De bouw staat voor een enorme uitdaging. Woningnood en verduurzaming vragen om moed, creativiteit en investeringen in technologie. Bouwrobots bieden nieuwe perspectieven. Leontien de Waal, sector banker bouw bij ABN AMRO, bracht de opmars van robots in de bouwsector in kaart en weet ook waar de aandachtspunten zitten.
‘Robotiseren kan alleen als alles in de bouwketen klopt’
De Actieagenda Wonen, die is opgesteld door ruim dertig partijen, beschrijft de noodzakelijke bouw van een miljoen woningen tot 2030. Daarnaast ligt er de opgave voor renovatie en transformatie van nog eens anderhalf keer zo veel gebouwen. Terwijl de broeikasgasuitstoot die gepaard gaat met bouwen drastisch omlaag moet. Tegelijkertijd moeten bouwproducten betaalbaar blijven en is er een personeelstekort. Robotiseren en prefabriceren kunnen een cruciale bijdrage leveren aan het behalen van de ambitieuze doelen, aldus De Waal.
Het ABN AMRO-rapport ‘Bouwrobots winnen terrein; markt verdriedubbelt in 2030’ is via deze QR-code te lezen.
In het rapport ‘Bouwrobots winnen terrein; markt verdriedubbelt in 2030’ onderscheidt ABN AMRO zeven categorieën robots voor gebruik in de bouw. De meest voorkomende zijn inspectiedrones, autonoom bouwmaterieel, slooprobots en 3D-betonprinters. Ook zijn er exoskeletten (robotpakken die zwaar werk vergemakkelijken) en constructie- en inspectierobots. Al deze robots kunnen, nu of op termijn, bijdragen aan versnelling in de bouw. De Waal verwacht dat de markt voor robots in de Nederlandse bouwsector tot 2030 met maar liefst 227 procent zal groeien. Dat is een jaarlijkse stijging van 14,1 procent en gaat gepaard met een investering van ruim 300 miljoen euro.
Personeelstekorten oplossen
Robots kunnen helpen de enorme personeelstekorten in de bouw het hoofd te bieden. Ruim 23 procent van de vacatures is onvervulbaar, schrijft De Waal in het rapport. Bovendien kunnen robots ingewikkelde opdrachten overnemen. De Waal: ‘De inzet van robots en drones voor inspectie van daken en kozijnen neemt toe. Ze zien bijvoorbeeld of er warmtelekken zijn of welke kozijnen aan vervanging toe zijn. Daardoor kan er veel sneller en preciezer worden gewerkt, zonder dat hiervoor een steiger moet worden opgesteld. Deze inspectiedrones zijn ook vriendelijk in prijs.’ Daarnaast kunnen robots vies, zwaar en gevaarlijk werk doen. ‘Dat is aantrekkelijk’, zegt De Waal. ‘Maar ook leuk werk kun je robotiseren, dankzij artificial intelligence en augmented reality.’ En dat kan wringen. ‘Er zijn in de bouw veel ambachtsmensen, die het prachtig vinden om een mooie gevel te metselen. Maar wat als je met een steenstripgevel dezelfde look-and-feel kunt verkrijgen? Dan gaat de metselaar aan de slag als operator bij de steenstriprobot. Dat zijn grote veranderingen, maar voor de enorme personeelstekorten is het een oplossing.’ Dit vraagt wel een mindshift in het onderwijs. Het hoger onderwijs is overigens zelf een belangrijke aanjager van robotisering: veel hogescholen en technische universiteiten in ons land zijn al jarenlang bezig met de doorontwikkeling van robots.
‘De komende jaren vormen een leerproces’
Bijdrage aan verduurzaming
Een ander voordeel van robots is hun bijdrage aan verduurzaming in de bouw. Robots zijn goed in repeterend werk en doen dat heel efficiënt en effectief. Dat leidt tot minder materiaalgebruik, minder afval en uiteindelijk tot een duurzamer gebouw, zo staat te lezen in het rapport. 3D-printers maken lichtere, maar even stevige bouwconstructies mogelijk. Dit bespaart materiaal. Ook is door prefabbouw minder werk nodig op de bouwplaats en verlaagt dit het aantal transportbewegingen. Door het precisiewerk in de fabriek is er minder afval. Dat scheelt veel CO₂-, stikstof- en fijnstofuitstoot. Tot slot verbetert robotisering de veiligheid en gezondheid van werknemers, hoewel er met autonoom bouwmaterieel ook weer nieuwe risico’s ontstaan. Voor de inzet van robots op de bouwplaats bestaat nog geen wetgeving rond veiligheid.
Eerst digitaliseren
Een aantal grote bouwondernemingen, zoals Van Wijnen, Plegt-Vos en TBI, investeert op dit moment fors in fabrieken met meerdere robots. Zij werken hiervoor samen met hardwareleveranciers en IT-partijen. Voor nieuwbouw en prefab worden 3D-betonprinters en constructierobots al ingezet. Op bouwplaatsen zelf is dit nog niet veel aan de orde, weet De Waal. ‘Binnen zijn robots beschermd tegen regen en wind. Dat maakt het makkelijker om ermee te starten.’ De investering bedraagt per robot al gauw honderdduizenden euro’s. Dit betreft niet alleen de robot zelf, maar ook de bijbehorende software, adviesuren en programmeerwerkzaamheden. Daarom spreekt De Waal haar bewondering uit voor de kleinere partijen die ermee aan de slag gaan. ‘Heel knap wat ondernemingen nu al voor elkaar boksen. De komende jaren vormen een leerproces om te ontdekken hoe we robotisering slim kunnen inrichten en systemen aan elkaar kunnen knopen.’ Digitalisering is namelijk de basis. Robots dragen bij aan slimmer en efficiënter werken, en verlagen door hun kracht en nauwkeurigheid de faalkosten, die nu vaak meer dan 10 procent van de bouwkosten omvatten. Maar, zegt De Waal, ‘bedenk goed voor welke uitdagingen de robot een oplossing is en welke voorbereidingen daarvoor nodig zijn. First time right is een belangrijke vereiste, bijvoorbeeld bij 3D-betonprinters. Daarvoor moeten alle specificaties goed in het systeem zitten. Dus moet je processen standaardiseren en automatiseren. Robotiseren kan pas daarna. En dat is vaak een hele kluif.’
Openheid vereist
Een bouwproduct zoals een woning bestaat uit veel verschillende onderdelen en er zijn veel partijen bij betrokken. Dat maakt robotisering in de bouw complex. Ook de cultuur in de bouwsector helpt niet mee. De Waal: ‘Om te kunnen robotiseren, moet alles in de toeleveringsketen kloppen. Daarvoor moet je heel open en transparant zijn richting leveranciers en dat kan concurrentiegevoelig zijn.’ Dan helpt de brede beschikbaarheid van diensten die robotisering mogelijk maken. Er zijn talloze bedrijven die software, sensoren, data-analysediensten en AI-oplossingen leveren. Uit onderzoek, dat De Waal in het rapport aanhaalt, blijkt dat vier op de vijf architecten in Nederland gebruikmaken van Building Information Modelling (BIM). Deze softwaretool, waarin bouwwerken worden ontworpen en digitaal gebouwd, is een goed beginpunt voor het aansturen van robots. De tool vormt een uniforme basis om te komen tot de juiste productiespecificaties. Ook kunnen data vanuit het ontwerp en de realisatiefase bewaard worden. ‘Dat is vanuit de aannemerij gezien ontzettend handig voor onderhoud. Stel dat een woning modulair is gebouwd, dan kun je in de toekomst gemakkelijk modules en componenten vervangen. Razend interessant als je woningen levert aan woningcorporaties.’
Partijen verbinden
ABN AMRO wil graag bedrijven in de complete keten aan elkaar verbinden, besluit De Waal. ‘Wij zijn van origine een verstrekker van vreemd vermogen. Maar daarnaast hebben we connecties met partijen aan de risicodragende kant, zoals in private equity. Wij spelen graag een rol in matchmaking. Heb je een veelbelovende aanpak bedacht en wil je opschalen, dan kunnen wij zeker helpen bij het leggen van contacten. Want ik geloof in de potentie van robotisering.’
Link magazine editie april 2022 thema OOK HET MKB MOET
‘PARIJS’ HALEN. HOE? Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
Bedrijven in robotisering
In het ABN AMRO-rapport is een lijst opgenomen van bedrijven overal ter wereld die robots ontwikkelen en van partijen die ze al in gebruik hebben. Een overzicht van de Nederlandse bedrijven:
3D-printing
- Bruil
- Concr3de
- CyBe Construction
- DUS Architects
- MX3D
- Studio RAP
- Twente Additive Manufacturing
- Vertico 3D
Autonoom bouwmaterieel & software
–
Constructierobots
Inspectiedrones & -diensten
Inspectierobots
- ExRobotics
- Robot Security Systems
- ROSEN Europe
- TU Delft
Exoskeletten
Slooprobots
