Wetenschappelijke avonturen beleeft natuurkundige Jom Luiten volop. Met zijn onderzoeksgroep ontwikkelt hij onder meer deeltjesversnellers voor uiteenlopende toepassingen. Zo werkt hij samen met Thermo Fisher Scientific in Eindhoven (voorheen FEI) al jaren aan elektronenmicroscopie met pulsen van extreem korte tijdsduur. Nu is hij het commerciële avontuur aangegaan samen met broer Thomas, die bij bedrijven de timing van hun processen optimaliseert. Hun start-up DrX Works gaat de techniek vermarkten.
Jom Luiten: ‘Ik heb vooral plezier in het ontwikkelen van technologie, nu lonkte voor mij een nieuw avontuur.’
Technologie voor ‘video’ met atomen in de hoofdrol
Jom Luiten is hoogleraar Coherence and Quantum Technology bij de faculteit Technische Natuurkunde van de TU Eindhoven. Zijn onderzoeksinteresse ligt bij de fysica van elektronenbundels, hun interactie met laserlicht en röntgenstraling en de eventuele (industriële) toepassingen. Zo adviseerde hij ASML over de vrije-elektronenlaser, die het uiteindelijk aflegde tegen EUV, en gaat hij de Delftse hoogleraar Joris Dik helpen met apparatuur voor het ‘doorlichten’ van schilderijen.
Ultrasnelle elektronenmicroscopie
Samen met Thermo Fisher Scientific werkt Luiten al tien jaar aan ultrasnelle elektronenmicroscopie. Met zijn groep ontwikkelde hij er een onderzoeksopstelling voor, bestaande uit een bron die met behulp van een laser een elektronenbundel produceert, een lijn voor het focussen van die bundel en een microgolftrilholte (een ‘magnetron’) die gesynchroniseerde ultrakorte pulsen genereert. Voor het beste resultaat moet die trilholte met micrometernauwkeurigheid worden gefabriceerd. Waar elektronenmicroscopie, populair vanwege de extreme vergroting, voorheen alleen een losse ‘foto’ kon maken, zijn nu stroboscopische opnames mogelijk die tot op atomaire schaal scherp zijn. Deze ‘video’ is bijzonder interessant voor fundamenteel onderzoek aan materialen als grafeen en nieuwe, veelbelovende supergeleiders. Daarvan is nog niet bekend hoe die op atomaire schaal precies werken. Met ultrasnelle elektronenmicroscopie kunnen onderzoekers daar nu naar gaan ‘kijken’.
‘Ik wil juist dat het bedrijf kan meegroeien met wat er in het onderzoek en in de markt gebeurt’
Robuuste opstelling
De financiering voor dit onderzoek komt fifty-fifty van de overheid en Thermo Fisher Scientific. ‘Een van hun medewerkers is volwaardig lid van onze groep en het intellectueel eigendom – we hebben twee patenten – is van hen. Onderzoeksgroepen van andere universiteiten raakten geïnteresseerd omdat wij een robuuste en betrouwbare opstelling konden bouwen. Ze wilden er ook voor betalen en we verkochten via een interne bv van de TU al een stuk of zes complete onderzoeksopstellingen en van onze elektronenbron zelfs al tien. Het werd tijd om er een zelfstandige activiteit van te maken. Ik heb vooral plezier in het ontwikkelen van technologie, nu lonkte voor mij een nieuw avontuur.’
Professionalisering
De intreerede die de hoogleraar in 2012 hield, triggerde diens broer Thomas. ‘Jom toonde een filmpje over motion capture om zijn technologie te illustreren. Dat vond ik een briljante parallel met wat ik doe: een film maken van alle bewegingen binnen een bedrijf om die vervolgens te gaan synchroniseren en optimaliseren. We raakten in gesprek over overeenkomsten in denken en aanpak, Jom vertelde over het verschepen van hun producten en ik vroeg waarom hij er geen bedrijf van maakte. Dit had potentie, maar moest wel worden geprofessionaliseerd en geïndustrialiseerd.’ Dat leidde twee jaar geleden tot de oprichting van DrX Works, met Thomas Luiten als ceo. Hij haalde Robert de Louwere, die hij nog kende uit de tijd dat ze beiden bij kachel- en haardenfabrikant Interfocos werkten, aan boord voor de commerciële en algemene bedrijfsvoering. De Louwere: ‘Ik werk nu bij Veco Industriële Lakspuiterij, om het bedrijf een professionaliseringsslag te laten maken door te focussen op waar ze goed in zijn. Dat is ook bij DrX Works aan de orde.’
Repeteerbaar
De onderneming telt nu vijf part-time medewerkers: het genoemde drietal en twee van de medewerkers van Jom Luiten. Thomas Luiten: ‘We gaan nu leren hoe de markt in elkaar zit, om niet afhankelijk te blijven van Joms contacten. Ook gaan we formaliseren en standaardiseren hoe de producten worden gemaakt en de supply chain voor alle componenten in kaart brengen: waar kunnen we de producten repeteerbaar en met hoge kwaliteit laten maken?’
DrX Works moet een zelfstandig opererend bedrijf worden dat streeft naar product leadership, formuleert Thomas Luiten de ambitie. ‘Wel dicht tegen de TU aan blijven zitten, juist om voorop te kunnen lopen door de focus op onderzoek te houden.’ Vanuit dat onderzoek zijn ‘een miljoen’ toepassingen te bedenken, vult Robert de Louwere aan. ‘We moeten wel keuzes maken, voor welke toepassing we dat product leadership nastreven. Het succes bestendig maken, dat is focus nummer één. Zorgen voor een fatsoenlijke organisatie, om het uitvindersniveau te ontstijgen. Enerzijds super-r&d blijven doen in samenwerking met de TU, anderzijds tot een maakbaar product komen waarvoor we goede partners zoeken. Die combinatie is redelijk uniek in de markt.’
Robert de Louwere: ‘Het bedrijf een professionaliseringsslag laten maken, dat is ook bij DrX Works aan de orde.’
Cirkel is rond
Eerste prioriteit is een eigen productieruimte, buiten het TU-lab, meldt Thomas Luiten: ‘Als er een order binnenkomt, dreigt er nu soms een conflict met de belangen van de TU. Bij het maken van keuzes moeten we altijd het belang van de TU als onze gastvrouw respecteren, zelfs boven dat van onze klanten. We mogen het onderzoek en de studenten niet frustreren door onze activiteiten. De kosten zijn laag doordat we hier zitten, maar we investeren wel een deel van onze inkomsten terug in het fundamenteel onderzoek van deze TU-vakgroep; daarmee is de cirkel rond. Nu moeten wij professionaliseren buiten de TU en tot een op moderne leest geschoeide samenwerking komen.’
Slim en eenvoudig
De stap naar de markt wil niet zeggen dat DrX Works het ontwerp dan maar moet bevriezen in een standaardmodule, bezweert Thomas Luiten. ‘Ik wil juist dat het bedrijf kan meegroeien met wat er in het onderzoek en in de markt gebeurt. In wezen is het niet anders dan kachels op klantspecificatie bouwen: kennis van bewerkingen en materialen door engineering vertalen in een product. De methode verschilt niet, alleen de technieken zijn hier wat verfijnder. Ik heb in de afgelopen jaren wel geleerd dat je, ook als je kleine series bouwt, vanuit een standaard de markt kunt bedienen. Dat is het QRM-principe.’ Robert de Louwere: ‘De bedrijven die we rond DrX Works in de supply chain organiseren, moeten ontzettend snel kunnen reageren naar de markt, want de vorige uitvinding mag een nieuwe uitvinding van Jom niet in de weg staan.’ De crux zit ’m in ‘slimme samenwerkingspatronen’, aldus Thomas Luiten tot besluit. ‘Die slimheid en ook eenvoud moeten terugkomen in het product. Dat is in de geest van onze opa, die alles wist terug te brengen naar eenvoudige en slimme oplossingen.’
Thomas Luiten: ‘We gaan de supply chain voor alle componenten in kaart brengen: waar kunnen we de producten repeteerbaar en met hoge kwaliteit laten maken?’
Dr. Xavier Wolters
Persoonlijke inspiratiebron voor beide Luitens is hun grootvader, dr. Xavier Wolters; de bedrijfsnaam van hun start-up is een hommage. Hij was, als zoon van een boerensmid, docent klassieke talen en in zijn vrije tijd uitvinder met als hobby metaalbewerken, vertelt Thomas. ‘Hij was creatief en bouwde samen met vrienden die bij Philips werkten spannende dingen. Over zijn passie, klokken bouwen, schreef hij zelfs een boek. ‘Het werkt, maar die man doet alles tegen de regels in’, reageerde een professionele klokkenbouwer. Daar herkennen wij ons in. Bovendien is tijd de kern van mijn aanpak met QRM, quick response manufacturing.’ Jom: ‘De dingen die wij maken zijn gebaseerd op mechatronica. Dat is niet ons vakgebied, maar we hebben het ons wel eigen gemaakt, net zoals hij – een gepromoveerd classicus – aan de draaibank ging werken. Daar ligt onze verbinding met hem.’
