In de eierbusiness blijft het een fait accompli dat niet alle legkippen een ei leggen, maar wel het dure voer opeten. Dat is funest voor het rendement en de reden dat het in deze wereld normaal is om legkippen na anderhalf jaar integraal te vervangen. Dit vergt telkens een enorme investering die bij 75.000 kippen kan oplopen tot zo’n 750.000 euro. ‘Dat moet toch anders kunnen’, dacht pluimveehouder Douwe de Jong uit het Friese Parrega. ‘Want als je op een geautomatiseerde manier leggende van niet-leggende hennen kunt scheiden, kun je de legcyclus oprekken naar drie tot vier jaar.’ De grote vraag is natuurlijk: hoe dan?
Partners in de KipSelectieNest-keten: (van links naar rechts) Jan Douma en Jelte Stellingwerf (beiden Meijer Metal), machinebouwer Bram Tenkink, pluimveehouder Douwe de Jong en Albert Hoekerswever (Stichting HubOranje!).
– ‘Dat niemand eerder met dit vraagstuk aan de slag is gegaan, is een kwestie van belangen.’
– ‘De oplossing moest diervriendelijk zijn en fail-safe.’
– ‘Overal in de wereld waar met legkippen wordt gewerkt, kun je dit in principe gaan toepassen.’
– ‘We zitten, denk ik, nu op zo’n 80 procent van de oplossing.’
– ‘Het zou mooi zijn als we dit uiteindelijk kunnen integreren in het bestaande stalsysteem.’
Zo’n zes jaar geleden kreeg Albert Hoekerswever van de Stichting HubOranje! een tip van Hennie de Haan, toenmalig voorzitter van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders, om contact op te nemen met Douwe de Jong. De Jong had het idee om in te zetten op een langere levensduur van legpluimvee en om niet-leggende hennen te sorteren uit de koppel. Daarmee kon mogelijk tot zo’n 10 procent worden bespaard op de voerkosten.
Stichting HubOranje! is een inspiratienetwerk voor de ontwikkeling en promotie van vitale, duurzame en circulaire innovaties in agri en food, en fungeerde voor dit project als coördinator en initiator. Er werd subsidie aangevraagd en verkregen van Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN), wat betekende dat men aan de slag kon. Voor de uitwerking van het idee werd engineer en machinebouwer Bram Tenkink uit Aalten erbij gehaald. Hij heeft meer dan twintig jaar ervaring in machinebouw, landbouwmechanisatie en stalinrichting. Zijn bedrijf bouwt en assembleert oplossingen op maat voor met name de pluimveehouderij. Tenkink nam de uitdaging aan en er werd een prototype ontwikkeld. Vervolgens werd contact gezocht met toeleveranciers voor de machineonderdelen en een bedrijf dat het KipSelectieNest verder kon verfijnen voor seriematige productie. Hiervoor werd contact gezocht met Meijer Metal uit Sint Jacobiparochie, die via het relatienetwerk van Link Magazine bij het team kwam.
De 1-daagse masterclass vindt opnieuw plaats op woensdag 17 april en donderdag 3 oktober 2024. Aanmelden en informatie.
Terughoudende markt
‘Als het je lukt om kippen na het leggen automatisch naar een andere ruimte te krijgen en vice versa, dan kun je ze langer houden. Zo simpel is het’, zegt pluimveehouder De Jong. ‘Maar dan moet je de niet-leggende kippen er wel tussenuit halen natuurlijk. Dit idee is niet nieuw, want feitelijk niet meer dan logisch. Maar hoe doe je dat? Je kunt als pluimveehouder nou eenmaal niet dag en nacht in de stal gaan zitten kijken welke kip wel en welke kip geen ei legt.’
‘Het moest een ontwerp worden zonder toeters en bellen’
Waarom is niemand al eerder met dit vraagstuk aan de slag gegaan? De Jong: ‘Dat is een kwestie van belangen. De leverancier van legkippen is er niet bij gebaat dat we de cyclus oprekken. Die wil gewoon zo veel mogelijk nieuwe kippen verkopen. Ook de leverancier van het voer vindt dit minder interessant, want dat zou de ontwikkeling van andere typen voer betekenen.’ En zo kwam het dat niemand in de afgelopen decennia echt serieus aan dit idee heeft gewerkt. ‘Uiteraard heb je naast een idee ook een enthousiast team nodig met ketenpartners die hetzelfde DNA hebben en bereid zijn om hun nek uit te steken. Dat team is nu bij elkaar’, aldus De Jong.
Houd het simpel
Het is overigens niet zo dat alle kippen of ze nu wel of geen eieren leggen op een legnest gaan zitten. In dat geval zou het een stuk complexer zijn om ze te scheiden. Alleen kippen die een ei willen leggen, gaan naar een legnest. Dus moet je ervoor zorgen dat deze kippen na het leggen niet terug kunnen naar de ruimte waar ze vandaan kwamen. Resultaat is dat de niet-leggende kippen dan vanzelf in de eerste ruimte achterblijven en makkelijk kunnen worden verzameld en vervangen door nieuwe legkippen.
Aan Tenkink de uitdaging om een KipSelectieNest te bedenken waarmee die scheiding automatisch zou worden geregeld. ‘De oplossing moest uiteraard diervriendelijk zijn en fail-safe’, legt Tenkink uit. ‘Dus zijn we begonnen met het formuleren van een eisenpakket en aan de slag gegaan met het ontwerp. In dit digitale tijdperk denk je dan al snel aan een systeem met vision, servomotortjes en sensoren. Dat hebben we op papier in concept uitgewerkt en gepresenteerd aan Douwe de Jong en een collega-pluimveehouder die het KipSelectieNest straks in zijn stal gaat testen. Die laatste was niet zo enthousiast over deze opzet.’
‘Met al die elektronica en camera’s was het te ingewikkeld’, zegt De Jong erover. ‘En zoiets is in mijn ogen ook storingsgevoelig. De conclusie was duidelijk. Het moest een ontwerp worden zonder toeters en bellen. Gewoon zo simpel mogelijk met zo min mogelijk techniek.’
Prototype in aanbouw van het KipSelectieNest waarvan twee varianten in de praktijk getest gaan worden.
Echte coproductie
Albert Hoekerswever vult aan: ‘We hebben het beoogde testbedrijf van het KipSelectieNest heel bewust vanaf het eerste begin bij het project betrokken. Hij weet immers als geen ander wat er in een teststal met 10.000 kippen omgaat qua diergedrag, maar ook bijvoorbeeld qua stof en vervuiling. Het moest dus simpeler.’
Na heel veel testen is er een nieuw concept gemaakt, waarbij ook plaatwerkspecialist Meijer nauw werd betrokken. ‘Tenkink kwam met een uitgewerkt elektromechanisch ontwerp naar ons toe, want er moesten de nodige plaat- en constructiedelen worden gemaakt om alles te kunnen samenbouwen’, vertelt Jan Douma, accountmanager bij Meijer Metal. ‘Als teamlid zijn we vervolgens actief aan het meedenken geslagen om een zo goed mogelijk prototype te krijgen.’
‘In het prototype zijn de plaatdelen nog sendzimir verzinkt, maar straks wordt alles uiteraard uit roestvaststaal vervaardigd’, vult Jelte Stellingwerf aan, engineer bij Meijer Metal. Dit bedrijf is specialist in metaalbewerking en buisbewerking, zowel in staal als roestvaststaal, en produceert seriematig zowel enkelvoudige producten als samengestelde frames en omkastingen. ‘Deze uitdaging past dus goed in onze portfolio. We zitten, denk ik, nu op zo’n 80 procent van de oplossing zodat er nog wel wat aan de details zal moeten worden gesleuteld om een 100 procent werkend KipSelectieNest te krijgen. Het is ook heel leuk en leerzaam om in zo’n multidisciplinair samen te werken en naar een goede eindoplossing toe te werken.’
Link magazine februari/maart 2024 Thema: Verdienmodel van de toekomst voor de BV Nederland. Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Wereldwijde markt?
De grote vraag die uiteraard gelijk opkomt als er een volledig nieuw product of systeem wordt ontwikkeld: is er een markt voor en vooral, hoe groot is die markt? ‘We starten in Nederland, maar overal in de wereld waar met legkippen wordt gewerkt, kun je dit in principe gaan toepassen om het rendement te verhogen en de diervriendelijkheid te verbeteren’, zegt Hoekerswever. ‘Je ziet dat het dierwelzijnsverhaal met name in de EU steeds prominenter wordt. Het rücksichtslos na anderhalf jaar ruimen van dieren past natuurlijk niet echt in dit streven. Er is een duidelijke trend zichtbaar in de pluimveewereld om legkippen langer te kunnen houden. Ook in andere landen buiten de EU groeit het besef dat we op zoek moeten naar meer diervriendelijke houderijsystemen met minder kippen per vierkante meter en meer ruimte voor natuurlijk gedrag.’
Met deze selectiemethode kun je terug in het aantal dieren met gelijke productiecapaciteit maar wel met een besparing op voerkosten, gaat Hoekerswever verder. ‘Aan de andere kant kun je niet-leggende kippen sneller vervangen door wel-leggende kippen, waardoor je eieropbrengst bij gelijke voerconsumptie toeneemt. In beide gevallen verdien je de investering in het KipSelectieNest vrij snel terug. Doordat niet alleen de winstgevendheid van de eierbusiness maar ook het dierenwelzijn door toepassing van het KipSelectieNest verbetert, verwachten we dat dit echt een succes kan gaan worden, mogelijk wereldwijd. Er is patent op de techniek aangevraagd, dus we zijn benieuwd hoe dat uitpakt.’
Testen, testen en nog eens testen
Binnenkort worden twee varianten van het KipSelectieNest in de proefstal geplaatst en getest in een ruimte met zo’n honderd kippen. ‘Het wordt een soort eenrichtingsverkeeropstelling waarbij als de kip het ei heeft gelegd, automatisch de weg terug wordt afgesloten en de toegang naar de andere ruimte wordt geopend’, legt Tenkink de werking uit. ‘Het ei wordt net als nu via een transportbandje automatisch afgevoerd. Het zou mooi zijn als we dit uiteindelijk kunnen integreren in het bestaande stalsysteem.’
Het testen zal ongeveer een jaar duren. Tussentijds wordt gekeken of er nog aanpassingen moeten worden gedaan aan het apparaat. Alles wordt nauwgezet gemonitord, waardoor gedurende de testfase wellicht ook inzicht kan worden verkregen in hoeveel KipSelectieNest-systemen per stal en hoeveel kippen nodig zijn om een soepele doorstroming te garanderen. Ook zijn de ontwikkelaars uiteraard benieuwd hoe de kippen op het KipSelectieNest gaan reageren.
