De Eindhovense start-up Preceyes kiest voor stapsgewijze introductie van zijn oogchirurgierobot in de operatiekamer. Daarbij blijft de chirurg steeds in control. Met toevoeging van een dieptesensor en 3D-beeldvorming kan de robot op termijn semiautomatisch worden en data leveren voor trainingsdoeleinden. ‘Daardoor bereiken oogchirurgen veel sneller het hoge handelingsniveau voor dit soort operaties.’
Trillingvrij opereren
De digitalisering c.q. automatisering en robotisering laat zich ook gelden in de conservatieve medische wereld, waar chirurgen zo lang moeten trainen om goed te worden in hun vak dat ze nieuwe technologie als obstakel gaan zien. Zo zijn aan de TU Eindhoven in de onderzoeksgroep van Maarten Steinbuch, hoogleraar regeltechniek in het bijzonder voor automotive en robotica, al diverse medische robots ontwikkeld. Een mooi voorbeeld is de oogchirurgierobot die start-up Preceyes nu doorontwikkelt en vermarkt. Deze robot is bedoeld voor operaties aan het netvlies in het oog, vertelt ceo Gerrit Naus. Aandoeningen aan het netvlies zijn oorzaak nummer één van slechtziendheid en blindheid in de westerse wereld en niet voor elke aandoening is er al een behandeling. Naast chirurgische ingrepen aan het netvlies zijn er (tweemaandelijkse) injecties in het oog. Die zijn echter slechts symptoombestrijding, aldus Naus. ‘Onderzoekers werken aan nieuwe behandelingen; een veelbelovend voorbeeld is gentherapie. Hiervoor is behoefte aan heel nauwkeurige dosering gedurende één of twee minuten van een nu nog extreem duur medicijn in het netvlies van de patiënt. Die nauwkeurige, trillingvrije toediening ligt buiten het bereik van 99,9 procent van de oogchirurgen. Met onze robot, voorzien van trillingfiltering, kan de chirurg het tien tot twintig keer nauwkeuriger doen.’
Die nauwkeurige, trillingvrije toediening ligt buiten het bereik van 99,9 procent van de oogchirurgen. Met onze robot, voorzien van trillingfiltering, kan de chirurg het tien tot twintig keer nauwkeuriger doen.’ Foto Heidi Wils
Acceptatie
De chirurg blijft in control. ‘Onze robot wordt aan de patiënttafel geïnstalleerd, zodat de chirurg die direct kan gebruiken als het nodig is. Dit is ons eerste concept, helemaal geënt op integratie in de huidige workflow van de chirurg, met het oog op de acceptatie. Wij kiezen voor stapsgewijze introductie van onze technologie in de operatiekamer. De robot is een middel om operaties beter te kunnen uitvoeren en nieuwe behandelingen mogelijk te maken.’ Met die acceptatie lijkt het wel goed te zitten, want er is al veel belangstelling vanuit academische ziekenhuizen en de industrie (zoals fabrikanten van medicijnen en operatiegereedschappen). ‘Ons eerste systeem is een pilotproduct waar we sinds deze zomer CE-markering voor hebben ontvangen. Het staat nu bij diverse universiteiten en bedrijven in Europa en binnenkort gaat er één naar New York. Commerciële installaties, want zoveel behoefte is er. Ook verhuren we systemen voor enkele weken of maanden, voor studies.’
‘Parkeersensor’
De volgende stap is de ondersteuning van netvlieschirurgen in de algemene ziekenhuizen voor betere behandelingen en meer chirurgen die deze op het juiste niveau kunnen uitvoeren. Hiervoor gaat Preceyes een afstandssensor aan de robot toevoegen. ‘Diepte zien en de diepte in bewegen is het moeilijkst voor een netvlieschirurg, die door een microscoop naar instrumentjes aan de binnenkant van het oog kijkt. Wij bouwen nu een soort parkeersensor in, waarmee de robot een naald, scalpel of pincet heel nauwkeurig naar een bepaalde positie kan bewegen, op commando van de chirurg. Zo wordt ons tweede systeem al semiautomatisch.’
Benchmark
Nog een stap verder is 3D-beeldvorming. ‘De echte uitdaging ligt dan in de feedback naar de robot; de chirurg heeft tijdens een operatie eigenlijk geen tijd om alle informatie snel genoeg te verwerken. Een robot zou dit wel kunnen, maar hiervoor moet de beeldverwerking een stuk verder worden doorontwikkeld.’ De data uit de beeldvorming kunnen al wel gaan dienen voor trainingsdoeleinden, aldus Naus. ‘Nu is er alleen achteraf de kwalitatieve evaluatie door de chirurg zelf en de vraag aan de patiënt: “Kunt u weer beter zien?” Als je data van heel veel operaties combineert, krijg je een soort benchmark. Die kun je gebruiken als trainingsmateriaal voor chirurgen, waardoor ze veel sneller het hoge niveau voor dit soort operaties bereiken. Nu moeten ze jaren en jaren trainen en kunnen ze zich pas tussen hun 35e en 40e echt netvlieschirurg noemen. Er zal een standaardisatie van procedures komen, maar de chirurg blijft in de lead.’
