Voor de snelgroeiende wereldbevolking is de hoge voedselproductie in de bio-industrie een uitkomst. Maar dierenleed moet natuurlijk zoveel mogelijk voorkomen worden. Voor het euthanaseren van dieren ontwikkelde Anoxia Europe, samen met Parker Hannifin, een diervriendelijke methode.
Veel diervriendelijker, minder kilometers en kosten.
De oorzaken van dierenleed bij kippen lopen uiteen: het pluimvee is aan het ‘eind van zijn economische levenscyclus’; kippen moeten bij een epidemie massaal ‘geruimd’ worden; ze groeien niet snel genoeg of kruipen als haantje (van een legkippenras) uit het ei. In al die gevallen moet euthanaseren zo diervriendelijk mogelijk gebeuren, en dat is nog niet zo heel eenvoudig. In de vorige eeuw gebeurde dat op allerlei manieren: ze werden verdronken of – als eendagskuiken – simpelweg versnipperd. Zo’n twintig jaar geleden werd begonnen de dieren te vergassen, met koolzuurgas (CO2). Maar de meest diervriendelijke methode brengt het Puttense Anoxia Europe sinds kort op de markt: de N2GF, een apparaat dat stikstofschuim genereert om pluimvee zacht te laten inslapen. Het werd samen met Parker Hannifin ontwikkeld.
Geen verstikking
Anoxia is ontstaan uit Kiezebrink International. Het familiebedrijf uit Putten verkoopt onder meer eendagskuikens als diervoeder en heeft daarmee zeventig procent van de Europese markt in handen. Familielid Harm Kiezebrink kwam – geïnspireerd door schuimblussen – op het idee de bellen van het schuim te vullen met stikstofgas. Directe aanleiding vormde de vogelgriep van 2003. Maar liefst 1.600 bedrijven moesten worden geruimd en de methoden die daarvoor gebruikt werden, zoals elektrocutie of vergassen met CO2, bleken veel te wensen over te laten. Zo moest het werken met CO2 buiten de stal 
gebeuren, vertelt Michiel van Mil, directeur van Anoxia Europe. ‘Verschillende keren ontsnapten er kippen, die – zal je altijd zien – rechtstreeks richting buren vlogen, zodat ook hun bedrijf geruimd moest worden. Daar komt bij dat koolzuurgas geen inert gas is en, zeker bij verkeerde doseringen, de dieren een verstikkingsgevoel en brandende longen bezorgt voordat de dood intreedt.’
‘Er worden nu al wetenschappelijke testen gedaan op varkens. Als die slagen… the sky is the limit’
Stikstof daarentegen kan in de stal worden gebruikt. Dat inerte gas is an sich ongevaarlijk: we ademen het de hele dag in; zolang er maar voldoende zuurstof in de lucht zit, is er niets aan de hand. En gevangen in bellen van schuim kan stikstof niet vervliegen. Gebruik in de stal scheelt de kippenvangers een enorm eind lopen (voor 30.000 kippen al gauw meer dan 250 kilometer tussen stal en gasinstallatie) en kost de helft in tijd en geld. En voor de kippen is het veel vriendelijker: stikstof – al doet de naam anders vermoeden – bezorgt juist geen verstikkingsverschijnselen. ‘In feite overkomt hen wat elk levend wezen zou overkomen op zeer grote hoogte, in een atmosfeer met nauwelijks zuurstof. Na vijftien seconden in het schuim raken ze buiten bewustzijn en binnen twee minuten zijn ze dood.’
Ter plekke produceren
Voor productie van het stikstofschuim had de firma Kiezebrink zelf een spuitmond ontwikkeld en werd de 
stikstof in eerste instantie uit flessen gehaald. Duur en zwaar – en ermee slepen verhoogde ook nog eens het besmettingsgevaar. Dat zou voorkomen kunnen worden door de stikstof ter plekke te produceren. En dus, verhaalt Michiel van Mil, werd in de zomer van 2014 Parker Hannifin, een bedrijf met veel ervaring in stikstofproductie, benaderd. Twee problemen moesten worden overwonnen, aldus Hans de Jong, application engineer technical gases van de vestiging in Oldenzaal. ‘Het apparaat moest stikstof kunnen genereren uit de stoffige, ammoniakhoudende stallucht. En boeren moesten het apparaat zelf kunnen bedienen, zonder ingewikkelde handleidingen.’
In de acht maanden die volgden werd de N2GF, ook wel Anoxia Foam genoemd, ontwikkeld. Daarin zuigt een compressor lucht naar binnen en perst die door een membraan, opgebouwd als heel fijne rietjes. De membraanwand laat de zuurstof door; wat achterblijft in de generator is een gas dat voor 98 procent uit stikstof bestaat. ‘De boer hoeft alleen nog maar de elektriciteit te betalen. Deze stikstofgenerator kan zichzelf binnen een jaar terugverdienen. En hij heeft maar één knop’, vertelt De Jong. ‘Precies de juiste hoeveelheid stikstof genereren, zodat het schuim niet inzakt maar de bellen ook niet knappen, gebeurt volledig automatisch.’
Grote markt
Inmiddels is een tweede generatie ontwikkeld, nog wat robuuster en beter regelbaar dan de eerste versie. Daarmee gaat Anoxia Europe nu de markt op. Van Mil: ‘De vergassingsmethode is inmiddels goedgekeurd door de EU, omdat aangetoond is dat het diervriendelijk en veilig is. In Duitsland staat diervriendelijkheid zeer hoog in het vaandel en wordt het als een verantwoordelijkheid van de overheid gezien die te handhaven. Duitsland zal dan ook naar verwachting het eerste land zijn waar onze methode volledig zal worden toegelaten, en dan heb je het natuurlijk over een grote markt. Nederland zal volgen en daarna de rest van de EU en de wereld. In eerste instantie wordt ons apparaat alleen gebruikt voor pluimvee. Maar er worden nu al wetenschappelijke testen gedaan op varkens. Als die slagen… the sky is the limit.’
Één plus één is drie
De volgende opdracht voor het samenwerkingsverband Anoxia-Parker is de produceerbaarheid van de generator te verbeteren, zodat die goedkoper en gemakkelijker in grote series kan worden geproduceerd. 
Productieactiviteiten die goeddeels in Nederland zullen plaatsvinden, weet Christoph Illing, key-accountmanager van Parker. ‘De membranen worden geproduceerd in onze vestiging in Etten-Leur, waar ook de eindassemblage plaatsvindt.’ Het statief van de spuitmond laat Anoxia, in feite een klein kennisbedrijf, eveneens in Nederland maken, door Hatchcon in Putten. ‘En ook de verdere ontwikkeling van de spuitmond en de integratie 
daarvan in grotere systemen zal straks in Nederland en Duitsland terechtkomen’, verwacht Van Mil.
Alleen de compressor zal van elders komen. ‘Vaak zal die lokaal worden ingekocht, met het voltage en aantal hertz dat ter plaatse gangbaar is. Want er is nu al interesse van over de hele wereld, ook vanuit Azië en Noord-Amerika.’ Wat Michiel van Mil ertoe brengt Parker een stevig compliment te geven. ‘Toen we voor een presentatie in Taiwan plots met een ander type compressor moesten werken, hebben ze zich heel flexibel getoond en het snel opgelost. Ik ben heel blij met de intensieve samenwerking van de afgelopen maanden: één plus één is drie gebleken’, aldus de Anoxia-man. Binnenkort gaat hij op zoek naar verkoopingenieurs die wereldwijd gaan adviseren en installeren. ‘Dus is het mooi dat Parker overal zit om service te verlenen.’
