Tuurlijk, het kan morgen weer heel anders zijn, maar een recent rondje langs wat (semicon-gerelateerde) bedrijven leert dat er veel groei in het verschiet ligt. Ondernemingen als Neways, VDL TBP, Raith, NTS Optel en Bronkhorst High-Tech kunnen in het huidige groeitempo binnen vijf tot zeven jaar hun omzet verdubbelen. Los van de onzekerheden die de opeenhoping van crises veroorzaakt en dit type van veronderstellingen op losse schroeven zet, is het de vraag of je die groei überhaupt moet willen – in Nederland.
De komende jaren zal de huidige inflatie, die nu al een aanslag doet op de koopkracht van consumenten en bedrijven, slechts een voorproefje blijken te zijn. Als we door strengere (EU-)regelgeving de werkelijke prijs van vlees, machines, autobanden, konijnenknuffels als eierwarmers en eierwarmers als konijnenknuffels moeten gaan betalen, inclusief dus de opslag voor milieubelasting tijdens de productie en gehele lifecycle, kunnen we ineens veel minder kopen. En minder produceren. Wat om een andere strategie vraagt. Groeien of niet groeien is een belangrijke vraag vanuit een snel naderende toekomst.
Maar wil je groeien in Nederland? Is ons land daarvoor niet te vol? Een vraag met een gevoelige connotatie, want ze heeft veel weg van de slogan van Janmaat van de extreemrechtse Centrumpartij, die daarmee in de jaren tachtig een groot deel van Nederland tegen zich in het harnas joeg. Maar ook eentje die nu blijkbaar weer gesteld mag worden, getuige de reeks praatprogramma’s bij de NPO onder leiding van Jeroen Pauw met als thema: ‘Is Nederland vol?’ En plots publiceert het FD een serie lezenswaardige artikelen over de vraag welk demografisch beleid Nederland moet willen. Sinds de jaren vijftig, toen het hier met 10 miljoen mensen volgens de politiek toch echt te druk werd en Nederlanders gestimuleerd werden hun leven voort te zetten in Australië of Canada, lijkt het voor het eerst weer onderwerp van een breed maatschappelijk debat te worden.
En terecht. Bronkhorst, verknocht aan de Achterhoekse regio waarin het is groot-gegroeid, zou dus kunnen verdubbelen. Maar waar halen we in arbeidskrap Nederland al die extra mensen vandaan? En waar laten we ze, zo vroeg directeur Henk Tappel zich af. Al die honderden nieuwe werknemers zullen, veelal vanuit het buitenland, naar Ruurlo en omstreken komen, niet alleen om te werken, maar ook om te wonen, hun kinderen naar school te brengen en – indien nodig – de dokter te bezoeken. Terwijl er nu al te weinig onderwijzers en medisch personeel voorhanden zijn, de woningnood hoog is en het naburige Enschede alleen een nieuwbouwwijk kan neerzetten mits er een oplossing wordt gevonden voor het stikstofprobleem en de nijpende drinkwatervoorziening. In het Veldhoven van het voortdurend uitdijende ASML lopen ze, ook in dit dossier, voor de troepen uit.
Kun je als industrieel bedrijf groeien in Nederland? De vraag lijkt een echo van begin deze eeuw toen ons land tot dienstenland werd gebombardeerd en de productie naar China moest. Terwijl de politiek momenteel juist vol inzet op het versterken van de Europese industriële onafhankelijkheid. Ik ga die vraag dan ook niet meteen volmondig beantwoorden, maar juich het wel toe als het demografiebeleid na zeventig jaar weer eens op de debatagenda komt, om het antwoord op al zijn complexe merites te kunnen beoordelen. Waarbij aangetekend: in deze onzekere tijden kan het morgen reeds weer heel anders zijn.
Martin van Zaalen
Hoofdredacteur Link Magazine
martin.vanzaalen@linkmagazine.nl
@MartinvanZaalen
#linkmagazine
