Op een Tilburgse bouwplaats vonden archeologen een paar jaar geleden dertien eivormige objecten. Met behulp van geowetenschapper Dominique Ngan-Tillard van de TU Delft en de micro CT-scanner van het Geoscience & Engineering Lab is het nu mogelijk om binnenin de ‘eieren’ te kijken. De 3D-opnames van de ‘eieren’ laten bijzondere afdrukken in de schalen zien.
Smeltkroezen uit Midden-IJzertijd
Na een eerste bestudering en een chemische analyse van de schalen bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort concluderen archeologen dat de eieren smeltkroezen zijn uit de Midden-IJzertijd (ca. 450 v. Chr.). Smeltkroezen werden gebruikt om metalen voorwerpen in te smelten, om vervolgens het vloeibare metaal weer te gebruiken om nieuwe voorwerpen van te maken.
In een gebroken exemplaar zijn aan de binnenkant afdrukken te zien. Deze afdrukken zijn gemaakt door het metaalschroot: tijdens het vormen van de smeltkroes is de klei dicht tegen het schroot aangedrukt. Wat er precies is omgesmolten en of er ook afdrukken van die voorwerpen binnenin de nog complete smeltkroezen staan, kunnen de archeologen alleen niet achterhalen.
Onderworpen aan CT-scan
Om die vragen te beantwoorden, werd de hulp van Dominique Ngan-Tillard ingeschakeld. Als onderzoeker op het gebied van Geowetenschappen maakt ze voor het analyseren van gesteenten regelmatig gebruik van de micro-CT scanner. “Het apparaat werkt hetzelfde als een CT-scanner in het ziekenhuis, maar is alleen wat kleiner. Een object wordt van alle kanten met röntgenstraling gefotografeerd, waarna je een 3D model krijgt van de binnenkant van het object.”
Ngan-Tillard twijfelde aanvankelijk nog of de vondst wel geschikt was voor de CT-scanner. “Ik zag de foto’s van de eieren in lage beeldkwaliteit en dacht dat het fossielen waren. Een leuke vondst, maar niet heel interessant voor de micro-CT scanner. Pas toen ik de afdrukken in de gebroken schalen zag, werd ik enthousiast. Ik was benieuwd wat er allemaal aan de binnenkant van de hele eieren te zien zou zijn.”
Analyse scans
Nadat de eieren door collega’s Wim Verwaal en Ellen Meijvogel één voor één waren gescand in de micro-CT scanner, kon Ngan-Tillard op haar computer de 3D-opnames nauwkeurig gaan analyseren. “Op het 3D-beeld krijgt elk materiaal en elke gasbel in de schaal een eigen kleur. Materialen dempen röntgenstraling in meerdere of mindere mate, afhankelijk van hun dichtheid en het atoomgetal van de chemische elementen waaruit ze zijn opgebouwd. Omdat röntgenstraling niet gedempt wordt door lucht, kon het oppervlak van de binnenkant van het ei worden gereconstrueerd, en konden de afdrukken van de gesmolten objecten worden gevisualiseerd in 3D – zonder de eieren te breken! In de afdrukken binnenin de schaal zag ze vormen met verschillende vouwpatronen. “Archeologen vermoeden dat die afkomstig zijn van mantelspelden en reparatiestukken voor ketels of emmers.”
Samenwerken
Het onderzoek is uitgevoerd op verzoek van de gemeente Tilburg. Er zijn onderzoekers bij betrokken van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de TU Delft, de Universiteit Groningen en het archeologisch bedrijf Transect.
