Iris-scanner van ZiuZ
De Smart Factory als de nieuwe banenmotor van Noord-Nederland. Met deze claim zijn 40 partners, een jaar geleden gestart met het noordelijke Fieldlab Region of Smart Factories, kortweg RoSF. Binnen RoSF werken bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen aan de ontwikkeling van een nieuwe generatie slimme fabrieken. RoSF, dat financiering krijgt van de noordelijke overheden, is het grootste Fieldlab op de nationale Smart Industry Agenda, maar ook het innovatieproject in het Noorden met het meeste partners ooit. De resultaten over het eerste jaar worden door het consortium gepresenteerd tijdens de Hannover Messe.
Op schema
In het opstartjaar zijn er al 125 banen bijgekomen die de bedrijven toeschrijven aan hun deelname aan RoSF. De meeste nieuwe banen komen voor rekening van de MKB-bedrijven uit de groep, en zijn op HBO-niveau of hoger. Dit was verwacht, omdat in deze fase vooral de MKB-bedrijven als ‘technologie-aanbieders’ aan de bal zijn om de grote maakbedrijven te voorzien van nieuwe slimme productieprocessen. In de tweede fase moeten de effecten ook zichtbaar worden bij deze maakbedrijven zelf, waardoor er naar verwachting juist meer MBO-ers aan het werk komen.
Springplank voor MKB
De ambitie van RoSF reikt verder dan het scheppen van nieuwe banen. De focus ligt op versterking van de concurrentiepositie van de noordelijke maakindustrie op de langere termijn. Daarbij wordt met name ingezet op het faciliteren van MKB-bedrijven als technologie-aanbieders van Smart Factory-oplossingen. In de tien pilotprojecten die binnen RoSF van start zijn gegaan, krijgen zij de kans om zich op dit vlak verder te bekwamen. Dit met input vanuit de kennisinstellingen en uitgedaagd door de grote maakbedrijven die vanuit hun positie als koploper veeleisend zijn zoals Philips en Fokker. Daarna moeten deze MKB-bedrijven op eigen kracht verder kunnen als gespecialiseerde en geaccrediteerde leveranciers van Smart Factory-oplossingen.
STT Products
Groeiers
Deze aanpak lijkt goed te lukken. Hoewel de pilotprojecten van RoSF nog maar net uit de startblokken zijn, hebben verschillende MKB-bedrijven zich al in een mooie uitgangspositie gemanoeuvreerd. Zo is STT Products hard op weg om zich te kwalificeren als specialist op het gebied van micro-assemblage systemen, waarmee ze zelfs districtswinnaar werden van de Metaalunie Smart Manufacturing Award. Automatiseringsspecialist JB Besturingstechniek bouwt samen met de Rijksuniversiteit Groningen een zero defect pick & place machine voor de scheerapparatenlijn van Philips en kan daarna de boer op als specialist op dit terrein. Variass is vergevorderd met de ontwikkeling van haar eigen Smart Factory-productielijn, waar straks de prijswinnende Iris-scanner van ZiuZ van de band gaat rollen. KxA tenslotte, één van de big-data experts uit de groep, is hard op weg om te bewijzen wat de kracht is van kunstmatige intelligentie om complexe productieprocessen beter te begrijpen en aan te sturen. Ook in de andere projecten zitten mooie technische doorbraken in de pijplijn.
Nieuw ondernemerschap
RoSF moet een arena zijn voor technische doorbraken rond de Smart Factory, maar ook om nieuwe formules uit te proberen. De eerste ‘lessons learned’ zijn al binnen, onder andere via het geslaagde stagetraject van RUG-student Jelle Jansma. De vraag naar Smart Factories groeit explosief (wat ook bleek uit de ongekende belangstelling voor de kick-off afgelopen januari). Om daarvan te profiteren is er een ander type ondernemerschap vereist waarbij technologie-leveranciers meer een risicodragende partnerrelatie moeten aangaan met klanten. Dat blijkt voor veel bedrijven, zelfs de koplopers uit de RoSF-groep, toch nog een hele omschakeling te zijn. Evenzo versnelt de marktvraag vooral op het niveau van totaaloplossingen, terwijl de meeste MKB-bedrijven deeloplossingen verkopen. Binnen het consortium wordt tussen de MKB-bedrijven druk gesproken over samenwerking om technologie op elkaar af te stemmen, en om vaker totaaloplossingen te bieden. Om een echte Region of Smart Factories te kunnen worden, moeten de bedrijven zich verder specialiseren, maar moet ook de ecostructuur van samenwerkende bedrijven worden versterkt. Daar wordt hard aan gewerkt.
Variass
Maar ook tegenslag
RoSF kende bij de start ook een aantal tegenslagen; vooral door turbulentie bij de partners. Zo kondigde Plantronics aan om haar activiteiten in Nederland stop te zetten. Het pilotproject wordt overgedragen een andere partij, waardoor de kansen op productie in de eigen regio alleen maar toenemen. Verder raakten drie partners verwikkeld in een faillissement. De pilot rond de Centraal Industry Groep wordt voortgezet door Centraalstaal, maar heeft daardoor vertraging opgelopen. Voor het faillissement van Irmato lijkt een oplossing in zicht en de vrijgekomen plek van Incas3 dat failliet ging wordt niet opgevuld.
Mooie spin-off’s
RoSF kan in haar 1e jaar al een aantal mooie spin-off’s noteren. Demcon, dat voordien vanuit Enschede aan RoSF meedeed, heeft inmiddels een vestiging geopend in Groningen. Demcon is een high-end technologie bedrijf, en daarmee een belangrijke versterking van de noordelijke industrie in het algemeen en het aanbod van Smart Factory-oplossingen in het bijzonder.
De 2e spin-off van RoSF is Technologies Added in Emmen. Dit nieuwe bedrijf wordt de eerste Smart Factory in Nederland die als een shared facility wordt opgezet. Daarmee wordt een nieuwe formule ontwikkeld zodat MKB-bedrijven ook in het Smart Factory tijdperk kunnen blijven produceren. Technologies Added heeft inmiddels zelf óók de officiële status van fieldlab op de nationale Smart Industry agenda verworden.
Wat meer buiten het zichtveld begint RoSF een echte gangmaker te worden van samenwerking tussen de bedrijven en de universiteiten. Inmiddels zijn er 8 PhD-studenten actief in RoSF-projecten en zijn diverse RoSF-bedrijven betrokken geraakt bij Europese projecten en bij wetenschappelijke projecten met universiteiten. Smart Factories is een belangrijk thema in Europa, en RoSF wordt een doorgeefluik van kennis die in Europa wordt ontwikkeld naar noordelijke bedrijven, en andersom.
De NOM, penvoerder van het RoSF-consortium, is in gesprek met diverse RoSF-bedrijven over financiering van de groeifase waarin men terecht is gekomen.
Op de kaart
De partners willen Noord-Nederland op de kaart zetten als de place to be voor moderne productiebedrijven, ook internationaal. In het eerste jaar is daarvoor een stevige basis gelegd, Landelijk weet RoSF de ogen op zich gericht als het grootste Fieldlab binnen de Nationale Smart Industry-agenda. Ook de opvallende deelname van het consortium op de Hannover Messe, de grootste technologiebeurs ter wereld, draagt bij aan de naamsbekendheid van Noord-Nederland als een toekomstige internationale Region of Smart Factories, evenals het feit dat de EU RoSF heeft ontdekt als “Digital Hotspot“. In de eigen regio droegen vooral de drukbezochte kick off van RoSF en de benoeming van RoSF-projectleider Jan Post als hoogleraar aan de RUG (URL) bij aan de branding van het RoSF-initiatief. Ook het draagvlak voor RoSF in de noordelijke regio is in het eerste jaar snel toegenomen. Samen met het Innovatie Cluster Drachten heeft RoSF de maakindustrie als de gangmaker achter de noordelijke arbeidsmarkt weer volop op de agenda gezet.
Van consortium naar community
Nu de pilotprojecten op stoom raken, richt RoSF komend jaar het vizier op verbreding van het gedachtegoed en uitbreiding van het consortium naar andere bedrijven in Noord-Nederland. De eerste stap daartoe is de Smart Factory Tour. Dit wordt een intensief programma waar andere bedrijven uit het Noorden zich bij kunnen aansluiten. De Smart Factory Tour wordt vanuit RoSF georganiseerd in samenwerking met de brancheorganisaties FME, de Metaalunie en de Kamer van Koophandel. Tijdens de Hannover Messe gaat ook de Smart Factory-game de lucht in.
Een ander belangrijk aandachtspunt voor het uitbouwen van RoSF wordt het Centre of Expertise, dat medio 2018 van start moet gaan als samenwerking tussen de HBO’s en de RoSF-bedrijven. Hierbinnen moeten onderwijs, onderzoek en ondernemerschap rond het Smart Factory-thema samenkomen. De eerste stappen voor de totstandkoming van dit Centre of Expertise worden dit voorjaar gezet.
