Anteryon c.s. maken baanbrekende vinding AMC geschikt voor eerstelijnszorg
De diagnose fysieke kindermishandeling is vaak alleen aan de hand van het ‘niet pluis’-gevoel te stellen – en wordt daarom geregeld niet gesteld. Maar daar komt verbetering in: onderzoekers van het AMC ontwikkelden een methode voor spectroscopische beeldvorming die de ‘leeftijd’ van blauwe plekken, die een indicatie van fysieke mishandeling kunnen zijn, haarfijn bepaalt. Straks niet meer alleen in het ziekenhuis, maar ook door huisartsen, sociaal werkers en onder meer de politie. Anteryon Optical Solutions is een brother in arms in dat innovatieproject.
Kindermishandeling – fysiek en psychisch geweld, verwaarlozing – komt helaas veel voor. Bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) komen jaarlijks ruim 30.000 meldingen binnen; circa tien procent is zo serieus dat naar de Raad voor de Kinderbescherming wordt doorverwezen. Ondanks ernstige verdenking kan die echter vaak – in naar schatting minstens vijftig procent van de gevallen – niet anders kan dan het kind weer ‘meegeven’ aan de ouders/verzorgers. Oorzaak: de mishandeling is onvoldoende hard te maken.
Maurice Aalders, professor Forensic Biophysics en verbonden aan de groep Biomedical Engineering & Physics van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam: ‘In het AMC hebben we een Team Kindermishandeling met zeer ervaren kinderartsen, sociaal werkers, radiologen en huisartsen. Omdat ze niets hebben om te meten, moeten ze vaak afgaan op hun ‘niet-pluis’-gevoel. Daardoor kunnen ze, ook bij ernstige verdenking, soms niet anders dan een kind terug naar de ouders laten gaan. Heel onbevredigend natuurlijk.’
Blauwe plek
Spectral imaging, dat spectroscopie en beeldvorming combineert, kan mogelijk helpen, legt Aalders uit. Het AMC doet al ruim vijftien jaar onderzoek naar toepassingen daarvoor. Fysieke mishandeling is daar één van. ‘Met die techniek is precies vast te stellen wat de vorm is van een blauwe plek (die op zo’n delict kan wijzen, red.), hoe diep die zit en hoe ‘oud’ die is.’ Spectroscopie werkt simpelweg zo: schijn licht van bepaalde golflengtes door een (vloei)stof en je kunt aan de hand van de absorptie (lees: het kleurenspectrum dat je terugkrijgt) exact de chemische samenstelling ervan bepalen. Die techniek is al heel lang bekend en wordt ook in ziekenhuizen veel toegepast. Neem die kleine clips (oxymeters) die bij een operatie, op een vinger of oorlel geklikt, de hoeveelheid zuurstof in het bloed meten. Maurice Aalders: ‘We werken aan veel meer toepassingen. Zo kijken we onder meer naar bilirubine bij te vroeg geboren baby’s (de gelige huidskleur, red.) en naar tumoren in hoofd-/halsgebied, huid, longen, buik en gynaecologische tumoren.’
Sprong vooruit
Leende spectroscopie zich tot voor kort alleen voor puntmetingen (pixels), door de combinatie met beeldvorming te maken slaagden de onderzoekers van het AMC erin de chemische informatie van grotere weefselgebieden, zelfs hele organen, in één (computer)beeld te vangen. In alle facetten: grote en kleine cellen, met veel of juist weinig bloed; de verandering van cellen (mogelijk aanwijzing dat zich een tumor ontwikkelt); vorm en grootte van tumoren, enzovoorts.
Een reuzensprong vooruit, absoluut. Met de kanttekening dat daar wel hele grote spectrale camera’s bij komen kijken; plus een partij filters om het vereiste kleurenspectrum te krijgen. Per procedure 400 foto’s – per golflengte, dus in kleur, verschillend – is geen uitzondering. Kortom: alleen iets voor ziekenhuizen die daar 30.000 euro of zo in willen/kunnen investeren. Aalders: ‘Niet bepaald wat ons voor die ‘blauwe plekken’-applicatie al van het begin af aan voor ogen staat: een klein, handzaam instrument, dat ook voor huisartsen en sociaal werkers makkelijk te gebruiken én betaalbaar is. Zij zien de verschijnselen van kindermishandeling vaak het eerst. Maar de vertrouwensband met hun patiënten plaatst hen in een precaire positie: uit je een verdenking, dan verlies je het contact met zo’n gezin en ben je verder van huis. Daarom is juist de eerstelijns-zorgverlening erg gebaat bij een betrouwbaar, betaalbaar meetinstrument.’
Duw in de rug
Op zoek naar industriële partijen die dat voor elkaar konden krijgen, kwam het AMC terecht bij een oude bekende: Willem Hoving, gepokt en gemazeld in laser-, optica- en fotonica-ontwikkeling – bij Philips, later bij andere bedrijven en sinds vorig jaar als principal technologist bij Anteryon Optical Solutions in Eindhoven. Willem Hoving zag mogelijkheden voor een kleinere, goedkopere oplossing; mits er sterke technologiepartners bij gehaald zouden worden. Wat hielp, was de subsidiepot IOP photonic devices; die had het ministerie van Economische Zaken gecreëerd om de opkomende technologieën optica en fotonica een duw in de rug te geven en samenwerking tussen partijen op die vlakken te stimuleren. Aalders en Hoving schreven een projectvoorstel, en dat werd gehonoreerd: het project ‘spectraphone’ ging van start. Daar was vier jaar voor uitgetrokken; eind dit jaar loopt het af.
‘Anteryon wil een katalysator zijn voor innovaties van zijn klanten’
Wat ook hielp, is dat er in de tussentijd verstelbare optische filters bedacht werden die kleinere spectrale camera’s mogelijk maken. De ambitie van het IOP-consortium gaat echter een stuk verder, vertelt Ruben Tibben, managing director van Anteryon. ‘Ons uiteindelijke doel is deze applicatie te integreren in een smartphone. Zover zijn we nu nog niet, maar dat is de stip aan de horizon.’
Nanotechnologie
Op de weg daar naartoe werden de afgelopen drie jaar grote stappen gezet. Waarvoor technologische hoogstandjes werden verricht. Hoving rept over de twee perfect gladde spiegels in de filtermodule, die – afhankelijk van de afstand tot elkaar – een heel specifieke golflengte doorlaten. ‘Door op blokjes piezokeramiek tussen de spiegels een spanning te zetten, is de golflengte met aanstuurelektronica heel gecontroleerd in te stellen. Een akelig precies ding: de afstand tussen de spiegels is een vijfde van een micron, 200 nanometer, en is op een nanometer nauwkeurig instelbaar. Echt nanotechnologie.’ Anteryon presteerde het de filtermodule te reduceren tot een device dat voor de lens van een fototoestel kan worden geplaatst. En dat, omdat produceerbaarheid een belangrijk aspect in de ontwikkeling is, relatief goedkoop gemaakt kan worden. Aan verder miniaturisering, ook van de aanstuurelektronica, wordt gewerkt.
Projectleider Maurice Aalders: ‘De uitdaging om dit te maken is waanzinnig. Aanvankelijk was het idee om veel kennis van buiten te halen. Maar dat ging niet door, dus moest het van scratch worden ontwikkeld. Anteryon zei: ‘Dat gaan we doen, komt goed’. In het begin dacht ik wel: ‘Oei, oei-oei; gaat dit wel lukken? Maar ze deden wat ze beloofden.’
Produceerbaarheid
Volgens Ruben Tibben was zijn bedrijf daar ook veel aan gelegen. ‘We willen een katalysator zijn voor innovaties van onze klanten. Onder meer door aspecten zoals kostprijs en produceerbaarheid nadrukkelijk mee te nemen. Daar zetten we veel resources op in, ook in dit project. Het jonge team dat daarop zit, heeft een geweldige drive en stopt er ongekend veel tijd in. We verwachten op basis van deze technologie op termijn een hele productlijn voor veel meer toepassingen te gaan maken. Daar hebben we allerlei ideeën over.’
Het instrument dat de eerstelijnszorg kan helpen fysieke kindermishandeling snel, betrouwbaar en betaalbaar vast te stellen komt waarschijnlijk eind dit jaar op de markt.
Naast het AMC en Anteryon zijn de TU Delft (optische berekeningen), Saxion Hogescholen (ergonomisch ontwerp) en het Apeldoornse spectrometerbedrijf Avantes (acquistieboard) partners in het project.
