Met meer dan 500 aangesloten semicon bedrijven is Silicon Saxony – de regio rond Dresden – de grootste micro-elektronica hub van Europa. En het cluster groeit de komende jaren fors omdat de grote chipproducenten van de wereld er forse fabs gaan toevoegen aan wat er al aan capaciteit staat. Dat met financiële steun van onder andere de Europese overheid. Het aantrekken van voldoende personeel is de grootste uitdaging, aldus cluster-directeur Frank Bösenberg. Ook wijst die op het nog altijd ontbreken van een breed gedragen Europese strategie: ‘Grote projecten moet je daar doen waar het qua reeds aanwezige competenties het beste past. Nu worden dingen dubbel gedaan.’ Clusterparticipant Infineon onthoudt zich desgevraagd van commentaar op ‘Brussel’.
‘Door dingen dubbel doen te weinig geld voor onderscheidende technologieontwikkeling’
Het Taiwanese TSMC gaat er een chipfabriek van 10 miljard euro bouwen (in een joint venture met Robert Bosch, Infineon Technologies and NXP Semiconductors) en het Amerikaanse Intel heeft plannen om er meer dan 30 miljard euro investeren in twee plants. Bovendien investeert Infineon 5 miljard euro in een nieuwe fabriek. Gevraagd naar de status van deze plannen stelt Frank Bösenberg, managing director van de clusterorganisatie Silicon Saxony, dat alles ‘on track’ is. ‘Naar verwachting zullen beide bedrijven in Q4 van dit jaar hun bouwwerkzaamheden starten. De start of production in de TSMC- en Intel-fabs is gepland in 2027. Infineon is al aan de gang en wil in 2026 operationeel te zijn.’
Schaalgrootte onderscheidend
De chipindustrie in Saksen kent haar oorsprong in de DDR. In de jaren zestig zette de communistische staat hier de halfgeleiderproductie op. Na de val van de Berlijnse muur gaf een investering van Siemens in de jaren negentig de bedrijfstak een nieuwe impuls. Daarna meldden zich de chipmakers GlobalFoundries, X-Fab en Robert Bosch. Ook de Duitse overheid heeft in de groei van de sector flink de hand gehad, bevestigt Boesenberg. Alleen al in de genoemde drie nieuwe fabs investeert de Duitse staat maar liefst 16 miljard euro.
Het onderscheidende van zijn regio, aldus Bösenberg, zit ‘m vooral in de schaal. ‘Andere regio’s als die in Oostenrijk of Nederland beschikken ook wel over een behoorlijk deel van de semicon waardeketen. Maar hier staan niet over één of twee fabs, maar straks maar liefst vijf. Plus het omliggende ecosysteem. Verder onderscheiden we ons, Europees en wereldwijd, thematisch: de kwaliteit op het gebied van semicon voor de automotive, factory automation en power electronics is hier ongeëvenaard, ook op wereldschaal.’
Arbeidsmigratie nodig
Frank Bösenberg rekent erop dat zijn cluster, met name dankzij de komst van de drie fabs, de komende jaren flink verder gaat groeien. In termen van arbeidsplaatsen gaat het van 76.000 fte naar 100.000 tot 114.000 fte. De regio zelf zal slechts een deel van de medewerkers kunnen leveren, veel zal van elders uit Duitsland moeten komen, uit andere EU-lidstaten én van daarbuiten. Om die te werven moet het imago van de streek nog wel wat worden opgepoetst, realiseert hij zich. Er zal arbeidsmigratie nodig zijn en dan helpt het niet dat Alternatieve fur Deutschland, gekant juist tegen migratie, in Sasken de politiek partij met de meeste aanhang is. Maar, anders dan in Nederland, is ruimte geen probleem: ‘Na de Duitse eenwording zijn veel mensen van hier vertrokken naar het westen van Duitsland, want hier was geen werk. Nog maar een paar jaar geleden werd dit gezien als een vergrijzende krimpregio. Ruimte om te bouwen hebben we hier dus voldoende, dat Nederlandse probleem hebben we gelukkig niet. Wonen en werken hier echt heel aantrekkelijk. Maar kunnen aantrekken van de juiste mensen begint bij het hebben van een goed imago. Dat verbeteren is onze grootste uitdaging.’
Raik Brettschneider, managing director Infineon Dresden
Grootste cluster, grote voordelen
Raik Brettschneider, managing director Infineon Dresden, wijst op de grote voordelen van de ‘the largest microelectronics cluster in Europe’ die met de geplande uitbreiding van de plant daar alleen maar verder versterkt zullen worden: ‘Silicon Saxony offers a broad ecosystem of suppliers and partners along the entire microelectronics value chain. We maken daar graag gebruik van and we regularly cooperate with local universities, R&D organizations, and SMEs in joint research projects in the area of product development and manufacturing processes. And, many qualified specialists already live in Dresden. In addition, the administration is familiar with the industry which helps a lot in administrative processes. In sum, the expansion of production capacities at the existing Dresden site helps Infineon to leverage the benefits of the Silicon Saxony cluster and to generate considerable effects of scale.’
De uitdaging van het aantrekken van voldoende mensen voor de uitbreiding ziet hij met vertrouwen tegenmoet: ‘The Smart Power Fab will create approximately 1,000 highly qualified jobs. We are confident that we will be able to hire qualified staff in sufficient numbers.’ Om er aan toe te voegen dat het vinden van expert staff voor de the planned European pilot lines wel vergt dat die worden geïmplementeerd in close cooperation with the industry involved in order to successfully drive forward the path from lab to fab.’
Lidstaten werken niet goed samen
Het verder versterken van Silicon Saxony en de andere Europese semicon hubs kan niet zonder goede onderlinge samenwerking tussen de betrokken landen en daar is Frank Bösenberg niet geheel tevreden over. ‘We werken goed samen in Silicon Europe met de andere grote clusters als Silicon Alps en Hightech NL. Het lukt steeds beter te komen tot een goede integratie van elkaars activiteiten in één geïntegreerde waardeketen. Maar het ontbreekt nog steeds aan een doordachte en breed gedragen Europese strategie, ondanks de Europese Chip Act en het daarin geformuleerde doel van een aandeel van 20 procent in de globale semiconmarkt.’ In zijn optiek is de politiek van EU-lidstaten nog teveel bezig met te zorgen dat hun investeringen toch vooral binnen de eigen grenzen landen en niet daarbuiten. ‘Grote projecten moet je niet ook in bijvoorbeeld Tsjechië willen doen, maar moet je daar doen waar het qua reeds aanwezige competenties het beste past. Nu worden dingen dubbel gedaan en is voor onderscheidende technologieontwikkeling te weinig geld. Grote bilaterale Frans-Duitse ontwikkelprojecten bijvoorbeeld bestaan niet.’
Link magazine special 2024: The Dutch High-Tech Industry and the European Ecosystem: stronger together. Read this edition digital.
Zorgen dat ASML Europees blijft
Een samenhangende Europese semicon-strategie – waarover de VS en China wel beschikken, maar de EU nog ontbeert – moet duidelijk zijn over op welke onderdelen van de semicon-waardeketen precies moet inzetten. ‘Welke onderdelen van de front-end, welke van de back-end. Om daarmee te zorgen dat een zo essentiële schakel in die waardeketen als ASML beschermd wordt en werkelijk Europees blijft. Dan creëer je de control points die we nodig hebben om op wereldschaal wat uit te ruilen te hebben en voor chips niet afhankelijk te worden van de VS en Azië.’
Op de vlakte
Gevraagd naar zijn mening over de toegankelijkheid en beschikbaarheid van publieke gelden en belastingvoordelen in Saxony, Duitsland en Europa, vergeleken met die in de VS en Azië houdt Brettschneider van Infineon zich op de vlakte. ‘In 2023, the European Commission approved the IPCEI Microelectronics and Communication Technologies (IPCEI ME/CT, red.), paving the way for the funding of around 100 European projects. Infineon welcomes this approval. Under this European innovation program, Infineon will invest more than Euro 2.6 billion in Germany alone by the end of 2027 in projects that drive decarbonization and digitalization, and will develop advanced chip technologies as well as novel front-end and back-end manufacturing processes at its sites in Dresden, Munich, Regensburg and Warstein.’
Productie alleen is niet zaligmakend
Ook over de European Chips Act, als instrument om het aandeel in de wereldwijde halfgeleiderproductiemarkt te verhogen van minder dan 10 naar 20 procent, is de Infineon niet uitgesproken kritisch: ‘Het is an important step towards establishing a semiconductor ecosystem in Europe with a global leading-edge level, while decreasing unilateral dependencies.’ Om er vervolgens op te wijzen dat het nastreven van eenvijfde van de wereldwijde chipproductie alleen niet zaligmakend is: ‘Research, chip design, software and ultimately also the strengthening of the European consumer markets, supply chains and semiconductor demand are also just as important when it comes to ensuring the sustainability of investments.’
