Meer start-ups succesvol maken vergt meer geld, meer uithoudingsvermogen van geldschieters en meer ondernemerschap – bij de start-up ondernemer zelf en ook bij diens coach; en ‘aan de poort’ moet strikt worden geselecteerd. Volgens de private equity-investeerders Erik Bongers en Jan-Hein Arts voldoen initiatieven binnen het Nederlandse start-up beleid vaak niet aan die voorwaarden.
Erik Bongers noemt het NextOEM-initiatief als voorbeeld. Dat programma richt zich op scholing die high-tech start-ups sneller tot wasdom brengt. ‘In die opzet ontbrak de kennis van ondernemen. Bij de aftrap werden criteria geschetst waaraan de drie starters die wij toen begeleidden – SoLayTec, Mutracx en AFPT – niet voldeden. Terwijl bedrijven die daar wel aan zouden kunnen voldoen, dat hele scholingsprogramma – ingevuld door coaches – überhaupt niet nodig hadden. Dat geldt evengoed voor veel andere programma’s. De website van Startupbootcamp HighTechXL telt maar liefst negentien pagina’s aan mentoren!’
Erik Bongers en Jan-Hein Arts runnen samen onder meer het private equity– en adviesbedrijf Bongers & Arts, dat zich specifiek richt op ondernemingen in de mid- en hightech. Daarnaast zijn ze dga’s en managers van de Cerebel Group, waartoe Symplera (telematica-advies) en Vecos (locker-managementsystemen) behoren – en tot voor kort ook Fleetlogic (software voor fleetmanagement), eind vorig jaar verkocht aan TomTom.
Nederlandse start-up beleid
Beide ondernemers zijn kritisch op het huidige Nederlandse start-up beleid. Alleen al omdat dat te veel ‘gelukzoekers’ trekt. ‘Mensen die zich als mentor opwerpen, maar denken dat ze het met twee uurtjes per week wel afkunnen. Terwijl je als begeleider bereid moet zijn te bikkelen, want die start-up moet echt jouw ding worden. Verder hebben veel starters keihard behoefte aan een streetwise ondernemer die de markt goed kent en weet hoe daar te handelen. Veel van de technologisch geschoolde jongeren in de regio Eindhoven stonden vooraan toen de hersencellen werden uitgedeeld. Maar ze zijn niet handig genoeg om op tijd een launching customer te vinden, hebben geen oog voor de financiering van de vervolgstappen die hen nog wachten. En ze hebben tot dan toe alleen met mede-techneuten over hun vinding gesproken, die vanzelfsprekend ook enthousiast zijn. Maar ze hebben niet met inkopers van potentiële klanten overlegd of met juristen’, schetst Bongers. Arts kleurt in: ‘We hebben hier starters over de vloer gehad die met hun technologie de markt op wilden, maar geen benul hadden van wat het moest kosten en wat ze aan financiering nodig hadden om hun product ook over vijf jaar op een betrouwbare manier te kunnen doorontwikkelen, produceren en certificeren.’
Geen gedegen marktanalyse
Voor Bongers & Arts geen starter om in te investeren – wat niet wil zeggen dat zo’n partij even later elders niet toch geld weet op te halen. ‘Maar niet omdat daar een gedegen, veelbelovende marktanalyse aan ten grondslag ligt’, weet Bongers. Wat uiteindelijk tot veel verspilling leidt, van geld én talent. Arts: ‘In een initiatief als Startupbootcamp wordt daar bij de eerste schifting de tijd niet voor genomen. Vaak wordt op basis van een paar leuke pitches met mooie powerpoints beslist of iemand ondersteuning krijgt of niet. Maar voor een goede haalbaarheidsanalyse is geen ruimte, waardoor ten onrechte talent wordt afgeserveerd.’ Verder wordt onvoldoende op ondernemerschap gestuurd. Arts: ‘Te vroeg wordt steun gegeven opdat de startende ondernemers in kwestie hun levensstijl wel kunnen handhaven. Veel beter is het om ze eerst eens in het diepe te gooien in de zin dat ze zelf risico’s op hun nek nemen.’
High-tech starter minimaal 25 miljoen euro
Veel ambtenaren, wethouders en programmamanagers zijn hongerig naar die volgende ASML, vinden de twee. Terwijl volgens Europees onderzoek van Deloitte slechts een half procent van alle starters binnen vijf jaar meer dan tien miljoen euro omzet haalt. Arts: ‘Ze financieren te vroeg, te kleine bedragen en zijn vervolgens te ongeduldig. Vergeet niet dat Philips voorafgaand aan de spin-out van ASML vele jaren en tientallen miljoenen heeft moeten investeren in die eerste chipfabricagemachine. Voor al die bedrijfjes die met een app de wereldmarkt op willen, is vaak niet heel veel geld nodig. Wel voor de high-tech starters, de oem’ers van straks die voor de gewenste werkgelegenheid moeten gaan zorgen. Daarvoor moet je toch op minimaal 25 miljoen euro rekenen. Het start-up beleid ontbeert daarvoor de focus, de durf om te kiezen.’
Uithoudingsvermogen
Het Nederlandse beleid dat Bongers en Arts tot uiting zien komen in de vele initiatieven – van de bootcamps tot en met programma’s als NextOEM – stuurt in hun ogen te weinig op ondernemerschap, op kennis van de markt. En dat beleid biedt te gemakkelijk te kleine bedragen voor een te korte periode, met te weinig uithoudingsvermogen voor de lange termijn. ‘Aan het verkrijgen van zoiets als een Innovatiekrediet van het ministerie van EZ worden zeer hoge rendementseisen gesteld; de terugbetaalcapaciteit weegt in dat soort programma’s veel te zwaar. Als investeerder, in dit geval de overheid, moet je wel bereid zijn enig risico te dragen.’ Zo niet dan is er, om de beruchte innovation valley of death te overwinnen, te weinig kapitaal voorhanden. ‘Soms is er al vier jaar geïnvesteerd, maar vergt het marktrijp maken nog een aantal jaren. Juist dan is een echte ondernemer in het bedrijf nodig. Iemand die in staat is op tijd een launching customer te vinden die de investeerders net dat perspectief biedt om wel aan boord te blijven. Mutracx (inkjetprinting van pcb’s, red.) is daar aan onderdoor gegaan. De participatiemaatschappij van de BOM is in dat geval zover gegaan als de regelgeving toestond, want het mag natuurlijk geen staatssteun worden. En toch is die omgevallen. Sioux heeft Mutracx nu onder zijn hoede genomen, maar het is de vraag of de timing nog goed is…’
Neelie Kroes een Dame met ballen
Het vlaggenschip van alle start-up stimuleringsinitiatieven is het vorig jaar gelanceerde StartupDelta van special envoy Neelie Kroes. Rotterdammer Bongers geeft haar het voordeel van de twijfel: ‘Kroes is natuurlijk wel een dame met ballen, daar heb ik veel respect voor. Maar of het succesvol wordt, hangt ervan af of ze voldoende geld ter beschikking krijgt. En of ze de juiste mensen om zich heen kan verzamelen om te zorgen dat die bedrijfseconomische toetsing wordt gedaan en dat ondernemerschap bij een start-up voldoende aanwezig is. Zo niet, dan heb je veel meer aan de informele netwerken van ondernemers en investeerders die zonder veel overheidsbemoeienis nu al tal van starters op weg helpen. Zoals wijzelf ook werken.’
