Enza Zaden in Enkhuizen staat voor de uitdaging een slag te maken in het verbeteren van de operationele efficiëntie. Het bedrijf nodigde het Platform Productiviteit van Link Magazine uit voor een consultatieronde met zo’n dertig industriële peers. Enza Zaden zoekt een oplossing voor twee grote problemen: standaardisatie en automatisering.
- ‘We zetten er liever een derde productielijn bij, dan dat we ploegendiensten invoeren.’
- ‘Achteraf bleek er veel meer te vatten in standaardmodules en -configuraties dan we vooraf dachten.’
- ‘We zetten nu de stap naar meer datagedreven werken.’
- ‘Die tak van sport is best conservatief: als ik nu een zaadschoonmachine koop, ziet die er vrijwel hetzelfde uit als jaren geleden.’
Enza Zaden wil proces aanpassen om aan de wereldwijde vraag te kunnen blijven voldoen
Enza Zaden is een familiebedrijf dat al drie generaties lang groentezaden produceert en verkoopt. Het is met een omzet van ruim 400 miljoen euro de nummer zes van de wereld in deze sector. Van oudsher is het een r&d-gedreven bedrijf; het investeert een kwart van de omzet in r&d. Er werken wereldwijd 2.800 mensen, van wie 900 in Enkhuizen. Ze houden zich bezig met het machinaal en handmatig schonen, desinfecteren, sorteren, pileren, primen, coaten, tellen, telen, veredelen, controleren, verkopen, verpakken en versturen van zaden van dertig gewassen. De grote kracht van Enza Zaden schuilt in sterke genetica die het verkrijgt door de ontwikkeling en veredeling van nieuwe groenterassen. Een mooi voorbeeld daarvan is een succesvolle nieuwe tomaatplant die resistent is tegen een veelvoorkomende tomatenziekte.
De zaden worden geproduceerd over de hele wereld en geleverd aan plantentelers, tuinders en boeren op alle continenten.
Die zaden worden geproduceerd over de hele wereld en geleverd aan plantentelers, tuinders en boeren op alle continenten. Van kleine boeren in China tot grote industriële paprikakwekers in het Westland. Er gaat jaarlijks 700 ton aan zaden door de locatie in Enkhuizen, in 70.000 batches, die dus gemiddeld een omvang van 10 kilogram hebben. Er zijn klanten die grote tonnen zaad bestellen en klanten die ‘maar’ drie zakjes met elk 500 tomatenzaden afnemen.
Veel variatie
Het bedrijf draait voorbeeldig. Het boekt al jaren achter elkaar een omzetgroei van 10 procent per jaar en kijkt altijd gericht naar investeringen. Toch bestaan er wel degelijk allerlei uitdagingen voor Enza Zaden. Zo is de internationale zadenmarkt aan het consolideren en is er sprake van personeelskrapte.
‘Het variatieprobleem zit in het hart van de operatie’
In de fascinerende wereld van Enza Zaden speelt variatie een grote rol: in zaden, verpakkingen, labels, orderomvang, klantenwensen en -eisen en de wet- en regelgeving van verschillende landen. Het bedrijf is klantgericht ingesteld en probeert alle klanten in hun wensen tegemoet te komen. Dat legt druk op de operationele efficiëntie. Net als de productiviteit van het machinepark, waar de verhouding tussen productie en schoonmaken/omstellen soms op 50/50 ligt. Intern zijn er zeer veel logistieke bewegingen, ook omdat de zaden na de behandelingen steeds terug moeten naar een geconditioneerde opslag om de kwaliteit van de zaden te kunnen garanderen. Daarnaast is er een grote afhankelijkheid van klimaatomstandigheden waar het uiteraard geen invloed op heeft.
Om aan de groeiende wereldwijde vraag te kunnen blijven voldoen, moeten de systemen worden aangepast. De vergaande klantgerichtheid in combinatie met de steeds strengere internationale wet- en regelgeving maakt dat Enza Zaden zoekt naar verbeteringen van de operationele efficiëntie door standaardisatie, (smart) customization, verdergaande automatisering en robotisering.
De 1-daagse masterclass vindt opnieuw plaats donderdag 3 oktober 2024. Aanmelden en informatie.
Serene rust
De hoge, ruime en schone fabriekshallen waar de zaden worden bewerkt en verpakt, stralen een serene rust uit; het gaat hier gecontroleerd zijn gangetje. Zaden worden machinaal behandeld, gesorteerd op hun vorm en grootte, verpakt in zakken of blikken, groot en klein. Het is behoorlijk hightech met semiautomatische productielijnen voor blikken en zakken, controlestations met röntgen, gravitatietafels voor sortering, droogkasten en grote geconditioneerde opslagkluizen. Er zijn drie typen productielijnen: één voor grote hoeveelheden, één voor kleinere batches en één voor zeer kleine batches, waar zaden deels handmatig worden verwerkt. Terwijl de productielijnen zoemen, rijden elektrische heftrucks met kartonnen dozen vol zaden rond. Blikken krijgen een label en worden met de hand in dozen geplaatst.
Ploegendiensten
Na de rondleiding door de afdeling Seed Processing gaan de dertig industriële peers aan twee tafels met medewerkers van Enza Zaden in gesprek over wat de beste aanpak is. Daarbij worden in eerste instantie heel veel vragen gesteld. Vervolgens komen talloze suggesties aan de orde. Van ‘wachten op wat Elon Musk bij Boston Dynamics aan het doen is’, tot ‘een nieuw ERP-pakket aanschaffen en alle procedures gedwongen tegen het licht houden’. Maar ook: ‘OT en IT integreren’ en ‘customization met automatisering mogelijk maken’ of ‘het businessmodel aanpassen naar ook afrekenen per opbrengst, en niet per zaadje’.
Enza Zaden krijgt van alle kanten complimenten van de gasten die onder de indruk zijn van wat ze net gezien hebben. Aan het begin van de discussie zegt iemand heel anders naar de paprika te zullen kijken die hij die avond zal snijden. Aan beide gesprekstafels wordt de suggestie gedaan om meerdere shifts in te voeren om de productie te verhogen. Een van de aanwezigen: ‘Zolang je niet in drie ploegen werkt, ben je niet druk.’ Bryan Koster, teamleider Seed Processing, reageert met: ‘We zetten er liever een derde productielijn bij, dan dat we ploegendiensten invoeren.’ Want Enza Zaden wil vanuit sociale overwegingen geen ploegendiensten invoeren.
Limiet of niet?
Commercieel directeur Pascal Bos van Jazo Zevenaar, producent van deuren en roosters voor technische ruimtes, breekt een lans voor standaardisatie als mogelijkheid om de productie op te voeren. Hij vertelt over de ervaringen die hij opdeed met de standaardisatieslag in zijn bedrijf. ‘Vroeger kon je bij ons een deur bestellen met bij wijze van spreken een zwaailicht erop. Daarmee zijn we gestopt. We bedachten dat we gewoon niet meer alles wilden maken. Puur vanuit de gedachte van focus houden. Achteraf bleek er veel meer te vatten in standaardmodules en -configuraties dan we vooraf dachten. Ons rendement verbeterde door de standaardisatie van het aanbod.’
Er gaat jaarlijks 700 ton aan zaden door de locatie in Enkhuizen, in 70.000 batches.
Het is volgens Bos wel een beleidskeuze die moet worden gemaakt: ‘Definieer de standaard en laat de special de special. Hou die apart van de volumeproductie en bereken er een hogere prijs voor. Toen we ermee begonnen stond de commerciële afdeling op haar achterste benen. Ze zeiden dat we failliet zouden gaan, omdat de wereld om iets anders vraagt. Maar dat bleek heel erg mee te vallen.’ Het verhaal van Bos is herkenbaar, meerdere bedrijven aan tafel hebben een vergelijkbare stap in standaardisatie van hun aanbod gemaakt.
Sjon Berkenhagen, business development manager Industrial Software and Automation bij ingenieursbureau VIRO: ‘Het is een strategische keuze. Je kunt van alles automatiseren en technisch vormgeven. De vraag is hoe de waardestromen precies lopen. Commercie heeft daarin een belangrijke rol. Kijk naar de orders en de marges en achterhaal wat de klant wil. Segmenteer de klanten, dat is de eerste stap.’ Maren Vos, verantwoordelijk voor Data Analytics en Reporting bij Enza Zaden, is gespreksleider aan de tafel Standaardisatie versus Smart Customization en vraagt: ‘Dus eerst de standaardisatie op orde brengen en dan automatiseren?’ Berkenhagen: ‘Eerst de klantvraag kennen. Wat wil hij hebben? Waarom bestelt hij bij jullie en niet bij jullie concurrent? Want waarschijnlijk heeft die grote concurrent die standaardisatie wel op orde.’
Productmanagement kan helpen
Bij Enza Zaden wordt geleidelijk aan meer op de levenscyclus van producten gestuurd, zegt Vos. Haar collega Koster vult aan: ‘Als we een nieuw zaad hebben, kunnen klanten ook de voorganger ervan blijven bestellen. Dus ons portfolio blijft groeien, hoewel er ook wel uitstroom is.’ Harm Michels, operations manager bij Vencomatic Group, leverancier van oplossingen voor de pluimveesector, brengt de discussie op productmanagement. ‘Wij hebben ongeveer acht jaar geleden productmanagement in het leven geroepen. Dat was in het begin heel lastig, omdat commercie heel bepalend is en het even duurt voordat het wordt geaccepteerd. We hebben er goede ervaringen mee, in een strategische positie direct onder de ceo. Het uitgangspunt is dat de markt bepaalt hoe alles is ingericht. Maar dat betekent wel dat er keuzes moeten worden gemaakt. Het klinkt gemakkelijk, maar is best eng. Ik weet niet hoeveel geld er hier in operations omgaat, maar stel dat je 10 procent efficiënter wordt, is dat dan de moeite waard?’
Data gebruiken
Niek Mustert, managing director en coo van Masévon Group, een systeemintegrator en bouwer van machines en modules voor de hightech: ‘Met alle respect, je hebt hier honderd man lopen en je hebt ruimte te over. Zet er zo’n productielijn van 50.000 euro bij en je bent flexibel. Nu ben je de laatste 10 procent aan het sub-optimaliseren. Volgens mij zit het probleem echt op een compleet ander vlak.’
Vos: ‘We zetten nu de stap naar meer datagedreven werken. We willen meer inzicht krijgen in de kosten per handeling, de prestaties van de operatie en de beschikbaarheid van ons machinepark. We zien twee uitdagingen: automatisering en standaardisatie. Deze grote vraagstukken hangen met elkaar samen maar we kunnen ze niet tegelijkertijd evenveel aandacht geven.’
Automatiseren van variatie
Meerdere aanwezigen zien allerlei mogelijkheden bij Enza Zaden om processen en handelingen te automatiseren. ‘Als je wilt automatiseren, moet je altijd beginnen met de vraag wat je grootste uitdaging is. En wat je wilt bereiken’, zegt Maro Dedel, oprichter en ceo van robotsysteemintegrator Dero Groep. ‘Die vraag moet je centraal stellen. Dan ga je pas kijken wat eraan te doen is.’ Enza Zaden streeft naar een duurzaam winstgevende groei. Daarom moeten onder meer processen efficiënter worden.
‘Als je wilt automatiseren, moet je altijd beginnen met de vraag wat je grootste uitdaging is’
‘Het variatieprobleem zit in het hart van de operatie’, zegt Alex Wilbrink, managing director van Togetr, leverancier van een smart manufacturing-platform. ‘Om grip te krijgen op die variatie moet je eerst gaan kaderen en systematiseren voordat je het volume kunt verhogen of operators overbodig maakt. Het is een lastig probleem, omdat elk product sterk variabel is en het bewerkingsplan afhankelijk is van het product en het groeiproces.’
Link magazine februari/maart 2024 Thema: De keten op orde op lokaal niveau.
Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Mobiele robots
Jan Buit, segmentmanager Pharma & Food NL bij Stäubli Robotics, ziet in de logistiek mogelijkheden voor verbetering: ‘Als de capaciteit moet worden uitgebreid, kan robotisering een duidelijke rol spelen, bijvoorbeeld met mobiele robots. De opzet van het gebouw met de ruime paden is er geschikt voor; daar is absoluut een efficiëntieslag in te maken. Heel veel moet vanuit de verpakkingsomgeving naar het magazijn en weer terug.’
Berkenhagen: ‘Het is een bedrijfskundig vraagstuk en je moet met data inzicht krijgen om de juiste beslissingen te nemen. Die data zijn er, die zweven ergens rond. Daarmee kun je dwarsverbanden leggen en keuzes maken ten aanzien van productiestromen, marges, doorlooptijden, bewerkingsstations, tussenvoorraden, enzovoort. Voordat je een systeem gaat bouwen moet je de discussie voeren over wat je uit het systeem wilt halen.’
Standaardisatie en modernisatie
‘In de maakindustrie kijken we of we patronen kunnen herkennen in klantspecifieke stuklijsten’, zegt Wilbrink van Togetr. ‘Als je een patroon vindt, dan heb je een kandidaat voor standaardisatie en modernisatie en kun je een configuratiemodel maken. Jullie zijn een familiebedrijf en willen comfort voor jullie mensen en een leuke werksfeer. Het gaat jullie niet om het maximaliseren van de productie, het zoveel mogelijk robotiseren van het proces of het minimaliseren van de kostprijs, nietwaar? Dat is een andere manier van automatiseren dan die we in de maakindustrie gewend zijn.’
Thijs van Berkel, teamleider Seed Processing, zegt dat verregaande automatisering inderdaad geen doel op zich is. ‘Automatisering zit ook niet in ons DNA vanuit de zaadverwerkingsmachines. Die tak van sport is best conservatief: als ik nu een zaadschoonmachine koop, ziet die er vrijwel hetzelfde uit als jaren geleden.’ Jan Leideman, new business development manager bij technologisch innovator voor de industrie Demcon, zegt dat een engineeringmanager en zijn kennisdomein cruciaal is. ‘Als je die kennis niet hebt, kun je dit nooit op niveau doen. Dat lukt ook niet met alleen maar externe partners, die kennis moet je in huis hebben. Dan kun je wel alles automatiseren, maar heb je er niets aan.’
‘Het is een afweging’, stelt Van Berkel over de automatisering. ‘Moeten we eerst de machines voor bijvoorbeeld fijnschoning – die in het proces altijd in dezelfde volgorde achter elkaar aan komen – aan elkaar knopen? Of gaan we meer winnen door meer kennis in te bouwen en met een manufacturing execution system al die data te verzamelen?’ Dedel: ‘Misschien beide. Maar één ding is zeker, dat moeten jullie verder onderzoeken.’
Hoe krijgen we de productiviteit van de processen binnenshuis omhoog? Wat is er nodig om de complete supplychain beter te stroomlijnen? Daarover sparren directeuren en managers uit de industrie een paar keer per jaar binnen het Platform Productiviteitsverbetering van Link Magazine. Ze bezoeken een bedrijf van één van hen en gaan daarbij op een openhartige en informele manier de discussie aan. Dat levert steevast een stroom aan ideeën en tips op. Deelnemers zijn: Enza Zaden, Arkoni, TBRM Group, Solar Nederland, VIRO, Lely, Matas, Cremer Speciaalmachines BV, De Cromvoirtse, Millux, Prodrive Technologies, Timmerije, WeFabricate, Holmatro, WILA, FMI, Dero Groep , Thomas Luiten , Solar Nederland, NTS Group, BOZ Group en Batenburg Beenen.
