Servitization is een trend in de maakindustrie waarbij organisaties hun portfolio uitbreiden met inventieve dienstverlening. Zo verrijken zij bestaande fysieke producten met bijvoorbeeld onderhoud en consultancy, die de totale waarde van de samenwerking met de klant verhogen. Steeds vaker zien we dat de toegevoegde waarde van deze diensten zelfs de waarde van de oorspronkelijke producten overstijgt.
Servitization heeft raakvlakken met denkbeelden achter de circulaire economie. Een wasmachineleverancier bijvoorbeeld biedt zijn diensten ‘as-a-service’ aan, waarbij klanten geen wasmachine meer kopen, maar een maandelijks bedrag betalen aan de leverancier. Die neemt op zijn beurt plaatsing, onderhoud en reparatie voor z’n rekening en de klant is verzekerd van schone was. Met dit verleasen van apparatuur blijft de leverancier eigenaar en behoudt daarmee de controle. Dit is een belangrijke voorwaarde voor het implementeren van een circulair businessmodel. Omdat afgeschreven apparatuur op één centraal punt in de keten wordt verzameld – bij de leverancier – kan hergebruik en recycling kostenefficiënt worden ingericht en uitgevoerd. Mooie bijvangst is dat deze overgang van een product- naar een dienstmodel fabrikanten automatisch verleidt te verduurzamen, simpelweg omdat de marges verbeteren als reparaties of vervanging van de apparatuur kunnen worden vermeden. Een hele opluchting in een tijd dat nog te veel leveranciers zich laten leiden door de perverse prikkel dat een apparaat dat snel vervangen moet worden meer winst oplevert.
Hans Houmes, foto PA Consulting
In het relatief eenvoudige voorbeeld van de wasmachineservice lijkt servitization de ideale aanjager van de circulaire economie – maar er zijn ook uitdagingen. PA Consulting is nauw betrokken bij projecten in de maakindustrie, waaronder de autobranche. Daarbij blijkt keer op keer dat servitization nieuwe businessmodellen doet ontstaan, tot forse kostenbesparingen kan leiden, en in veel gevallen ook nog eens duurzame, circulaire oplossingen oplevert. We kijken daarbij nu vooral nog naar de quick wins: de situaties waarin servitization haalbaar is zonder dat dit in de keten of voor het eigen bedrijf tot grote risico’s of problemen leidt. Dan experimenteren we op kleine schaal conform het principe ‘think big, act small, scale fast’. We testen nieuwe concepten al in een vroeg stadium en met korte doorlooptijden in de praktijk, met echte proposities en ook echte klanten, en dat alles op kleine schaal. We werken daarbij intensief samen met ‘testklanten’. Bij succes is het belangrijk snel te repliceren en op te schalen. Later kunnen ingewikkeldere vormen worden nagestreefd, met meer partijen in de keten.
Vrijwel geen enkel bedrijf kan zo’n transformatie in één keer maken; het is een groeimodel waarin verbeeldingskracht en visie parallel moeten lopen met de praktische uitvoering. Juist de iteraties tussen strategie en ‘doen’ leiden tot resultaat. Op langere termijn is het cruciaal dat producten zo ontworpen worden dat ze deze servicemodellen van hergebruik tot recycling mogelijk maken, voor alle betrokken ketenpartijen. Zonder deze ‘circularity by design’ komt het plafond van de duurzame modellen snel in zicht en laten we een belangrijk deel van de economische potentie van servitization aan ons voorbijgaan.
Hans Houmes
