neemt dan de multinationals, vindt hij. Politici als zogenaamde bewakers van de goede vrede. ‘Nou, soms zou ik een beslissing liever neerleggen bij het bedrijfsleven.’ In feite heb je dat aandeelhoudersidee ook in de politiek: het wisselt de hele tijd en is vluchtig en anoniem. Na mij de zondvloed, de Tweede Kamer telt te veel partijen. Er zijn te veel mensen. ‘Hé, we zijn terug bij de stelling van Emo’, zegt Streng. Hij wil nog even naar zijn ‘softe’ stelling: ethiek moet een veel dominantere rol gaan spelen op de werkvloer. Van Halsema: ‘Ik heb altijd een bullshit-filter aan, er wordt veel geouwehoerd, ik hoor aperte leugens en onzin. Ethiek is voor mij het eerlijke verhaal vertellen. Beetje aandikken is prima, maar blijf wel bij de feiten en wees eerlijk.’ Heideveld: ‘En laat je ook sturen door intuïtie.’ Bouman: ‘En blijf de oppositie zoeken.’
Het betrof een jubileumeditie, want het was de twintigste uitreiking op rij van de Dutch Industrial Suppliers & Customer Awards, een initiatief van Link Magazine in samenwerking met ING en ISAH Business Software. Traditiegetrouw weer in Boerderij Mereveld in Utrecht, hoewel vanwege de aangescherpte coronamaatregelen met een beperkter aantal gasten dan gebruikelijk. Zo’n honderd genodigden woonden het evenement live bij, anderen deden dat via de livestream.
