Netwerkbedrijf Alliander geldt als een van de koplopers in circulair inkopen en wil dit ook verder toepassen in de core business: productie, aanleg en beheer van ondergrondse infrastructuur. Tevens neemt het bedrijf deel aan ‘Leiding op Circulariteit’, keteninnovatieprogramma onder de vlag van ‘Nederland Circulair!’. Zo’n tien jaar geleden zette Alliander de eerste stappen bij de facilitaire dienstverlening. Samen met de keten werd gekeken naar een alternatief voor polystyreen koffiebekertjes. ‘Daarbij waren veel partijen betrokken, van de leverancier van de koffieautomaat tot de producent van de bekertjes en de afvalverwijderaar. En intern betrof het de afdelingen facilitair, inkoop (contracten leveranciers) en logistiek (afval). Al die disciplines moesten samenwerken’, vertelt Hendrik van Zantvoort, programmamanager maatschappelijk verantwoord inkopen bij Alliander.
Accsys Technologies en Alliander doen een boekje open over hun ambities en aanpak.
Enkele jaren later herrezen twee duurzame kantoren in Duiven en Arnhem. ‘Die vormden een goede vingeroefening op het vlak van inkoop om ook in onze core business met circulariteit aan de slag te gaan. Veiligheid, betrouwbaarheid en beschikbaarheid vormen daarbij de belangrijkste randvoorwaarden.’ Alliander bleek bij de kabels, trafo’s, slimme meters, stations, buizen en leidingen leveranciers tot op detailniveau te instrueren hoe en vooral wat ze moesten leveren. ‘Er was weinig ruimte om met nieuwe oplossingen te komen, laat staan om circulaire antwoorden te geven. Als wij circulaire ambities hebben, moeten we leren zaken meer los te laten.’ Een voorbeeld zijn de elektriciteitskabels waarvoor Alliander een hoge mate van geleidbaarheid eist. ‘Die is binnen de specificaties op dit moment alleen te realiseren als leveranciers werken met maagdelijk aluminium. Zo lang wij dat voorschrijven, is het voor leveranciers niet mogelijk om materiaal te hergebruiken. Nu gaan we de dialoog met de markt aan om ideeën, kansen en mogelijkheden te onderzoeken.’
Deze werkwijze zal in eerste instantie leiden tot theoretische oplossingen, die Alliander samen met zijn leveranciers nu vertaalt naar pilots en toetst aan de criteria. ‘Dat vergt een open en transparante relatie met onze leveranciers. Dat is niet van vandaag op morgen te realiseren en we zullen ook niet gelijk tot de gewenste oplossingen komen. Probleem in onze business is verder dat het product vandaag de grond in gaat en er pas zestig jaar later weer uitgehaald wordt. We moeten dus met de wetenschap van nu zorgen dat het product te scheiden is tot bruikbare grondstoffen en hergebruikt kan worden voor nieuwe toepassingen.’
Ingrijpen in het product en het bedrijfsproces vergt inzicht in de samenstelling van producten die worden ingekocht. ‘Daarom hebben we samen met onze leverancier AVK Plastics en KIWA Technology een grondstoffenpaspoort ontwikkeld, dat de herkomst en samenstelling van materialen beschrijft. Vanaf dit jaar gaan we dat uitvragen bij onze leveranciers. Op die manier kunnen we de discussie met hen aangaan en alternatieven zoeken voor de meest onwenselijke materialen.’ Honderd procent circulair is nu nog niet haalbaar voor Alliander, aldus Hendrik van Zantvoort. Hij stelt dat complexe producten met een lange levensduur – zoals gas- en elektriciteitsmeters met veel elektronica en communicatie die vijftien jaar in de meterkast zitten – moeilijk circulair te maken zijn. ‘Hetzelfde geldt voor ons streven te werken met conflictvrije materialen. Het is lastig om als eindklant heel diep in de keten – de tinmijnen in Congo – te komen. Maar dat weerhoudt ons niet om daar elke dag keihard aan te blijven werken.’
THEMA Circulaire ketens: samenwerken aan eeuwige waarde
Wie eindproducten maakt die voor de mensheid eeuwig van nut zijn, biedt de meeste toegevoegde waarde. Ook wat dat betreft zijn de prestaties van onze zeventiende-eeuwse schilders nauwelijks te evenaren. Elke andere producent zal moeten accepteren dat zijn producten op enig moment veel van hun waarde verloren hebben. Maar waardeloos – of zelfs een kostenpost – dat mogen ze nooit worden. En dat is ook niet nodig. Mits de producent wat hij maakt ‘ontmaakbaar’ ontwerpt. Hoe lastig is dat? Of zit het probleem vooral bij de andere schakels, met hun ‘lineaire’ verdienmodellen? Dit thema laat zien waar in de circulaire keten welke knelpunten zitten. En waar de (deel)oplossingen liggen.
