Waarom zou industrieel Nederland willen verduurzamen oftewel energie besparen, andere grondstoffen toepassen, circulair worden? Daar kan consultant Marie-Louise van der Sande wel een aantal goede redenen voor bedenken: omdat de markt, de arbeidsmarkt, de publieke opinie en investeerders er steeds nadrukkelijker om vragen. Brainport Eindhoven geldt voor Van der Sande, zelf gevestigd in het Zwolse, als voorbeeld. ‘Economisch is de regio Zwolle een van de sterkste van Nederland. Maar als ik zie wat er in Eindhoven gebeurt, roep ik hier in Zwolle: aanhaken!’
Door Wilma Schreiber
Natuurlijk, als circulair produceren niet bij je bedrijf past of het slechts windowdressing is, moet je het niet doen. ‘Maar bedenk wel dat marktonderzoek door Nielsen al in 2015 liet zien dat twee derde van de consumenten bereid is meer te betalen voor duurzame producten. Onder millennials is dit zelfs 75 procent’, stelt Van der Sande. ‘Daar komt bij dat volgens Nielsen de bereidheid in niet-westerse landen hoger is, omdat men daar de gevolgen van uitputting van bronnen en vervuiling aan den lijve ondervindt. Deze landen zijn voor veel bedrijven een groeimarkt, dus verduurzaming kan belangrijk zijn.’
Ook op de huidige overspannen arbeidsmarkt konden duurzame bedrijven weleens een groter streepje voor krijgen. ‘Voor mijn zoon van 22 en zijn vrienden is salaris minder belangrijk, zij gaan voor de inhoud: innovatief en duurzaam. Bij de ontwikkeling van nieuwe producten meteen nadenken over levensduur en hergebruik is voor hen vanzelfsprekend’, aldus Van der Sande. ‘Bedrijven die jongeren de kans geven zich te ontwikkelen op technologisch en duurzaamheidsvlak, hebben meer aantrekkingskracht. Jonge mensen willen onderdeel zijn van dit succes en er een bijdrage aan leveren.’
Winnaars van morgen
Verder kunnen bedrijven die circulair en duurzaam produceren in toenemende mate rekenen op sympathie van de publieke opinie. Daar komt bij dat verzekeringsmaatschappijen deze factoren vaker meewegen in hun risicobeoordeling. ‘Ook banken en investeerders lijken circulair producerende, energieneutrale bedrijven steeds vaker te zien als aantrekkelijke partijen, de winnaars van morgen die rendement gaan opleveren’, zegt Van der Sande, die dan ook voorspelt dat circulair produceren dicht bij een doorbraak is. ‘Ontwikkelingen in lean management, duurzaam ondernemen en smart industry zijn als het ware drie tandwielen die steeds dichter bij elkaar komen. Zodra die elkaar raken elkaar raken, vindt er een exponentiële versnelling plaats.’
Ondernemers in de maakindustrie zijn echter vaak te veel bezig met de dagelijkse hectiek, met het ‘doen’ en te weinig met het ‘denken’, meent Van der Sande. ‘Juist in deze tijd van economische hoogconjunctuur moeten ondernemers operationele taken delegeren zodat ze met hun managementteam bezig kunnen zijn met het strategisch plan voor de middellange en lange termijn’, zegt ze. ‘Het uitwerken van verschillende scenario’s is cruciaal vanwege de razendsnelle technologische en maatschappelijke veranderingen en de daarmee gepaard gaande razendsnelle verandering van markten. Als je daar niet voldoende op inspringt, bestaat het risico dat de ontwikkeling van jouw bedrijf een achterstand oploopt die je bijna niet of helemaal niet meer inhaalt.’
Grote verschillen
Van der Sande ziet grote verschillen tussen bedrijven. ‘Sommige hebben in de crisisjaren een impuls gegeven aan lean management en hebben nu tijd voor nieuwe vraagstukken. Andere moeten de slag naar lean nog maken’, poneert ze. ‘Klagen over disruptieve bedrijven heeft weinig zin. Zorg dat jouw bedrijf daar een (veel beter) antwoord op heeft. Want uiteindelijk moet je het als bedrijf hebben van je eigen kracht.’
Brainport Eindhoven geldt voor Van der Sande als voorbeeld. ‘Economisch is de regio Zwolle een van de sterkste van Nederland. Maar als ik zie wat er in de regio Eindhoven gebeurt, roep ik hier in Zwolle: aanhaken!’, zegt ze. ‘Ga als producent niet alleen van tien naar honderd producten per uur maar vraag je af waarom je überhaupt dat product maakt. Bedenk hoe je jouw specifieke expertise op een andere manier kunt gebruiken om iets nieuws te ontwikkelen dat inspringt op de (toekomstige) behoefte. Ontwikkel een product dat nooit meer in de afvalfase terechtkomt en dat je energieneutraal kunt produceren zonder toevoeging van natuurlijke grondstoffen. Dat is enorm stimulerend voor iedereen binnen je eigen bedrijf en resulteert in een ijzersterke concurrentiepositie.’
Tien tips voor duurzaam produceren
Marie-Louise van der Sande is zelfstandig consultant op het vlak van duurzaamheid en circulaire economie. Daarnaast is zij bij Hogeschool Windesheim betrokken als lid van Raad van Advies van het lectoraat Kunststoftechnologie, het lectoraat Netwerk in de Circulaire Economie (NICE) en het Domein Techniek. Voor bedrijven die aan de slag willen met circulair ondernemen, heeft zij de volgende tips:
- Wees oprecht. Stel je zelf de vraag of circulair ondernemen/duurzaamheid bij jouw bedrijf past. Als je het niks vindt, laat het dan ook liggen. Authenticiteit is must.
- Begin gewoon. Wellicht ben je geneigd om je lang te oriënteren en strategieën uit te werken. Heel belangrijk, maar het doel blijft: daadwerkelijk beginnen.
- Denk groot, begin klein. In één klap circulair worden is een utopie. Kleine, concrete doelen en een overzichtelijk tijdpad maken vooruitgang zichtbaar en vergroten de betrokkenheid en motivatie van je medewerkers.
- Toon commitment. Ja zeggen tegen circulair ondernemen betekent ook commitment in tijd, middelen én betrokkenheid van je medewerkers. Een planmatige aanpak maakt duidelijk dat het gaat om een langetermijninspanning.
- Betrek medewerkers. Als medewerkers zich bewust zijn van de verandering, kunnen ze met goede verbeterideeën komen en het bedrijf en de maatschappelijke relevantie ervan beter uitdragen.
- Creëer bewustwording. Circulair ondernemen gaat naast producten en productie ook over duurzame inzetbaarheid van medewerkers, de omgang met ketenpartners en de omgeving.
- Houd vol. Pionieren tegen de stroom in is lastig. Het kost tijd om mensen te overtuigen van het nut van een innovatie of nieuwe aanpak. Laat zien dat het werkt en zet door.
- Kijk buiten je netwerk. Leer van andere sectoren, laat je inspireren door kunstenaars, designers of biologen. Een frisse blik versnelt vaak de oplossing van een probleem.
- Vier de successen. Kom je met een aantal eenvoudige maatregelen al verder? Sta even stil en vier de successen, hoe klein ook. Voor een ander zijn ze niet vanzelfsprekend.
- Deel verhalen. Bedrijven zijn vaak te bescheiden over hun progressie, terwijl ook kleine stappen anderen kunnen inspireren. Circulaire innovaties spreken tot de verbeelding, ook van de media.
