Journalist Teun van de Keuken voelde zich een roepende in de woestijn toen hij de misstanden in de cacaowereld aan de kaak stelde. Chocoladefabrikanten zetten wel ‘fair trade’ op hun verpakking, maar een echte link met de herkomst van de cacaobonen was niet te leggen. Vanuit dat ongenoegen ontstond Tony’s Chocolonely dat de hele keten inzichtelijk heeft gemaakt, van de boeren in West-Afrika tot en met de productielijnen in België. Die complete traceerbaarheid geeft het bedrijf de mogelijkheid om zijn verantwoordelijkheid te nemen voor wat er bij zijn toeleveranciers gebeurt. Een idee dat ook zou kunnen worden toegepast in andere industrieën waar basisgrondstoffen op bedenkelijke manieren worden verkregen.
Op Food Technology 2023 vertelde Lean Goedegebuure over de missie van Tony’s Chocolonely. Foto: Mikrocentrum/Bram Saeys
– De Bean Tracker maakt de bijdrage van elke aangesloten boer inzichtelijk.
– ‘Je moet als producent bereid zijn meer voor je grondstoffen te betalen om misstanden te voorkomen.’
– ‘Nu gaat slechts zo’n 0,5 procent van de geproduceerde cacao in West-Afrika via onze keten.’
– ‘Laten we in de schappen concurreren op verpakking en smaak, niet op basis van de cacaoprijs.’
Niet veel bedrijven kunnen het ze nazeggen, maar Tony’s Chocolonely heeft een succesvolle business opgebouwd vanuit een televisieprogramma. De onderzoeksjournalisten van Keuringsdienst van Waarde kwam namelijk ter ore dat er heel wat mis was in de cacao-industrie. Uitwassen zoals kinderarbeid en uitbuiting gaven geen fraai beeld. De redactie haalde een slimmigheidje uit. Wetende van al deze praktijken at een van de presentatoren, Teun van de Keuken, een stukje chocola en klaagde vervolgens zichzelf aan als crimineel. Hij was als consument immers betrokken bij al die misstanden.
Het proces leverde natuurlijk interessante tv op maar de rechter sprak Van de Keuken vrij op basis van het argument dat het niet mogelijk was te achterhalen of de cacaobonen die de journalist had gegeten ook daadwerkelijk van de cacaoplantages kwamen waar die moderne slavernij plaatsvond. Er was geen aantoonbare link tussen de ‘foute’ bonen en de chocola die Van de Keuken had geconsumeerd. Die conclusie had hij zelf ook al getrokken toen hij met zijn cameraploeg bij de chocoladefabriek van Barry Callebaut in het Belgische Wieze op bezoek ging: alle cacaoboter gaat er op een grote hoop voordat deze in de productielijnen wordt verwerkt tot chocola.
Meer betalen
De redactie van de Keuringsdienst van Waarde liet het er niet bij zitten en legde de fundering voor een duurzaam chocoladebedrijf; Tony’s Chocolonely was geboren. Drie uitgangspunten vormen nog altijd de basis van deze Amsterdamse wereldverbeteraar. Om te beginnen wil Tony’s iedereen bewust maken van de problemen in de cacaoketen. Niet alleen via Keuringsdienst van Waarde, maar het bedrijf heeft ook zichzelf de missie gegeven om alle consumenten te informeren. ‘Ten tweede moeten we natuurlijk het goede voorbeeld geven’, legt Tony’s supplychainmanager Lean Goedegebuure uit in zijn keynotepresentatie op Food Technology 2023. ‘En we willen andere partijen in de chocoladewereld inspireren om ook hun verantwoordelijkheid te nemen en de misstanden aan het begin van de keten aan te pakken.’
De missie van Tony’s Chocolonely valt of staat met volledige traceerbaarheid, vanaf de bron, via de keten tot in de fabriek. Alleen dan kun je de claim maken dat je 100 procent slaafvrije chocola verkoopt. Als je weet waar de cacaobonen vandaan komen, kun je het probleem bij de kern aanpakken. ‘En die kern is armoede’, weet Goedegebuure. ‘Je moet als producent dus bereid zijn om meer voor je grondstoffen te betalen zodat cacaoboeren geen kinderen hoeven te gebruiken of zelfs te misbruiken.’
No cherry picking
Die twee thema’s zijn onderdeel van de vijf inkoopprincipes van Tony’s. ‘Je moet daarnaast ook gaan voor de lange termijn, want je moet de cacaoboeren de tijd geven om zichzelf uit de armoede te werken’, zegt Goedegebuure. De boeren kunnen immers niet van de ene op de andere dag de switch maken, want daarvoor hebben ze eerst voldoende geld nodig om normaal in hun levensonderhoud te kunnen voorzien.
‘Ook heb je sterke boeren nodig. Dus hebben we geïnvesteerd in coöperaties zodat ze sterker staan en de verhoudingen tussen de kleine boeren en de grote multinationals in de chocolade-industrie wat meer in balans zijn.’ Het vijfde principe is kwaliteit en productiviteit. ‘Goede teelttechnieken zorgen immers voor een hogere opbrengst en dus meer inkomsten voor een boer’, aldus Goedegebuure, die benadrukt dat cherry picking geen optie is: ‘Als je het goed wilt doen, kun je er geen een laten vallen.’
Tony’s Bean Tracker
Tony’s Chocolonely heeft een tool gecreëerd waarin alle spelers in de keten hun data delen. In deze zogeheten Bean Tracker wordt inzichtelijk hoeveel elke aangesloten cacaoboer heeft bijgedragen aan de gezamenlijke input van zijn coöperatie. En welke batch is verwerkt in de cacaoboterfabriek in Ivoorkust. ‘Dat is een vestiging van Barry Callebaut waar we het samen voor elkaar hebben gekregen om de cacaoboter voor Tony’s traceerbaar te maken’, vertelt Goedegebuure.
De plantages in de Bean Tracker zijn te volgen via gps. Op het scherm toont Goedegebuure een kaartje van Abocfa, een van de coöperaties in Ghana waarmee zijn bedrijf samenwerkt. ‘Al deze kleine stipjes zijn individuele boerderijen’, wijst hij aan. ‘We kunnen die gegevens afzetten tegen informatie over bebossing, zodat we illegale ontbossing in onze keten kunnen voorkomen.’ En de tool zorgt ervoor dat er geen misbruik wordt gemaakt van Tony’s hogere inkoopprijzen. ‘We betalen onze boeren het meest, dus er bestaat een risico dat bonen van niet-aangesloten boeren in onze keten terechtkomen. Als de opbrengst van een perceel opvallend hoog is, zien we dat in de tool en gaan we een kijkje nemen. Dan kan het zijn dat die boer zijn zaakjes gewoon heel goed voor elkaar heeft, of dat er dus wordt gesjoemeld.’
Aparte tank
De tweede uitdaging in de volledige traceerbaarheid was de chocoladefabriek van Barry Callebaut waar, zoals gezegd, de cacaoboter van alle toeleveranciers bij elkaar werd geveegd voordat deze over de productielijnen gaat. ‘Het was technisch onmogelijk om de bronnen te scheiden’, aldus Goedegebuure. Na veel onderhandelingen en door een groeiend volume heeft Tony’s de fabriek toch weten te overtuigen. Sinds 2016 komt de cacaoboter voor alle chocoladerepen van Tony’s Chocolonely in een aparte tank. ‘Daardoor zijn alle cacao-ingrediënten in onze chocola volledig traceerbaar’, stelt Goedegebuure.
Dat is niet alleen een mooie marketinguitspraak, want Tony’s laat die claim jaarlijks onderzoeken door PwC. ‘Ze auditen niet alleen onze financiële resultaten, maar ook onze niet-financiële KPI’s’, zegt Goedegebuure. Het bureau onderzoekt de keten en kijkt naar zaken als kinderarbeid en ontbossing. ‘Sinds 2017 stelt PwC dat de cacaobonen in ons proces volledig traceerbaar zijn naar de boeren in West-Afrika waarmee we samenwerken. Best een prestatie als je kijkt waar we vandaan komen’, zegt Goedegebuure met gepaste trots.
Link magazine september/oktober 2023. Thema: de heilige graal van volledige digitale integratie. Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginker@linkmagazine.nl
Nog veel te winnen
Daarmee heeft Tony’s Chocolonely zijn doel echter nog niet bereikt. ‘Op dit moment gaat slechts zo’n 0,5 procent van de geproduceerde cacao in West-Afrika via onze keten’, zegt Goedegebuure. Ook de Delicata-chocola van Albert Heijn volgt overigens die route. ‘Er is nog veel te winnen. We willen het Tony’s-brand natuurlijk laten groeien, maar we nodigen ook andere merken uit om zich aan te sluiten. Laten we in de schappen concurreren op zaken zoals de verpakking en de smaak, maar niet op basis van de cacaoprijs.’
‘Technologie is een enabler voor traceerbaarheid’
Cacao is natuurlijk niet de enige grondstof in chocola. Goedegebuure: ‘Een business draaien betekent ook dat je je gevechten slim moet kiezen. Wij steken onze energie in eerlijke cacaoproductie.’ Hij vertelt dat de productie van bijvoorbeeld hazelnoten in Turkije regelmatig niet gaat volgens de Nederlandse standaarden, omdat het vaak met migranten gebeurt die niet altijd even netjes worden behandeld. ‘We hebben dan de mogelijkheid om onze hazelnoten ergens anders te halen waar die risico’s kleiner zijn of ons aan te sluiten bij een bedrijf à la Tony’s in de hazelnoten.’ Goedegebuure verwacht niet dat zijn bedrijf snel zelf andere toeleverketens dan die van cacao zal gaan doorlichten. ‘Maar we haken graag aan bij vergelijkbare initiatieven.’
Verantwoordelijk voor je keten
Goedegebuure besluit zijn voordracht met een boodschap: ‘Technologie is een enabler voor traceerbaarheid. Die traceerbaarheid is overigens geen doel op zich. Onze cacaoboeren hebben er niet direct wat aan. Maar het geeft je als producent wel de mogelijkheid om eerlijke prijzen te betalen. In die zin is traceerbaarheid een enabler om je verantwoordelijkheid te nemen voor wat er aan het begin van de keten gebeurt.’
