Stelling Teams-discussie: zorginnovatie is te duur en komt niet ten goede aan de patiënt

Het onderwerp zorginnovatie stond al een tijdje op de agenda, maar de fysieke rondetafeldiscussie die maxon en Link Magazine daar samen over wilden organiseren, schoof telkens door. Vorige maand was het dan zover, online. De stelling was prikkelend, de ambitie hoog: een brief schrijven aan de minister van volksgezondheid die na de verkiezingen in maart (als ze dan doorgaan) zal aantreden. Verslag van een boeiende discussie met verrassende invalshoeken en adviezen voor misschien wel het gehele nieuwe kabinet.

– ‘Regulering maakt het voor sommige klanten moeilijk om met hun innovatie naar de markt te gaan.’

– ‘Soms moet je ervoor kiezen je innovatie eerst in grotere landen te introduceren.’

– ‘Wij willen een flight-proven innovatie, maar krijgen nogal eens een goedbedoeld prototype.’

– ‘Soms lijkt het alsof het primaire proces in de zorg wachten is.’

Advies aan nieuwe minister van gezondheid & geluk

Deelnemers

• Michaël Lansbergen, klinisch fysicus/manager afdeling Informatie & Organisatie bij Ziekenhuisgroep Twente (ZGT)
• Jan Leideman, development manager bij technologieontwikkelaar en -producent Demcon
• Suzanne Leijendekkers, eigenaar van Freedom Finder, adviesbureau voor sociale innovatie
• Johan Linssen, chief strategy officer van Yes We Can Clinics voor geestelijke gezondheidszorg
• Richard Mijnheer, ceo van 3T, ontwikkelaar van elektronica en embedded systems
• Bernke Papenburg, projectleider robotica bij ziekenhuis Rijnstate
• Valer Pop, ceo van LifeSense Group, ontwikkelaar van digital health-oplossingen bij incontinentieproblemen
• Jurriaan van Rijswijk, oprichter van Games for Health
• Esther Rodijk, manager valorisatie & externe relaties bij het Technisch Medisch Centrum van Universiteit Twente (UT)
• Steffen Zeller, manager business unit Medical bij aandrijfspecialist maxon
• David Kemps, sector banker Industrie bij ABN AMRO

Stelling Teams-discussie: zorginnovatie is te duur en komt niet ten goede aan de patiënt

Het Zwitserse maxon, met zijn Benelux-vestiging in Enschede, ontwikkelt en levert precisiemotoren en mechatronische aandrijfsystemen. Toepassingen liggen ook op medisch gebied, vertelt Steffen Zeller. Hij noemt voorbeelden als insulinepompen, exoskeletten en chirurgische en cardiologische instrumenten. ‘Technologie is er voldoende voor zorginnovatie en die werkt ook. Maar regulering maakt het voor sommige van onze klanten moeilijk om met hun innovatie naar de markt te gaan.’ Er zijn uitdagingen op het gebied van zorginnovatie, ziet ook maxon, dat daarom samen met Link een discussie over het thema organiseert. ‘Zo zien we soms een start-up met een beter en goedkoper product mislukken, terwijl een gevestigd bedrijf met een duurder product wel succes heeft, mede dankzij een groot marketingbudget. Zorginnovatie kan dus goedkoper.’

‘Zorginnovatie kan goedkoper’

Met deze toelichting onderschrijft hij de stelling die gespreksleider Johan Linssen introduceert. Linssen was consultant bij Berenschot en ook werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg, nu weer sinds 1 januari bij Yes We Can Clinics. Hij citeert uit de oratie die Maria Jacobs afgelopen najaar uitsprak als buitengewoon hoogleraar implementatie van innovatie in de gezondheidszorg aan Tilburg University: ‘Gezondheidszorginnovatie is in de huidige vorm en in het huidige systeem vaak te duur en bereikt onze patiënten te laat. Een ander gebrek van ons systeem is dat sommige innovaties worden ingevoerd voordat er klinisch bewijs is dat ze echt effectief zijn.’

Veel tijd nodig

Het beeld van innovaties die te laat komen omdat er onderweg te veel drempels liggen, is herkenbaar. ‘Vanuit technologisch opzicht gaat medische innovatie snel’, stelt Richard Mijnheer van elektronicabedrijf 3T. ‘Maar er is wel veel bureaucratie, voor de certificering. En dat is ook logisch.’

Validatie en certificering is ingewikkeld en duurt lang, beaamt Esther Rodijk van het TechMed Centrum van de UT. Technologieontwikkelaar Demcon heeft vaak discussies met notified bodies, die over de certificering gaan, over de productcategorie waarin een innovatie valt, zo meldt Jan Leideman. Dat heeft invloed op de eisen die gelden en dus op hoe zwaar een certificering is. ‘De regelgeving wordt sowieso strikter, waardoor er meer tijd en geld nodig is.’ Ook bij validatie ligt een deel van het probleem, aldus Bernke Papenburg, die zelf de invoering van robotica in ziekenhuis Rijnstate trekt. ‘Er is een manier nodig om sneller te kunnen testen.’ Jurriaan van Rijswijk van Games for Health heeft een ‘haat-liefdeverhouding’ met validatie. ‘De werking van een parachute bijvoorbeeld is nooit formeel gevalideerd, maar die wordt wel gebruikt. Ik pleit voor meer vertrouwen in het empirisch oordeel van artsen.’

 Veel meningen

Wat in ons land ook vaak lang duurt, is de opschaling van prototype naar marktrijp product. Met name start-ups worstelen daar mee, onder meer omdat ze lastig financiering voor de scale-up krijgen. David Kemps van ABN AMRO kan dat beamen. ‘Wij kijken wel naar het financieren van medtech bedrijven, maar zien er veel met een laag technology readiness level (TRL), waar de risico’s voor ons nog te groot zijn om te financieren. Bancaire financiering is vaak pas inzetbaar bij een TRL boven de 7.’ De ‘integrale scale-up competentie’ ontbreekt in het gehele ecosysteem, inclusief het ministerie en de verzekeraars, stelt Suzanne Leijendekkers, adviseur voor sociale innovatie (‘met een technologische drive’). ‘Het hele ecosysteem heeft een reboot nodig; alleen dan kun je tot kwaliteitsverbetering en kostenreductie in de zorg komen.’

‘Het hele ecosysteem heeft een reboot nodig’

Van alle kanten komt het advies om gebruikers zo snel mogelijk bij een innovatietraject te betrekken. Dat klinkt logisch, maar als die gebruikers het zelf niet eens zijn, kan dat ook weer leiden tot vertraging, bijvoorbeeld vanwege aanpassingen in een innovatie. Leideman: ‘Uit het medische veld horen we soms veel verschillende meningen. Het is lastig om de juiste sleutelfiguren, key opinion leaders, te vinden. We doen veel projecten samen met universiteiten, maar zelfs dan lukt het soms niet om een eenduidige medische opinie te krijgen.’ Tussen ziekenhuizen onderling zijn al grote verschillen, constateren Papenburg en Rodijk. ‘Academische ziekenhuizen hebben vooral ervaring met unieke patiënten, terwijl perifere ziekenhuizen in de dagelijkse praktijk heel andere opgaven hebben.’

Eén opvatting is in de medische wereld wel behoorlijk eenduidig en hardnekkig, namelijk vasthouden aan het bestaande. ‘Als je innovaties invoert, moet je ook bestaande dingen vervangen’, aldus Rodijk. ‘Dat moet je bij de inschatting van de kosten wel meenemen. Ook de opbrengst van preventie die een innovatie mogelijk kan maken, wordt niet altijd meegerekend.’

Nood aan de man

Onder bijzondere omstandigheden, als de nood aan de man is zoals in de coronacrisis, kunnen zorginnovaties wel degelijk op tijd – snel en toch zorgvuldig – worden ingevoerd. Valer Pop is met zijn bedrijf LifeSense Group actief op het gebied van digital health en dat heeft volgens hem in 2020 een boost gekregen, toen sowieso veel meer digitaal en online moest gebeuren. ‘In Nederland stellen verzekeraars heel veel regels. Maar nu is ons product wel toegelaten tot het vergoedingensysteem; en verder ook in landen als Zweden en Taiwan. Er zijn echt dingen veranderd.’ Demcon liet zien dat het met inzet van alle betrokkenen, inclusief certificeringsinstantie DEKRA, in recordtempo een compleet beademingssysteem voor behandeling van coronapatiënten op de intensive care (ic) kon ontwikkelen en bouwen. Games for Health lukte het om zijn applicatie voor een digitaal dagboek op de ic-afdelingen van ziekenhuizen ingevoerd te krijgen. Verpleegkundigen en familieleden houden samen dat dagboek bij om coronapatiënten naderhand te helpen bij de verwerking van hun wellicht traumatiserende verblijf op de ic.

Verdedigen tegen innovaties

Maar de omgekeerde observatie van Maria Jacobs, innovaties die te vroeg – al zonder bewijs – worden ingevoerd, geldt nog veel vaker, aldus Michaël Lansbergen van ziekenhuis ZGT. Hij heeft voor innovatie en begeleiding van ontwerpers veel contacten met universiteiten en bedrijven. ‘Alhoewel innovatie in ons bloed zit, bestaat een groot deel van mijn werk ook uit het “verdedigen” van ons ziekenhuis tegen innovaties die niet werken. Wij willen, in NASA-termen, een flight-proven innovatie, maar krijgen nogal eens een goedbedoeld prototype. Daar hoort misschien wel een mooie marketingstrategie bij, maar de veiligheid of het juiste toepassingsgebied voor de patiënt is dan nog niet aangetoond.’

Leijendekkers had er onlangs een gesprek over met prinses Laurentien. ‘Zij zei dat Nederland een activistisch land is, waar veel mensen het goede willen doen, bijvoorbeeld door te proberen de zorg te verbeteren. Zij hebben daar allemaal deeloplossingen voor en gaan daar zo in op dat ze vergeten het echte probleem op te lossen.’ Dan moet het echte probleem wel helder zijn. ‘Wie schetst daarvoor het hele plaatje en heeft er de regie over?’, wil Leijendekkers weten. Is dat de overheid of de medische wereld, zijn dat de verzekeraars of de grote zorginstellingen?

Over de grenzen

Er is gelukkig ook goed nieuws over ons land te melden. Pop: ‘Nederland staat wel open voor innovatie. Er zijn veel subsidies, er zijn veel slimme medici die met je willen praten. In sommige opzichten fungeert Nederland als een soort proeftuin voor de wereld. Maar je moet niet alle energie hier investeren.’ Want Nederland is een kleine markt, verklaart Rodijk. ‘Buitenlandse markten zijn weer anders wat betreft regelgeving, vergoeding en de medische workflow waar je innovatie moet inpassen. Dus soms moet je ervoor kiezen je innovatie niet in Nederland maar juist eerst in grotere landen te introduceren.’

Kijk vooral ook over de landsgrenzen, is de boodschap. En over de grenzen van de medische wereld, vult game-ontwerper Van Rijswijk aan. ‘Soms lijkt het alsof wachten het primaire proces in de zorg is. Als een ziekenhuis een game zou zijn, was het wel een heel slecht ontworpen game. Als je dat wilt verbeteren, moet je misschien wel bij de logistiek beginnen. Daarvoor kun je partijen als NS en Ahold inhuren.’ Die zijn goed in de logistiek van mensen en goederen, wil Van Rijswijk maar zeggen. ‘Hetzelfde geldt voor de mantelzorg, dat is ook vooral een kwestie van logistiek. En als je het over de vergrijzing hebt: misschien kun je Disney wel inhuren. Onze filosofie is dat we willen bijdragen aan gezondheid én geluk.’

Andere adviezen zijn diverser van aard:

• Werk aan standaardisatie – ‘Niet alleen mensen en organisaties, maar ook technologieën moeten met elkaar praten.’
• Breng meer technologiekennis in de zorgwereld, zodat die een push krijgt richting technology pull.
• Ga 99 dagen praten en meekijken met willekeurige mensen en organisaties uit het ecosysteem (‘niet alleen met degenen die hun pr goed voor elkaar hebben’), over wat niet werkt maar wel belangrijk is.
• Betrek collega-ministers erbij, zoals van Economische Zaken en Klimaat, voor een breder perspectief en voor stimulering en uitbreiding van de succesvolle publiek-private samenwerkingen waar Nederland om bekend staat.
• Bekijk nieuwe regelgeving vooral vanuit het implementatieperspectief.

 

Tot slot een bekend probleem in de (zorg)politiek:

• Gebruik ook alle adviezen die er al liggen – ‘Zoals de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving wel eens meldt: “We hebben dit al eerder geschreven”.’ Zie verder bijvoorbeeld het rapport van de vier technische universiteiten van een jaar geleden: ‘Kosten van zorg: hoe medische technologie kan bijdragen aan betaalbare zorg’.