Behalve ASML wachten meer Nederlandse semicon-bedrijven op een vergunning voor export van hun equipment naar China. Officiële reden voor het uitblijven is dat die producten, nodig voor het maken van chips, ook zouden kunnen dienen voor militaire doeleinden. De vraag is dan waarom export van andere producten als elektronenmicroscopen, zonder welke evenmin chips geproduceerd kunnen worden, geen hinder ondervindt van Buitenlandse Zaken. Een gesprek met een getroffene en iemand die nergens last van heeft. In de volgende Link een verslag van een interview met het ministerie.
Het speelt al ruim twee jaar. Al meer dan twee jaar, eigenlijk sinds China in zijn plan Made in China 2025 heeft bekend gemaakt dat het in korte tijd wil uitgroeien tot een top-technologie speler, kan deze oem’er zijn apparatuur niet verkopen aan Chinese partijen. De managing director van deze fabrikant van machines waarmee met een elektronenstraal in een elektronen-gevoelige laag de fijne lijnenstructuur van een chip kan worden uitgetekend, wil nog niet openlijk praten over zijn frustratie over het uitblijven van een beslissing van het ministerie van Buitenlandse Zaken. ‘Belangrijker is het dat wij de relatie met de betreffende ambtenaren van Buitenlandse Zaken zo goed mogelijk houden.’
Kwantum computing
Niet dat elke aanvraag voor een vergunning van export naar China wordt afgewezen. Een enkele keer, als het een industriële klant betreft, waar al eerder aan is geleverd, krijgt het bedrijf een akkoord. ‘Maar in alle andere gevallen, als er een directe of indirecte koppeling ligt tussen klant en een onderzoeksinstelling waar mogelijk onderzoek wordt gedaan aan kwantum computing, blijft een beslissing van Buitenlandse Zaken om een exportvergunning te verlenen uit. Die beslissing moet genomen worden binnen zes weken. Na het verstrijken daarvan wordt er standaard een termijn van zes tot acht weken aan toegevoegd en zodra die verstreken zijn wordt het stil. En daarmee blijft het gissen naar de motivatie om geen toestemming te geven.’
Vele miljoenen euro’s schade
Het bedrijf kan zelf echter geen andere reden verzinnen dan de politieke druk van de Amerikaanse overheid op de Nederlandse, ingegeven door ‘puur economische motieven’. ‘Want als het om de chips gaat die ook voor militaire doeleinden gebruikt zouden kunnen worden en daarmee dus het stempel dual use krijgen, conform het Wassenaar Arrangement, waarom heeft ASML dan eerder wel gewoon de voorgangers van de EUV-machine, de Twinscan-familie, kunnen leveren aan Chinese partijen? Ook voor ons geldt dat we reeds een installed base hebben in China, ook bij onderzoeksinstellingen. Als het erom gaat te voorkomen dat producten naar China worden geëxporteerd die ook voor militaire doeleinden gebruikt kunnen worden, waarom kan Boeing dan nog wel vliegtuigen naar China exporteren? Het lijkt er dus op dat de Amerikanen met twee maten meten, in het eigen economische voordeel en ten nadele van Europese partijen. Die lijden een schade van vele miljoenen euro’s door niet te kunnen voorzien in de huidige, grote vraag vanuit China naar hun producten.’
Volgens de directeur worden niet alleen zijn eigen onderneming en ASML geraakt. ‘De hele semicon supply chain heeft er last van. Leveranciers van chemicaliën, van apparatuur voor laser seperation en atomic layer deposition en van elektronenmicroscopen. Ik vraag me af of het Amerikaanse Thermo Fisher, dat TEM’s (Transmission Electron Microscope, red.) en SEM’s (Scanning Electron Microscope, red.) op de markt brengt, wel de vrijheid heeft te exporteren naar China.’
Nooit problemen
Thermo Fisher in Eindhoven geeft desgevraagd aan vooralsnog nooit problemen te hebben gehad met het verkrijgen van exportvergunningen. Wel mag het bedrijf geen levering van SEM, TEM of andere elektronenmicroscopen doen aan het Chinese Huawei als daar meer dan 30 procent technologie van Amerikaanse origine in zit. ‘En dat percentage zou nog wel eens kunnen zakken. We volgen het op de voet’, aldus senior director global sourcing Cees Sluys. Maar het leveren aan wetenschappelijke instituten in China is nog geen probleem geweest, geeft hij aan. Het bedrijf heeft er al jaren een forse installed base, levert zijn microscopen al jaren aan dergelijke partijen. Dat terwijl het zonder deze inspectie-technologie niet mogelijk is de nieuwste EUV-chips te ontwikkelen en te produceren, aldus Sluys. Dat ook Thermo Fisher problemen krijgt met de exportvergunning verwacht hij niet. ‘Wij maken ons meer zorgen over de gevolgen voor het zaken doen met China van het corona-virus. Dat zou van korte duur kunnen zijn, maar ook deze epidemie kan politiek worden ingezet. De Amerikanen doen er wel erg paniekerig over, ja.’
Mailwisseling met Buza
Een verzoek tot een interview met experts van het ministerie van Buitenlandse Zaken (Buza) over het exporteren van hightech-apparatuur naar China wordt niet gehonoreerd met een persoonlijk gesprek en de doorvraagmogelijkheid dit dat biedt. In de volgende Link Magazine een verslag van een uitvoerige mailwisseling met de woordvoerders.
Maandoverzichten met (geanonimiseerde) vergunningaanvragen die Buza heeft toegewezen zijn te vinden door te gaan naar hier en dan klikken op ‘maandelijkse rapportage uitvoer dual-use-goederen’.
