Een beetje vergelijkbaar met de ontwikkelingen rond Eindhoven is in het noordoosten van Brazilië een kleine drie decennia geleden het Centre of Advanced Studies and Systems of Recife (CESAR) opgericht, vier jaar later gevolgd door Porto Digital. Een ‘triple helix’ zoals Brainport, met als resultaat dat de Recife-regio uitgroeide tot dé place to be voor IT-gerichte bedrijven, specialisten, start-ups en ICT-studenten in Brazilië.
‘De hele wereld is langzaam overgestapt van bedrijfseigen ideeën naar ecosysteeminnovatie’
– CESAR telt inmiddels meer dan driehonderd start-ups.
– ‘Met Porto Digital wilden we gevestigde IT-bedrijven naar Recife lokken en de CESAR-missie versnellen.’
– De lokale overheid van Recife beloont bedrijven die zich vestigen in Porto Digital met incentives.
– ‘Bedrijven uit Nederland en andere landen zijn geïnteresseerd in onze technologische ecosystemen.’
In het midden van de jaren negentig was een groep professoren van het Technologiecentrum van de Federale Universiteit van Recife behoorlijk gefrustreerd geraakt door de bureaucratie en het trage besluitvormingsproces van die openbare instelling. Bovendien maakten ze zich ernstig zorgen over de uittocht van veelbelovende jongeren van Recife naar andere regio’s in Brazilië en daarbuiten die volgens hen betere kansen boden. Dus werd besloten om de non-profitinstelling CESAR op te richten. Doel 1 was om een snel en effectief besluitvormingsproces te creëren, leidend tot een efficiënter, creatiever en aantrekkelijker ecosysteem voor technologieontwikkeling. Doel 2 was het aanbieden van werk- en carrièremogelijkheden aan jonge afgestudeerden, waardoor slimme koppen voor de regio konden worden behouden en tevens zou worden bijgedragen aan een betere economische en sociale ontwikkeling van Recife.
Een uitwisseling van studenten, docenten en technologieën tussen Brainport en Recife zou interessant en nuttig kunnen zijn.
CESAR-School
Naast de technologische ontwikkeling om tegemoet te komen aan de specifieke eisen van de industrie, werd CESAR al snel een broedplaats voor start-ups. Inmiddels zijn er meer dan driehonderd. Om dit incubatieproces te beheren en start-ups van de juiste infrastructuur te voorzien, werd in 2000 een nieuwe instelling opgericht: Porto Digital (Digital Harbour). De snelle ontwikkeling van de activiteiten van CESAR en Porto Digital, die technologische oplossingen bieden voor bedrijven over de hele wereld, leidde tot een tekort aan geschoolde arbeidskrachten. Daarom werd zes jaar geleden besloten om de CESAR School op te richten, een instelling voor hoger onderwijs om getalenteerde jongens en meisjes op het gebied van computerwetenschappen aan te trekken en op te leiden. Daarbij staan ook innovatie en ondernemerschap op het opleidingsprogramma, terwijl de school bovendien studiebeurzen verstrekt aan veelbelovende jongeren uit gezinnen met lage inkomens. Op die manier wordt ook een bijdrage geleverd aan vermindering van sociale ongelijkheid.
Kansen creëren
‘Vanaf dag 1 was onze visie om met CESAR en de CESAR School in Recife een dynamische, baanbrekende werkomgeving te creëren door middel van innovatie en onderwijs. We helpen onze afstudeerders om start-ups te bouwen en stimuleren innovatie in gevestigde bedrijven’, aldus directeur Eduardo Peixoto. ‘In dit proces werken we samen met, en hebben we concrete projecten lopen bij, meer dan tachtig wereldwijd opererende bedrijven.’
CESAR heeft succesvolle start-ups afgeleverd zoals Neurotech (analysesoftware) en Tempest. Dit laatste bedrijf is uitgegroeid tot de belangrijkste Braziliaanse specialist op het gebied van cybersecurity. ‘Tempest speelt een belangrijke rol voor afgestudeerde studenten in onze gecombineerde project-based learning-omgeving met onder meer (post)doctorale cursussen. In de 27 jaar die CESAR nu actief is, hebben we kantoren opgericht in een aantal Braziliaanse steden, in Florida en in Aveiro, Portugal. Onze organisatie telt rond de 1.100 werknemers, we hebben zo’n 1.500 studenten en realiseren een jaaromzet van meer dan 70 miljoen dollar.’
Historisch centrum
Porto Digital was een initiatief van een coalitie van topmanagers uit het bedrijfsleven, vertegenwoordigers van de overheid en academici. Hun visie bestond eruit om naast het herstel van het historisch centrum van Recife een nieuwe technologiewijk te creëren en van Recife een creatieve technologiehub te maken. ‘Met Porto Digital wilden we gevestigde IT-bedrijven naar Recife lokken en de CESAR-missie versnellen’, verklaart Peixoto. ‘Het is een open technologiepark in de oude haven van Recife waarvan het historisch centrum, bestaande uit zeventiende-eeuwse koloniale gebouwen met Nederlandse, Portugese en Franse invloeden, in verval was geraakt.’
De CESAR-organisatie telt circa 1.100 werknemers en 1.500 studenten, en realiseert een jaaromzet van meer dan 70 miljoen dollar.
Porto Digital heeft uiteindelijk de vestiging van meer dan 350 bedrijven met meer dan 17.000 IT-medewerkers in Recife mogelijk gemaakt. ‘Gezamenlijk realiseren de bedrijven in Porto Digital inmiddels bijna 1 miljard dollar omzet’, zegt Peixoto. ‘Ook is de hub inmiddels hard op weg om binnen Brazilië een leidende rol op te eisen bij de ontwikkeling van nieuwe innovatiegebieden, zoals generatieve kunstmatige intelligentie.’
Extra stimulans
Ook de lokale overheid van Recife is gelukkig met Porto Digital en beloont bedrijven die zich daar vestigen met incentives. Denk aan verlaging van de servicebelasting van 5 naar 2 procent en vrijstelling van onroerendgoedbelasting voor bedrijven in het historisch centrum. Aanvullend biedt het technologiepark adviesdiensten, een programma gericht op bedrijfsuitbreiding en andere immateriële voordelen als netwerkevenementen. Ook heeft de combinatie van praktische ondersteuning en het gevoel van samenwerking binnen het lokale tech-ecosysteem belangrijke resultaten opgeleverd voor grote bedrijven, waaronder autofabrikant Stellantis en Tempest, dat in 2020 werd overgenomen door ruimtevaartconglomeraat Embraer. En wat te denken van de aanvankelijke AI-start-up Neurotech, die vorig jaar voor 226 miljoen dollar werd verkocht aan B3. Ook het adviesbureau Accenture dat in 2010 in Recife werd opgericht, is een succesverhaal. Inmiddels werken daar meer dan drieduizend mensen en is het een van de belangrijkste werkgevers in het technische stageprogramma van Porto Digital.
Coöperatieve innovatie
Peixoto heeft een link met Nederland. In 1991 haalde hij een masterdiploma Electronic Engineering aan de TU/e, waarna hij werkte in Nederland, Zwitserland en Brazilië. Ziet hij een overeenkomst tussen dat wat er rond Eindhoven in Brainport is ontstaan en dat wat er nu in Recife gebeurt en gebeurd is, bijvoorbeeld op het gebied van innovatieversnelling? ‘In de tijd dat ik in Nederland woonde, was innovatie een heel ander verhaal’, antwoordt Peixoto. ‘In feite was dit destijds het begin van het einde van de verticale innovatiebenadering, die werd vervangen door een meer open, coöperatieve benadering. Volgens mij is de hele wereld langzaam overgestapt van bedrijfseigen ideeën naar ecosysteeminnovatie. En ik geloof dat het steeds verder uitbreidt van geïsoleerde hubs, zoals Brainport Eindhoven en Porto Digital, naar meer mondiaal-lokale oplossingen, met een sterke samenwerking tussen gevestigde ecosystemen overal ter wereld.’
Peixoto vindt dat we ook zeker moeten kijken naar de verschillen tussen Nederland en Brazilië en een rijke relatie proberen op te bouwen. ‘Porto Digital is erg sterk in softwaretechnologie en -oplossingen terwijl Eindhoven, mede vanwege zijn historie, ook en misschien wel vooral sterk is in fysieke producten. Het zou heel interessant en nuttig kunnen zijn om te beginnen met het uitwisselen van studenten en docenten en op start-ups gebaseerde oplossingen.’
De talkshow gaat vooraf aan de uitreikingen van de drie Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards (DISCA). Na de borrel vindt tijdens het diner de live finale plaats van de Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards 2023. Programma
Aanmelden disca@linkmagazine.nl
Digitale transformatie
Bedrijven moeten zonder twijfel heel enthousiast zijn over wat er in Recife, maar ook elders in Brazilië gebeurt. Is dat ook zo? ‘Zeker ja!,’ reageert Peixoto enthousiast. ‘Er zijn bijvoorbeeld enkele Nederlandse bedrijven in Brazilië, zoals Shell en Philips. Maar ook andere bedrijven, niet alleen uit Nederland, zijn geïnteresseerd in enkele van onze technologische ecosystemen, zoals Porto Digital-Recife rond digitale technologieën, São José dos Campos-SP rond luchtvaartelektronica of in Rio de Janeiro: Janeiro-RJ over olie en gas.’
‘Wat hier 27 jaar geleden begon, is uitgegroeid tot wat ik een one-stop shop voor digitale transformatie zou willen noemen’, vervolgt Peixoto. ‘Ondernemingen kunnen hier terecht voor het vinden en aan zich binden van talenten maar ook voor concrete oplossingen. En beter nog: sommige bedrijven zijn inmiddels verhuisd naar Porto Digital, gewoon om deel uit te maken van dit levendige ecosysteem. Zo heeft zeer onlangs een van de grootste financiële instellingen van het land, Bradesco, hier een kantoor geopend waar ze hun eigen digitale oplossingen ontwikkelen.’
Brede erkenning
Keek de Braziliaanse overheid aanvankelijk niet een beetje vreemd aan tegen CESAR, omdat het initiatief nam voor iets wat eigenlijk een overheidstaak was, namelijk de ontwikkeling van goede (onderwijs)mogelijkheden en faciliteiten in alle regio’s van het land? Peixoto: ‘Ongeacht welke partij er aan de macht is, lukt het ons om zowel met lokale als landelijke overheden een succesvolle relatie te hebben. Iedereen in het land erkent en ondersteunt ons ecosysteem. Financieel is CESAR in feite volledig self-supporting, met inkomsten uit het collegegeld van studenten, uit start-ups en uit dienstverlening aan bedrijven. Een deel daarvan heeft toegang tot innovatiestimulansen van de rijksoverheid, die uit de elektrisch-elektronische en olie- en gassectoren bijvoorbeeld. Dus in die zin stroomt er via een omweg toch een stukje financiering van de overheid naar ons.’
Zowel een delegatie vanuit de TU/e als het consulaat-generaal van Nederland in São Paulo is van plan om eind dit jaar een bezoek te brengen aan Recife, CESAR en Porto Digital. Dit om kennis te nemen van hun werkwijze en de mogelijkheden te onderzoeken op het gebied van uitwisseling van bijvoorbeeld kennis, ervaring en studenten.
