Miljoeneninvestering voor eerder herkennen van hart- en vaatziekten

Technologiestichting STW en de Hartstichting investeren ruim 4,5 miljoen euro in een gezamenlijk onderzoeksprogramma om hart- en vaatziekten eerder te herkennen. Dankzij die investering kunnen nu vijf onderzoeksprojecten van start. De onderzoeken richten zich op het herkennen van hartverstijving, verbeterde MRI- en CT-analyses voor hart- en vaataandoeningen en een techniek die de aanleg van mensen voor atriumfibrilleren meet.

Hart- en vaatziekten behoren tot de belangrijkste doodsoorzaken in ons land. Elke dag sterven er in Nederland meer dan honderd mensen aan. Hart- en vaatziekten slaan vaak onverwacht toe, zonder duidelijke signalen vooraf.

STW en de Hartstichting investeren nu in vijf onderzoeksprojecten die moeten ophelderen hoe dergelijke signalen toch te herkennen zijn. Dat moet leiden tot nieuwe technologieën waarmee artsen hart- en vaatziekten in een vroeger stadium kunnen opsporen en behandelen. Patiënten kunnen daardoor een behandeling krijgen die hun leven redt of voorkomt dat ze steeds zieker worden.

Gezamenlijk investeren STW en de Hartstichting ruim 4,5 miljoen euro in de projecten, waarvan elke partij de helft bijdraagt. Deze financiering is mede afkomstig van het TKI Life Sciences & Health.

Ook bedrijven investeren in de vijf onderzoeken die nu van start gaan. Door deze investering zijn STW en de Hartstichting verzekerd van interesse en betrokkenheid uit het bedrijfsleven. Dat brengt praktische toepassingen van resultaten uit het onderzoek dichterbij, waardoor patiënten sneller van deze technologie kunnen profiteren. Daarnaast hebben diverse patiëntenverenigingen hun steun uitgesproken voor het programma.

De samenwerking tussen STW en de Hartstichting is vormgegeven in een zogeheten Partnership-programma. Het uitgangspunt van Partnership-programma’s is een onderzoeksvraag vanuit bedrijven of gezondheidsfondsen, waarvoor wetenschappers aan Nederlandse universiteiten een onderzoeksvoorstel kunnen indienen. STW heeft inmiddels diverse samenwerkingsprogramma’s opgezet met gezondheidsfondsen, waaronder de Nierstichting en KWF Kankerbestrijding.

Hoofdaanvrager: Dr. N.M.S. de Groot, Erasmus MC Deelnemers: Erasmus MC, VUmc, TU Delft en drie (industriële) partners Atriumfibrilleren (AF) is een progressieve ziekte die ernstige complicaties zoals een beroerte of hartfalen kan veroorzaken. AF verandert in de tijd van kortdurend en aanvalsgewijs naar een hardnekkige ritmestoornis die niet meer vanzelf stopt. Vroege behandeling van AF is belangrijk om voorkomen dat de ziekte uitgroeit tot een onbehandelbare vorm. Het ontbreekt echter aan diagnostische testen om AF in een vroeg stadium te herkennen. Het onderzoeksteam van het project AFFIP vermoedt dat zowel het ontstaan als de verergering van AF ontstaat wanneer de eiwit-huishouding in de boezems is ontspoord. Door die ontsporing raakt de elektrische geleiding verstoord. De onderzoekers gaan een methode ontwikkelen om de mate van elektrische verstoring te meten. Daaruit rolt een soort AF-vingerafdruk, waarmee de gevoeligheid voor het ontwikkelen van AF en de verergering daarvan te meten zijn. Uiteindelijk is met die informatie een behandeling op maat te maken.

Hoofdaanvrager: Prof.dr. M.J. Hendrikse, UMC Utrecht Deelnemers: UMC Utrecht, LUMC, AMC en zes (industriële) partners In het project brain@risk ontwikkelen wetenschappers nieuwe methoden om uit MRI- en CT-scans veel meer informatie te verkrijgen over de gezondheid van de vaten die de hersenen van bloed voorzien. Dit is belangrijk, omdat bijvoorbeeld kleine irritaties van de vaatwand of beschadigingen van de barrière tussen de bloedbaan en de hersenen vaak lange tijd zonder klachten blijven. Door beschadigingen van de hersenvaten sneller te ontdekken, is het mogelijk om ernstige herseninfarcten te voorkomen en patiënten in een vroeg stadium een gerichte behandeling aan te bieden. Jaarlijks vinden in Nederland ruim 800.000 CT-scans en MRI-scans van de hersenen plaats. Het onderzoeksteam van brain@risk verwacht dat de standaard beoordeling van de hersenen op deze scans uiteindelijk is uit te breiden met de nieuwe technieken die in het project worden ontwikkeld.

Hoofdaanvrager: Prof.dr. T. Leiner, UMC Utrecht Deelnemers: UMC Utrecht, AMC, LUMC en vijf (industriële) partners Bij de meest voorkomende vorm van hartfalen ontspant de hartspier zich niet goed tijdens de rustfase van de hartslag. Deze vorm wordt ook wel diastolisch hartfalen genoemd, en treft met name vrouwen. Artsen hebben grote behoefte aan eerdere herkenning van diastolisch hartfalen, omdat vroegtijdige behandeling het hartfalen kan vertragen of mogelijk zelfs kan voorkomen. MRI-scans kunnen daarbij uitkomst bieden, omdat ze een steeds grotere rol spelen bij het opsporen en vaststellen van de ernst van hartfalen. Twee belangrijke nadelen van MRI zijn echter de lange duur en daarmee kosten van het onderzoek, en het feit dat de patiënt een injectie met een contrastmiddel moet krijgen. In het project CHANCE bouwt een onderzoeksteam onder leiding van prof.dr. Tim Leiner een nieuwe MRI-antenne om veel sneller beelden van het hart op te nemen. Daarnaast zal het team nieuwe MRI-methoden ontwikkelen waarmee artsen zonder contrastinjectie de hartfunctie sneller en uitgebreider kunnen bekijken, en de hartspier zelf veel gedetailleerder kunnen onderzoeken. Doordat de opnametijd van het MRI-onderzoek daarbij sterk verkort, zal het veel goedkoper en breder toepasbaar zijn. Veel meer patiënten komen dan in aanmerking voor MRI. Zo wordt het mogelijk om de voorstadia van diastolisch hartfalen eerder te herkennen en er wat aan te doen met medicijnen die nu al bestaan of in ontwikkeling zijn.

Hoofdaanvrager: Dr.ir. H.W.A.M. de Jong, UMC Utrecht Deelnemers: UMC Utrecht, AMC en drie (industriële) partners Herseninfarcten ontstaan meestal door afsluitingen in één van de kleinere slagaderen in de hersenen. Met de huidige technieken zijn die afsluitingen moeilijk op te sporen. De afsluitingen kunnen ontstaan als stolsels uit het hart of losgeraakte stukjes slagaderverkalking uit de halsslagaders doorschieten naar de hersenen. Ondanks het feit dat stolsels uit het hart een belangrijke oorzaak vormen, brengen artsen het hart niet standaard in beeld tijdens het acute stadium. Omdat mensen met een herseninfarct de kans lopen om binnen enkele dagen een tweede, groter infarct te krijgen, is het van belang de afsluiting en de oorzaak ervan zo snel mogelijk aan te tonen. In dit project bestuderen onderzoekers of een nieuwe CT-techniek bloedstolsels in het hart en slagaderverkalking in de halsslagaders eerder en beter kan opsporen en karakteriseren. Ook onderzoeken ze of met deze techniek kleine infarcten beter te herkennen zijn in het acute stadium. Met deze informatie proberen de onderzoekers te voorspellen wie een verhoogd risico heeft op een tweede infarct. Daarmee hopen de onderzoekers in de toekomst patiënten beter te kunnen behandelen, om zo een tweede infarct te voorkomen.

Hoofdaanvrager: Prof.dr.ir. N. de Jong, Erasmus MC Deelnemers: Erasmus MC, VUmc, TU Delft en twee (industriële) partners De oorzaak van veel soorten hartfalen, met name aan de linkerhartkamer, schuilt in een toenemende verstijving van het hart. Door die verstijving vroegtijdig op te sporen, is hartfalen veel beter te behandelen dan tot nu toe. Een betrouwbare methode om de mate van hartverstijving eenvoudig te meten zonder chirurgische ingrepen bestaat echter niet. Een onderzoeksteam onder leiding van prof.dr.ir. Nico de Jong gaat een systeem ontwikkelen dat de verstijving van het hart meet door nauwkeurig te kijken naar de reactie van de hartwand op natuurlijke golven die elders in het lichaam ontstaan. De snelheid waarmee die zogeheten S-golven zich voortbewegen, is een maat voor de stijfheid van het hart.