“2022 maakt een goede kans om een succesvol jaar te worden voor de machine tool industry,” zei Franz-Xaver Bernhard, voorzitter van de VDW (Duitse Vereniging van Werktuigbouwers) op de jaarlijkse persconferentie van de vereniging in Frankfurt am Main op dinsdag. De industrie kent sinds vorig jaar een sterke en brede opleving wat betreft haar markten en klantensectoren. Voor 2022 wordt een productiestijging van 14 procent voorspeld.
Vertrouwen gerechtvaardigd door sterke vraag
“Het optimisme voor 2022 wordt geschraagd door de sterke groei van de vraag sinds medio vorig jaar”, aldus Bernhard. Dit getuigt van de grote uitgestelde vraag naar investeringen wereldwijd, aan een aanzienlijk deel daarvan wordt voldaan door machinewerktuigen van Duitse makelij. In heel 2021 stegen de ontvangen orders met 58 procent. Een belangrijke factor hierbij waren de buitenlandse markten, die een stijging van 62 procent lieten zien. Ook de binnenlandse orders stegen sterk met meer dan de helft.
De buitenlandse markten werden volgens voorlopige VDW-cijfers aangevoerd door de Europeanen. Zij verhoogden hun orders met 90 procent, gevolgd door Noord- en Zuid-Amerika met een stijging van 66 procent en Azië met 61 procent. China en de VS blijven de twee grootste markten en de belangrijkste klanten, met hoge dubbelcijferige groeipercentages van respectievelijk 65 en 92 procent. In alle top 20-landen is de vraag ten minste met dubbele cijfers gestegen, in sommige zelfs met drievoudige cijfers. De orders uit Italië, Oostenrijk, Tsjechië, Zwitserland en India waren bijzonder sterk. Italië en Oostenrijk profiteerden van overheidssteun.
Volgens voorspellingspartner Oxford Economics zal het mondiale bruto binnenlands product in 2022 naar verwachting met 4,2% groeien, de industriële productie met 4,4% en de investeringen met 4,3%. Wat de groei van de investeringen betreft, wordt onze triade van grote klanten aangevoerd door Europa. “Wij zullen hiervan profiteren, aangezien veel van onze klanten al goed gevulde orderportefeuilles hebben”, aldus Bernhard. Sommige cijfers voor Duitsland waren zelfs nog beter. De Duitse industrie is nu bezig met een inhaalslag, na een zwakkere ontwikkeling in het voorgaande jaar. De twee voorlopende indicatoren, de Ifo business climate en de Purchasing Managers’ indices, zijn ook aan het stijgen.
“Toch wordt de prognose voor 2022 nog steeds vertroebeld door onzekerheid”, erkende Bernhard. Oxford Economics vreest dat grote aantallen mensen door de hoge besmettingsgraad van de Omicron-variant in een zelfgekozen isolement zullen geraken en niet zullen reizen, waardoor de economische activiteit wordt geremd. De ervaring leert dat de economie zich snel herstelt zodra het aantal besmettingen daalt. Verwacht wordt echter dat de zwakke start van het jaar het algemene resultaat zal afremmen. China’s afgekondigde nul-Covid-strategie maakt het ook moeilijk om de toeleveringsketens te normaliseren.
Herstel sneller dan verwacht in 2021
De sector veerde vorig jaar op met sterke orders na de diepe inzinking in de gereedschapsmachine-industrie als gevolg van de pandemie in 2020. Volgens schattingen van VDW zal de sector in 2021 voor ruwweg 12,7 miljard euro aan machines en diensten produceren. Dit betekende een stijging van 4 procent.
De handel werd aangedreven door de export, die met 8 procent toenam, twee keer zo snel als de productie. Noord- en Zuid-Amerika waren met een stijging van 13 procent de belangrijkste afzetmarkt, gevolgd door Azië met 11 procent en Europa met 5 procent. Van de tien grootste markten behaalden Tsjechië, Italië, Mexico, China en Nederland een groei met dubbele cijfers. China veerde op na een scherpe daling in 2020.
Daarentegen daalde de binnenlandse verkoop met 5 procent als gevolg van de terughoudendheid van de auto-industrie om te investeren. De consumptie nam slechts licht toe met 1 procent. Deze werd gedragen door de invoer, die met meer dan een tiende steeg. De bezettingsgraad bedroeg in januari 2022 87,2 procent, tegen 72,7 procent een jaar eerder. De werkgelegenheid lag in december met 64.000 werknemers 6,1 procent onder die van een jaar eerder.
De grootste uitdagingen: knelpunten in het aanbod en een tekort aan geschoolde arbeidskrachten
“Knelpunten in de toeleveringsketens van elektronische componenten en metaalproducten waren vorig jaar belangrijke negatieve factoren voor de industrie, en ze zijn nog niet opgelost”, meldde Bernhard. Bijna alle fabrikanten van gereedschapsmachines hadden er eind 2021 mee te kampen, zo blijkt uit een enquête.
Vooral het chipschaarste treft bedrijven op twee fronten. Enerzijds heeft de automobielindustrie als belangrijke klant slechts beperkte leveringsmogelijkheden. Anderzijds zijn er niet genoeg chips voor controllers (een van de belangrijkste componenten in bewerkingsmachines), gateways, randcomputers of aandrijvingen. Hierdoor loopt de voltooiing van machineorders vertraging op.
Het chipgebrek leidde aan het begin van de Covid-pandemie tot een daling van het aantal orders. Dit veroorzaakte op zijn beurt het stilleggen van de capaciteit en de omleiding van de voorraden naar de consumptiegoederenindustrie. Het kost tijd om productiecapaciteit voor nieuwe chipgeneraties op te bouwen. Vrachtruimte wordt ook beperkt door de sluiting van luchthavens en havens in China als onderdeel van het strikte nul-Covid- en lockdown-beleid van het land. “Dit kan elk moment weer escaleren”, waarschuwde Bernhard. Bedrijven zijn ook al enige tijd bezig met het aanleggen van voorraden, waardoor de vraag naar sommige producten is toegenomen en de leveranciers extra onder druk zijn komen te staan.
De mogelijkheden voor de werktuigmachine-industrie om dit probleem op korte termijn te beïnvloeden en te compenseren, zijn zeer beperkt. Overschakelen op een nieuwe generatie chips kost tijd, aangezien dit al gauw verscheidene manjaren ontwikkeling kan vergen. “Voorlopig is de enige optie zeer creatief te zijn bij de aanschaf van materialen en hogere prijzen te accepteren die wellicht niet kunnen worden doorberekend”, aldus de VDW-voorzitter. Op middellange termijn zal het steeds belangrijker worden om stabiele toeleveringsketens op te zetten en het aantal leveranciers te diversifiëren om zo de afhankelijkheid te verminderen.
Proactief versterken van het imago van “duale” beroepsopleidingen
Bijna alle machinefabrikanten zijn van mening dat het tekort aan geschoolde arbeidskrachten een even ernstig probleem vormt als de knelpunten aan de aanbodzijde. Uit een enquête blijkt dat meer dan twee derde van de fabrikanten van plan is hun kernpersoneelsbestand in het lopende jaar uit te breiden. Daarentegen was het aantal vacatures voor ingenieurs in december 2021 ruwweg twee keer zo hoog als eind 2020. Tegelijkertijd dalen het aantal aanvragen voor leercontracten en het aantal leercontracten dat wordt afgesloten.
De beschikbaarheid van geschoolde arbeidskrachten is van cruciaal belang als bedrijven concurrerend willen blijven in de zeer gespecialiseerde werktuigmachine-industrie. “En geschoolde werknemers vereisen geschoolde opleidingen”, aldus Bernhard. Hij riep bedrijven en politici op om proactief de aantrekkelijkheid van een beroepsopleiding onder de aandacht te brengen. Dit opent evenveel mogelijkheden als het volgen van een opleiding. Bedrijven moeten de aantrekkelijkheid ervan benadrukken, superieure opleidingen aanbieden en waar nodig speciale financiering bieden. Het is belangrijk leerlingen na hun opleiding aan het bedrijf te binden door hen bijscholing, carrièremogelijkheden en passende loonsverhogingen aan te bieden. Ook de politiek moet op haar beurt het belang van beroepsopleiding benadrukken en industrieel-technische beroepsopleidingen ondersteunen. Deze kunnen ook een aantrekkelijke regionale economische factor vormen. Dergelijke hogescholen kunnen ook als fakkeldragers fungeren omdat zij vaak over betere technologische middelen beschikken dan andere soorten scholen. Om verdere digitalisering te stimuleren, moeten veel meer beroepsscholen budgettaire onafhankelijkheid krijgen, zodat zij verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun eigen investeringen. “Het “duale” opleidingssysteem is een populair exportproduct dat we niet in gevaar mogen brengen”, eiste Bernhard.
Link magazine editie december thema 2021 Sociale Innovatie: Beter innoveren, beter produceren. Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
Energietransitie biedt groot potentieel voor gereedschapsmachine-industrie
De geplande energietransitie zet de schijnwerper op de herstructurering van de energie-industrie. De VDW heeft het in München gevestigde adviesbureau Strategy Engineers opdracht gegeven het daaruit voortvloeiende potentieel voor de gereedschapsmachine-industrie te onderzoeken. De studie bevindt zich momenteel in de eindfase en zal in de tweede helft van maart aan de VDW-leden worden gepresenteerd.
De meeste grote geïndustrialiseerde landen hebben ambitieuze strategieën ontwikkeld om de CO2-uitstoot te verminderen. Een belangrijke factor hierbij is de energiesector, die momenteel verantwoordelijk is voor 25 procent van de uitstoot. Belangrijke oplossingen zijn onder meer de uitbreiding van emissiearme energie, de opwaardering van het elektriciteitsnet en de ontwikkeling van een waterstofeconomie. “Al met al vormt de omschakeling op emissievrije energiebronnen een gigantische mondiale taak, waarvoor wereldwijd jaarlijks triljoenen euro’s moeten worden geïnvesteerd”, aldus Bernhard.
De energie-industrie was tot nu toe geen doelwit voor fabrikanten van gereedschapsmachines, vanwege de lage volumes en de lange levensduur. De hogere investeringen leiden nu echter tot steeds grotere aantallen mechanische componenten voor windturbines (bijv. tandwielkasten, volgsystemen en grote lagers), verbrandingsmotoren die relevant zijn voor de energietransitie (gasturbines), algemene mechanische randcomponenten zoals warmtepompen voor de verwarming van gebouwen (generatoren, compressoren) en in de toekomst componenten voor gebruik bij de productie van waterstof (elektrolyse) en in mobiele en stationaire brandstofcellen (brandstofcelsysteem met schoorsteen en balance-of-plant met compressoren, kleppen, pompen, etc.).
“Hoe groot het volume in elk geval zal zijn, hangt af van het tempo van de transformatie,” concludeerde Bernhard. Tot dusver zijn er veel intentieverklaringen afgelegd. De politiek moet nu een betrouwbaar kader voor herstructurering creëren, zodat de bedrijven zich kunnen heroriënteren op eventuele kansen die zich voordoen.
