De inzet van kunstmatige intelligentie (AI) in de industrie is booming, vooral in de software-sector en de medtech. Het wordt vaak gebruikt voor het analyseren van grote databases, maar ook voor het ontwikkelen van innovaties en dan ontstaat er nieuwe IP (intellectual property). Octrooieerbaar is dat echter alleen als het niet uit louter software bestaat. Bert Kneepkens van IP-bureau AOMB legt uit hoe je AI met IP toch kunt beschermen tegen inbreuk.
IP-bureau AOMB krijgt uit industrie steeds meer vraag naar octrooieren kunstmatige intelligentie
Gevormd door zijn beroep is octrooigemachtigde Bert Kneepkens een man van precieze woordkeuze. In antwoord op de openingsvraag ‘is AI goed te beschermen tegen inbreuk op de IP?’ blijft hij dan ook meteen haken achter het woord ‘goed’. ‘Want dat is een relatieve term die voor de een iets anders betekent dan voor de ander. Is AI wel of niet te beschermen, is dan een betere vraagformulering’, duidt hij. Maar evenmin een vraag waarop hij met een eenvoudig ‘ja’ of ‘nee’ kan antwoorden. Het hangt er vanaf wat precies met ‘AI’ wordt bedoeld.
Octrooieerbaar als onderdeel
‘Alles’, begint hij zijn uitleg, ‘is in beginsel octrooieerbaar. Maar er zijn uitzonderingen zoals natuurlijke fenomenen, abstracte ideeën, wiskundige theorieën en ontdekkingen die niet het resultaat zijn van menselijke inspanning. E=MC2 bijvoorbeeld is immers een uiting van een natuurkundig verschijnsel die net als de stelling van Pythagoras uitgesloten is van octrooiering. En dat geldt ook voor software-an-sich. Want dat betreft tekst, ofwel in de vorm van broncode ofwel als embedded code en valt daarmee onder het auteursrecht.’
Dat laatste is relevant voor het antwoord op de gestelde vraag. Want AI is software. ‘Toch is het wel te octrooieren, mits het maar geen software-an-sich is. Dat vergt een andere aanpak. Als de software bijvoorbeeld geduid wordt als onderdeel van een systeem dat ook hardware omvat kan het wel. Dus AI en de algoritmes die het benut zijn mogelijk octrooieerbaar als onderdeel van bijvoorbeeld een systeem met een camera om producten op de juiste kwaliteit te controleren’, definieert hij.
Nieuw én inventief
Of dat werkelijk het geval is hangt er vanaf of aan twee andere vereisten wordt voldaan: de uitvinding moet ‘nieuw’ én ‘inventief’ zijn. ‘Een wiel is vanzelfsprekend niet te octrooieren, dat is niet nieuw. Voeg je er een bijzondere configuratie spaken aan toe dan is het wel nieuw. Inventief wordt het echter pas als die configuratie een probleem op een niet voor de hand liggende manier oplost. Voor AI zijn die voorwaarden niet anders. Als je als fietsenfabrikant met een bepaald bestaand AI-model fabricagefouten in je fietsen weet te ontdekken is de toepassing wellicht nieuw. Het is echter de vraag of het inventief is om dit bestaand model voor deze nieuwe toepassing te gebruiken. Wanneer je een baco als hamer gebruikt is dat nieuw. Maar is het ook inventief? Ook dan hangt het er van af of je daarmee een probleem oplost op een niet voor de hand liggende wijze. Is de baco daartoe herontworpen, dan is dat een goede indicator voor inventiviteit.’
AI is booming
Kneepkens constateert in zijn praktijk bij het Eindhovense IP-bureau AOMB dat de vraag naar octrooien voor AI-systemen de afgelopen twee jaar aanzienlijk is toegenomen. Een groei die vooral zichtbaar is in het software-marktsegment; de interesse vanuit de hightech machinebouw is minder sterk toegenomen. ‘Een begrijpelijk trend omdat zowel software als AI zich in het digitale domein bevinden. Hoewel AI zeker een rol zal spelen in machines zoals die van ASML, bijvoorbeeld in de software voor kwaliteitsbewaking van de productie, zijn nieuwe technologieën zoals quantumcomputing en fotonica in de high tech sector van groter belang. Maar de toepassing van AI in de biotech- en medtech-sector is wel echt booming.’
Link magazine februari/maart 2024 Thema: De keten op orde op lokaal niveau.
Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Goedgeïnformeerde OK-assistent
Zo had Kneepkens recent een uitvinder aan zijn bureau die bezig is met de ontwikkeling van een AI-systeem om operaties aan hersentumoren te verbeteren. ‘Als er vermoeden is van een hersentumor, en er een operatie nodig is, moet de schedel worden gelicht. Om te bepalen welk type tumor het betreft en dus hoe ingrijpend er gesneden moet worden, worden er biopten genomen. De analyse daarvan neemt echter lange tijd in beslag. En zo lang kan de schedel natuurlijk niet open blijven. Dankzij indrukwekkende AI kan de chirurg nu tijdens de operatie vaststellen welk type hersentumor de patiënt heeft en dat stelt hem in staat nauwkeuriger te bepalen wat tumorweefsel is en wat niet. Het AI-systeem maakt het mogelijk om enorme hoeveelheden data van miljoenen eerdere operaties te verwerken en complexe analyses uit te voeren. Uitontwikkeld kan dit systeem gaan functioneren als een supergoed geïnformeerde OK-assistent en een revolutie teweeg brengen.’
Voorspellen onderhoud
Ook machinebouwers komen bij Aomb langs voor het octrooieren van systemen voorzien van AI. Onlangs schoof een bouwer van verpakkingsmachines aan die met kunstmatige intelligentie de onderhoudbaarheid van zijn apparaten wil verbeteren. ‘Wereldwijd zijn er tekorten aan onderhoudsmonteurs dus wil je die zo gericht mogelijk inzetten. Door de datastromen van sensoren in de machines te analyseren met AI kunnen storingen vroegtijdig worden gesignaleerd. Uit specifieke trillingen bijvoorbeeld kan AI afleiden dat een bepaalde as slijtage begint te vertonen en binnen twee maanden vervangen moet worden. Met die voorspelling kan het werk van monteurs goed gepland worden. Ook worden zo onverwachte en dus per definitie dure storingen voorkomen.’
Grenzen stellen aan AI
In beide voorbeelden gaat het om AI die waarschijnlijk goed te octrooieren is. Want nieuw en inventief en geen software-an-sich, maar onderdeel van een compleet systeem, zo duidt Kneepkens. Ook in zijn eigen vak kan AI van toegevoegde waarde zijn: ‘Het door een mens laten beoordelen van inventiviteit is subjectief. Vraag je honderd ambtenaren van het European Patent Office een oordeel te geven over dezelfde vinding, dan zullen de antwoorden verschillen. AI kan een rol spelen om dat oordeel eenduidiger te maken, zodat voor vergelijkbare casussen de uitkomsten voorspelbaarder zijn. Dat biedt uitvinders een meer level playing field.’
Hij besluit met een persoonlijke ontboezeming: ‘AI fascineert me, steeds meer. Over een paar jaar zal kunstmatige intelligentie ook humor hebben en verdriet, al die dingen die ons mens maken… Het is aan de mens om AI tijdig de juiste grenzen te stellen.’
