De proces- en maakindustrie is voor Nederland van groot belang voor economische groei, hoogwaardige banen en welvaart. In diverse onderzoeken toont TNO dit aan en gaat tevens in op de vraag wat zowel grote bedrijven als het mkb kunnen doen om een rol van betekenis te blijven spelen in een complex krachtenveld. Mark Courage, directeur Smart Industry bij TNO, wijst erop dat stapsgewijs veel mogelijk is. Ondersteuning vanuit de overheid en grotere bedrijven, ondernemerschap en samenwerking vormen de basis voor een sterke Nederlandse industrie.
– Een bloeiende, duurzame industrie is er niet zomaar.
– Als eerste pleit Courage voor een versimpeling van de regelgeving.
– Het is van belang dat Nederland blijft inzetten op de EU-ambitie om 3 procent van het bbp te investeren in r&d.
– Het mkb is een essentiële schakel in hightech waardeketens en er is in deze sector nog veel te winnen.
Smart industry houdt voor veel partijen verband met Industrie 4.0: de vierde industriële revolutie waarin (big) data en de onderlinge communicatie van technische elementen centraal staan. Inmiddels gaan we richting de vijfde industriële revolutie waar de menselijke factor volop in de belangstelling staat evenals zorg voor de wereld waarin we leven.
Een bloeiende, duurzame industrie is er niet zomaar. Het is een combinatie van hard werken, inzicht, goede ideeën en een factor geluk. Maar ook geld speelt een rol en ‘slim produceren’ om de productie in eigen land te houden. Daarnaast is een expliciete focus nodig, zodat een vooropgesteld doel haalbaar wordt en bedrijven niet verzanden in de zee aan mogelijkheden.
Langetermijnvisie
Mark Courage, directeur Smart Industry bij TNO: ‘Om de kansen voor ondernemers te maximaliseren en hiermee het verdienvermogen en de strategische autonomie van ons land vooruit te helpen, is een langetermijnvisie op innovatie nodig.’ Als eerste pleit Courage voor een versimpeling van de regelgeving. Hij vergelijkt de Nederlandse wet- en regelgeving met een oerwoud waarin bedrijven dermate vastlopen dat ze op heel andere factoren dan gebrek aan die goede ideeën, motivatie, innoverend vermogen of geld volledig stranden.
Daarnaast is het van belang dat Nederland blijft inzetten op de EU-ambitie om 3 procent van het bbp te investeren in r&d. In 2021 haalden we slechts 2,3 procent. En dat terwijl deze norm feitelijk allang achterhaald is, gezien de investeringen van omringende landen als België (3,5 procent), Duitsland (3,1 procent) en Zweden (3,5 procent). Courage: ‘Vooral de investeringen van bedrijven blijven achter. Ik doe graag een oproep aan de politiek om ambitieuzer te zijn in r&d en innovatiebeleid. De opgave is om het voor Nederlandse en internationale ondernemingen aantrekkelijker te maken om hier hun r&d-uitgaven te doen. Nederland moet weer een magneet worden voor private r&d-investeringen. Een goed investeringsklimaat trekt vervolgens weer goede mensen aan, maar is ook afhankelijk van een breed palet aan randvoorwaarden met elk hun eigen problematiek. Bijvoorbeeld de huisvesting van expats.’
Dynamiek
Vernieuwing is de belangrijkste constante in de Nederlandse hightech industrie en de focus van de sector verandert steeds sneller: van consumentenelektronica in 2000, naar apparatuur voor de halfgeleiderindustrie, naar sleuteltechnologieën als quantum computing, fotonica en kunstmatige intelligentie. Vanwege die snelle veranderingen is het belangrijk om een bottom-up en top-down innovatie-ecosysteem op te zetten voor smart manufacturing. Courage: ‘In Nederland zijn we vooral bottom-up gewend, oftewel polderen. Maar daarnaast is ook een top-down ecosysteem nodig. Het totaal biedt ruimte om het peloton bedrijven via het landelijk programmabureau Smart Industry, de vijf Europese digitale-innovatiehubs (EDIH’s) en de ruim vijftig fieldlabs te digitaliseren en zo hun concurrentieposities te vergroten.’
De fieldlabs zijn daarbij onmisbaar om snel innovaties te kunnen testen in samenwerking met kennisinstituten en aanverwante bedrijven, zegt Courage. ‘Om de juiste innovatie-ecosystemen te realiseren, moeten we in Nederland ook investeren in de koplopers. Een goede kopgroep motiveert het peloton immers om ook harder te fietsen. Die koplopers kunnen – samen met publieke middelen voor de nu nog niet deelnemende partijen en de toekomstige technologiedisseminatie – de kosten van innovatie dragen voor nieuwe Industrie 4.0-technologieën.’
Sleutelposities
Nederland kan daarbij niet op elke technologie en in elke schakel van de vaak mondiale waardeketens concurrerend zijn. Het is kansrijker om in te zetten op de creatie van sleutelposities (control points) in bestaande en nieuwe waardeketens. Control points zijn unieke capabilities of assets in een waardeketen die moeilijk zijn te vervangen door andere bedrijven. Door op deze control points r&d te doen, kunnen Nederlandse hightech en maakbedrijven mondiaal unieke technologische en economische posities opbouwen.
‘Veel bedrijven denken al ver op weg te zijn, maar in veel gevallen zijn ze nog met de hardware bezig die nodig is om digtitaliseringsstappen te zetten.’
Het gaat dan bijvoorbeeld om ontwikkel- en productietechnologieën waarin digitale en op AI gebaseerde productietechnieken voorkomen. Maar ook om (opto)mechatronica inclusief robotica, sensoren en actuatoren, en om beeldtechnologieën. Courage: ‘De industrie staat de laatste tijd steeds vaker in een kwaad daglicht in relatie tot de milieubelasting en de klimaatproblematiek, dus is het belangrijk om ook daar voortdurend aan te werken. Sectoren afstoten omdat ze milieuvervuilend zijn, betekent dat andere landen ze oppakken. Zouden zij het beter doen of zorgen we er op die manier voor dat het probleem alleen maar erger wordt?’
Aandacht voor scale-ups
Het mkb is een essentiële schakel in hightech waardeketens en er is in deze sector nog veel te winnen, stelt Courage. Daarbij zijn er twee groepen die extra aandacht vereisen. Ten eerste de scale-ups. Nederland heeft een sterk en dynamisch ecosysteem van hightech start-ups gecreëerd. Maar het aantal bedrijven dat internationaal doorbreekt en economische waarde en hoogwaardige werkgelegenheid creëert, blijft achter. Ten tweede de mkb-sectoren die qua innovatie en r&d-intensiteit achterlopen. ‘We moeten in Nederland de innovatiegedreven arbeidsproductiviteitsgroei in deze sectoren verhogen. Verdergaande digitalisering, via smart industry-programma’s, kan deze sectoren helpen om de arbeidsproductiviteit te vergroten en de (internationale) concurrentiepositie te versterken.’
Complex speelveld
De lijnen die TNO uitzet voor het mkb, de benodigde randvoorwaarden en de vorm van de ‘stip op de horizon’ zijn logisch, maar de realisatie ervan is niet eenvoudig. ’Het is een van de opmerkingen die we veel horen: het speelveld is dynamisch en complex’, zegt Courage. ‘Bedrijven weten niet waar ze moeten beginnen – dus laten het dan ook – of zijn onzeker of de investeringen die ze doen wel de juiste zijn. Begrijpelijke reacties, want het ís complexe materie. Het antwoord zit in het nemen van kleine stapjes. Het is net zoals je leert lezen door eerst een paar letters te leren en dat uit te breiden tot het volledige alfabet. Als je daarmee oefent, kom je er wel.’
‘Bedrijven weten niet waar ze moeten beginnen, dus laten het dan ook’
Voor het realiseren van smart industry geldt hetzelfde, aldus Courage. ‘Je kunt smart industry niet in één keer in je hele bedrijf doorvoeren om alles te optimaliseren. Kies eerst voor het laaghangend fruit en focus je op bijvoorbeeld het verhogen van je productiehoeveelheid, verbetering van productkwaliteit, vergroting – of juist verkleining – van het aantal verschillende productvarianten, reductie van wachttijden of uitval.’
Daarbij geldt digitalisering als gemeenschappelijke deler bij ieder focuspunt. Courage: ‘Ook een breed begrip, maar door nu na te denken over wat je wilt zijn of doen over bijvoorbeeld tien of twintig jaar, kun je al de juiste infrastructuur opzetten, zodat je tegen die tijd de juiste data op de juiste manier kunt verzamelen en gebruiken. Inzetten op AI is daarbij onvermijdelijk en ook hier geldt een complex speelveld. Bij het verzamelen van data horen immers ook termen als cybersecurity, compatibiliteit, integreerbaarheid, transparantie, betrouwbaarheid en adaptiviteit.’
De talkshow gaat vooraf aan de uitreikingen van de drie Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards (DISCA). Na de borrel vindt tijdens het diner de live finale plaats van de Dutch Industrial Suppliers and Customer Awards 2023. Programma
Aanmelden disca@linkmagazine.nl
Digitale volwassenheid
TNO ontwikkelde een digital maturity index. ‘Veel bedrijven denken al ver op weg te zijn, maar vaak zijn ze nog met de hardware bezig die nodig is om stappen in digtitalisering te zetten’, vertelt Courage. ‘Een belangrijke conclusie die aangeeft dat het mkb op sleeptouw moet worden genomen en gemotiveerd om de juiste stappen te nemen. Eerst benchmarken. Daarna ga je in de tweede stap digitaliseren en op basis van wat je al hebt: verbeteren. Als dat op orde is, kun je innoveren en bijvoorbeeld verder aan de slag gaan met automatisering en AI. Met of zonder begeleiding maar in alle gevallen met elkaar.’
TNO Smart Industry: 3 praktijkcases
Digital twins
Op het beeldscherm een animatie bekijken die laat zien wat er gebeurt als een bestaande dijk doorbreekt. Met digital twins kan het. De technologie leent zich ook goed voor het optimaliseren van fabricageprocessen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het Belgische RheaVita, dat professionele vriesdroogapparatuur ontwikkelt en produceert.
Smart sensors en zonlicht gedreven processen
Vanuit de groeiende vraag naar groen geproduceerde waterstof ontwikkelde TNO een innovatieve reactor voor de productie van groene chemicaliën op basis van zonlicht gedreven processen. Daarbij wordt gebruikgemaakt van artificieel zonlicht (in samenwerking met Signify) en worden nieuwe slimme sensoren ontwikkeld, waarvan de principes ook toepasbaar zijn voor elektrolysers en fuel cells.
Kopgroep
TNO is gestart met de formatie van een kopgroep voor de ontwikkeling van baanbrekende smart manufacturing-technologie rond throughput, kwaliteit, variabiliteit en waardeketenintegratie. Bedrijven die willen gebruikmaken van de expertise en het generieke IP van TNO kunnen aan deze kopgroep deelnemen.
