De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) kent van oudsher sterk technisch georiënteerde opleidingen, maar pas de laatste jaren treedt ze met haar technische profiel echt naar buiten. De ontwikkelingen rond smart industry geven een sterke impuls aan de samenwerking met de noordelijke maakindustrie. ‘Bedrijven beginnen ons steeds beter te vinden.’
ENTEG-directeur Jacquelien Scherpen: ‘Bedrijven kunnen bij ons meer technisch opgeleiden ‘afnemen’ en afgestudeerden hebben meer kans om door te groeien bij de verschillende bedrijven in de regio.’
RUG ontpopt zich als noordelijke TU.
De RUG kent opleidingen als technische bedrijfskunde, scheikundige technologie, technische natuurkunde, toegepaste wiskunde en biomedische techniek. Spin in het web van die ‘technische RUG’ is het sterk groeiende ENTEG (ENgineering and TEchnology institute Groningen), dat richting 180 medewerkers gaat. Verder bundelt het Engineering Center, dat op 25 oktober start, alle engineering-gerelateerde onderzoek in Groningen, binnen ENTEG en daarbuiten, van materiaalkunde tot software. Zelfbewust afficheert de RUG zich tegenwoordig als de noordelijke tu, de vijfde technische universiteit naast Delft, Eindhoven, Twente en sinds kort Wageningen. ‘Daarmee is de geografische spreiding van de tu’s voltooid. Hier in Groningen doet een groot aantal mensen aan engineering en als enige niet-technische universiteit verleenden we de ingenieurstitel (inmiddels M.Sc., red.)’, verklaart Jacquelien Scherpen. De hoogleraar discrete technologie en productieautomatisering is directeur van ENTEG. ‘Ons college van bestuur is gesprekken begonnen met de rectoren van de vier tu’s over meer samenwerking en afstemming.’ Als algemene universiteit kan de RUG een eigen inkleuring aan haar technische profiel geven. ‘Door die combinatie hebben we een relatief unieke positie. Onze engineers kunnen samenwerken met sociologen, psychologen, biologen. Dat werpt vruchten af die je elders niet vindt.’
Katalysator
Door de jaren heen heeft de RUG altijd aandacht besteed aan technische thema’s als productie- en procestechnologie, maar tegenwoordig manifesteert de technische RUG zich wel nadrukkelijker. Scherpen: ‘Bedrijven beginnen ons steeds beter te vinden.’ Katalysator van die ontwikkeling is de revival van de maakindustrie en de opkomst van smart industry. ‘We zijn lid van het consortium HTSM Noord-Nederland, draaien behoorlijk mee in het Smart Industry fieldlab Region of Smart Factories en zijn aangesloten op Innovatiecluster Drachten. Samen met Philips Drachten hebben we een smart industry-agenda gemaakt, die we vorig jaar op de Hannover Messe aan EZ-minister Kamp hebben overhandigd.’ Die agenda kent vier thema’s: businessinnovatie, geavanceerde productieprocessen, behendige vraaggestuurde productie en geïntegreerde intelligentie. De band met het bedrijfsleven is verder bekrachtigd met de aanstelling vorig jaar van Jan Post van Philips Drachten als bijzonder hoogleraar digitale fabricage. Post is trekker van het landelijke htsm-thema Smart Industry en medeopsteller van de noordelijke academische smart industry-agenda.
Bayu Jayawardhana, adjunct-hoogleraar mechatronica en niet-lineaire regeltechniek
STW-projecten
Groningse onderzoekers hebben zich gestort op typische smart industry-thema’s als foutloos produceren, ‘first time right’ ontwerp van nieuwe producten en productieprocessen, en klantspecifieke, flexibele productie. Bij Technologiestichting STW liggen momenteel diverse interessante voorstellen. Bayu Jayawardhana, adjunct-hoogleraar mechatronica en niet-lineaire regeltechniek, wil onderzoek doen naar de toepassing van datagedreven tools voor de efficiënte en flexibele inzet van hoognauwkeurige robots. Hij kwam vanuit Engeland naar Groningen vanwege het Jan C. Willems Center for Systems and Control, vernoemd naar een van de grondleggers van het vakgebied. En dat blijkt precies in het straatje van smart industry te liggen. Jayawardhana’s streven is een intelligente besturing te ontwikkelen die een productielijn autonoom kan herconfigureren voor een productwissel, wat inspeelt op de high mix, low volume die de Nederlandse hightech typeert. Als hij op zijn contacten in Duitsland en Singapore mag afgaan, loopt (Noord-)Nederland voorop met oplossingen voor de flexibele besturing van hightech productie. Bijzonder vindt hij ook hoe mkb’ers hier openstaan voor deze ontwikkeling.
‘Samen met Philips Drachten hebben we een smart industry-agenda gemaakt’
Yutao Pei
Yutao Pei, RUG-hoogleraar geavanceerde productie-engineering, is eveneens te spreken over de Nederlandse aanpak. Hij kan oordelen uit eigen ervaring, want na zijn carrièrestart in China op het gebied van laserengineering is hij al jaren werkzaam in Nederland, bij materiaalinnovatie-instituut M2i (en voorganger NIMR) en bij Corus (nu Tata Steel) in IJmuiden. Zijn vakgebied is coating en laserbewerking van oppervlakken. Zo werkt hij nu nauw samen met Jan Post aan de toepassing van ultrakorte laserpulsen voor het maken van gladde, scherpe scheerkoppen. Pei’s STW-voorstel haakt ook aan op wat er in Drachten gebeurt. Daar staat in het Shared Facility Center (zie elders in deze special) een 3D-metaalprinter waarmee bedrijven aan de slag gaan. Pei doet met een vergelijkbare printer wetenschappelijk onderzoek, onder meer om zijn bevindingen meteen te kunnen overdragen naar de praktijk. Andersom kunnen bedrijven fundamentelere vragen snel aandragen bij de onderzoekers.
Herkenbaar engineeringprofiel
Ook in het onderwijs groeit de samenwerking. Zo heeft de RUG samen met ICD-leden het HTSM Honoursprogramma opgezet, waarin studenten kunnen snuffelen aan werken in de industrie (zie elders in deze special). Voor een nieuwe masteropleiding mechanical engineering, die waarschijnlijk deels in Drachten zal worden aangeboden, praat de RUG met noordelijke bedrijven en onderzoeksinstellingen als Astron. Dankzij de bloei van de noordelijke maakindustrie kan de RUG haar engineeringstudenten en het bedrijfsleven beter bedienen, stelt Jacquelien Scherpen. ‘Denk naast Drachten en omgeving ook aan een Fokker Hoogeveen, Astron en Gasunie/DNV GL.’ Ja, ENTEG profileert zich ook op energiegebied. Zelf doet Scherpen bijvoorbeeld onderzoek naar efficiënter gebruik en verdeling van energie in projecten op het gebied van duurzame energiesystemen. De ambitie van de ENTEG-directeur is helder: ‘Het engineeringprofiel van de RUG versterken, de universiteit een duidelijk gezicht geven in smart industry en smart energy, en zorgen voor een goede inbedding als technische universiteit in het hart van het htsm-ecosysteem Noord.’
Overeenkomst tussen Provincie Fryslan ,Gemeente Leeuwarden en Rijksuniversiteit Groningen.
Oprichting van de RUG/Campus Fryslan in Leeuwarden
vlnr gedeputeerde Sander de Rouwe,decaan Jouke de Vries,wethouder Thea Koster en de heer Poppema van de RUG
Foto: Hoge Noorden / Jacob van Essen
Campus Fryslân
De RUG haalt de banden met het noordelijk bedrijfsleven aan. Een volgende stap is de Campus Fryslân, die in Leeuwarden in ontwikkeling is met financiële steun van de provincie Friesland en de gemeente. RUG-hoogleraar Jouke de Vries is kwartiermaker: ‘Mijn opgave is Leeuwarden neer te zetten, en internationaal te profileren, als een universitaire stad waarin allerlei kennisinstellingen met elkaar samenwerken – vijftien hebben er zich aan ons verbonden. Als vooruitgeschoven post van de Groningse universiteit werk ik het concept van de universiteit van het noorden verder uit.’
In 2011 startte in Leeuwarden al een Graduate School, van waaruit promovendi onderzoek doen binnen Friese ‘hotspots’ als water, energie, zuivel en duurzaamheid. Verder staan er zes masterprogramma’s op de planning, waarvan enkele al lopen, en een HTSM Honoursprogramma (meer daarover elders in deze special). Onder die masters ‘Food and Health’, ‘Sustainable entrepreneurship’ en ‘Game technology’. Tot slot, als de plannen landelijke goedkeuring (toetsing van de ‘doelmatigheid’) krijgen, begint in 2018 een brede Engelstalige bacheloropleiding. De Vries: ‘Dan is de campus in ‘full swing’. Volgens de prognoses zullen we op termijn ruim 1.000 studenten hebben, vanuit de regio maar ook internationale.’ De bachelor is gericht op de multidisciplinaire bestudering van maatschappelijke vraagstukken en zal ook technische onderdelen kennen: ‘the digital society’. De Vries spreekt van transdisciplinariteit: ‘We vragen bijvoorbeeld ook het bedrijfsleven om te participeren in onze onderwijsprogramma’s. Ik heb voor de invulling met veel bedrijven gesproken.’
De thema’s, afkomstig uit de Friese Kennisagenda, spelen natuurlijk ook elders, erkent De Vries. ‘We willen het lokale verbinden met de wereld, met de Millenniumdoelstellingen van de VN (vorig jaar opgevolgd door de Werelddoelen, die een einde moeten maken aan extreme armoede, ongelijkheid, onrecht en klimaatverandering, red.). Samen met de studenten gaan we lokale oplossingen bestuderen, kijken hoe bedrijven die kunnen valoriseren en hoe publieke instellingen het voor elkaar moeten krijgen. We trainen studenten daarom ook in bedrijfskunde en bestuurskunde, vakken die op een nieuwe leest worden geschoeid. Uit de gesprekken met bedrijven kwam voort dat we veel aandacht gaan besteden aan de ‘21st century skills’.’
