Voor de derde keer binnen een jaar organiseerden ING en Link Magazine een online TalkING over ‘de uitdagende en veranderende verpakkingsmarkt’. ‘Hoe blijf je daar een winnaar?’, was vorige maand de vraag. Cfo Bert van Dongen presenteerde de strategische visie op verduurzaming van verpakkingsgroothandel Koninklijke Paardekooper Group. Die vatte hij samen als RESPECT: rethink, environment, science, people, education, collaboration, transparency. Tegelijk is respect wat de verpakkingsindustrie nog wel eens mist in het maatschappelijke debat. ‘Kunststof is het mooiste materiaal dat er is.’
Screenshot van een vlog in opdracht van branchevereniging NRK: een vlogger vraagt bij een bedrijf hoe duurzaam het is, gaat met een jonge operator de fabriek in en wipt ook nog even bij de directie aan.
– ‘Duurzaamheid is een van onze grootste uitdagingen en een van onze grootste kansen.’
– ‘Ons LCA Centre is een onafhankelijk lab dat lifecycle analysis kan uitvoeren.’
– ‘Het grootste verschil maken we met verduurzaming van ons assortiment.’
– Gaat het over keuzes maken, dan vormt het aantal beschikbare kunststoffen voor verpakkingsdoeleinden ook een uitdaging.
Duurzaamheid in zevenvoud
Cfo Bert van Dongen presenteerde de strategische visie op verduurzaming van verpakkingsgroothandel Koninklijke Paardekooper Group. Foto Paardekooper
Bij Paardekooper staat RESPECT voor:
- Rethink: verpakkingsconcepten, -producten en -materialen opnieuw doordenken en ontwerpen;
- Environment: milieu centraal stellen;
- Science: zorgen voor wetenschappelijke onderbouwing;
- People: zorgen voor goede arbeids- en milieuomstandigheden in eigen bedrijven en toeleverketen;
- Education: kennis delen met partners;
- Collaboration: samenwerking zoeken voor verduurzaming;
- Transparency: openheid betrachten.
TalkING Verpakking: hoe blijf je winnaar in een uitdagende en veranderende markt?
Duurzaamheid, productinnovatie en consolidatie zorgen voor uitdagende omstandigheden in de verpakkingsmarkt. Hoe zorg je als bedrijf dat je klaar bent en blijft voor de toekomst? Met die vraag opent Gerto Hoek, relatiemanager bij ING, de online bijeenkomst eind januari. Hij introduceert Koninklijke Paardekooper Group als voorloper binnen de verpakkingsbranche in duurzaamheid en innovatie, en cfo Bert van Dongen als de winnaar van de Huub van Rozendaal Award 2021, voor de beste cfo van een familiebedrijf. Van Dongen presenteert de visie van Paardekooper op duurzaamheid – ‘een van onze grootste uitdagingen en een van onze grootste kansen’ – als aftrap voor de discussie, die Gert Jan Braam, sector banker Industry bij ING, modereert.
LCA Centre
Met name het laatste decennium is Paardekooper, onder meer door overnames, hard gegroeid: 420 miljoen euro omzet, 1.000 medewerkers, ruim elf hectare aan distributiecentra, 23 winkels, actief in 75 landen, eigen productie in onder meer Vietnam. Toen de vierde generatie, in de persoon van Lyanne Paardekooper, in de directie kwam, was dat aanleiding de strategie te herijken, vertelt Van Dongen. ‘Wij willen onze klanten proactief helpen met verduurzamen en om dat goed te kunnen wilden wij duurzaamheid aantoonbaar maken. Dat was in de tijd dat de discussie over greenwashing speelde. Daarom hebben we het LCA Centre opgericht, als een onafhankelijk lab dat lifecycle analysis kan uitvoeren om de milieu-impact van materialen en verpakkingen te bepalen. Hoe wordt een verpakking gemaakt, welke materialen zijn erin verwerkt, hoe is de end-of-life geregeld en wat is de CO2– en waterimpact? Op grond hiervan kun je producten vergelijken en zeggen dat het ene product meer milieu-impact heeft dan het andere. De combinatie van onze kennis van verpakkingen, technologie en wetgeving vormt een mooie mix waarmee ons LCA Centre duurzaamheid in beweging kan zetten. Daarbij stellen we altijd de klant centraal, want die worstelt ook met dit lastige thema. Zo zijn we opgeschoven van dozenschuiver richting adviserende rol.’
Op het goede spoor
Roel van Eerd van Koninklijke Van Eerd ziet de toegevoegde waarde die de duurzaamheidsstrategie creëert voor Paardekooper en is benieuwd naar oorspronkelijke beweegredenen. Van Dongen: ‘Het begon meer dan tien jaar geleden met een lab om materialen en producten van leveranciers te onderzoeken. Dat vonden zij eerst wel vervelend, want toen was dat nog niet zo transparant. Met die kennis wilden wij prijsdiscussies beter kunnen voeren. Vervolgens zijn we samen met hen gaan kijken hoe ze bijvoorbeeld minder materiaal voor hun producten konden gebruiken of een andere materiaalsamenstelling kiezen. Van daaruit is onze visie op het LCA Centre ontstaan. Dat was acht jaar geleden nog wel lastig; veel klanten hadden geen zin in ons ‘wetenschappelijk gewauwel’. Vaak is ons gevraagd of we er niet de stekker moesten uittrekken, maar gelukkig wilden voldoende mensen doorzetten. De razendsnel veranderende wet- en regelgeving op verpakkingsgebied, met name vanuit Europa, gaf daarbij een steuntje in de rug. Zo kwamen we met een beetje geluk en een beetje wijsheid op het goede spoor.’ Vooral de grotere klanten van Paardekooper begrijpen inmiddels de werking en waarde van LCA.
Rob Verhagen: ‘In de keten zitten de echte voordelen van kunststof en verpakking.’ Foto: Oerlemans Packaging Group
Alle ingrediënten
Om zijn duurzaamheidsstrategie ‘handvatten te geven richting eigen organisatie’, heeft Paardekooper die vertaald in RESPECT (zie kader). Ook is een aantal hoofddoelen voor verduurzaming geformuleerd, meldt Van Dongen. ‘Natuurlijk willen we onze eigen footprint verlagen, wat betreft CO2-uitstoot, waterverbruik, enzovoort. Maar het grootste verschil maken we met verduurzaming van ons assortiment; daarvan is de impact op het milieu veel groter.’
Daar kunnen uitdagende portfoliokeuzes bij komen kijken, reageert Rob Verhagen van Oerlemans. ‘Wij moeten ook kiezen en komen dan soms voor dilemma’s te staan.’ Dat kan inderdaad lastig zijn, beaamt Van Dongen. ‘We zijn behoorlijk gegroeid door acquisities en daar kwam aanvankelijk wel opportunisme bij kijken, maar in de laatste jaren hebben we meer focus op onze strategie gelegd. Je moet een belangrijke speler in een marktsegment zijn, wil je daar een innovatie introduceren. Als je een nichespeler zou zijn, heb je er de macht niet voor. We kijken daarom voor de verschillende markten welk tempo we daar kunnen maken en welke ketenspelers meedoen.’
Jan Willem Wieringa toont het maalgoed van binnenkanten van koelkasten, waar Desch Plantpak plantentrays van maakt. Foto: Desch
Circulaire systemen
Uiteindelijk wil Paardekooper naar circulaire systemen en heeft al de eerste initiatieven ontwikkeld. ‘Zoals een – vanwege corona uitgesteld – zero-waste festival, waar bierbekers en voedselverpakkingen met statiegeld worden uitgegeven, weer ingezameld en daarna gewassen voor een volgend event. Zulke gesloten systemen zijn nog op korte termijn haalbaar, maar voor open systemen is dat al lastiger. Neem koffiebekers op een treinstation: waar kun je die inleveren? Daarvoor zouden we moeten gaan samenwerken met partners als de NS.’
Dat eerste voorbeeld gaat over hergebruik van verpakkingen – na vermijden van gebruik het hoogst haalbare in duurzaamheid. Het tweede over recycling van verpakkingsmaterialen, een prima alternatief met hergebruik van grondstoffen dat in de praktijk goed werkt, duidt Jan Willem Wieringa van Desch Plantpak. ‘Wij gebruiken al decennialang gerecycled materiaal voor de productie van onze potten en trays; 95 procent van onze input aan plastic is gerecycled. Dat moeten we nog beter communiceren, ook als branche.’ Wieringa zet zich als bestuurslid van branchevereniging NRK (Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie) in voor ‘Rethink Plastics’. ‘We werken met gerecyclede materialen die na gebruik weer te recyclen zijn. Als Desch zijn we continu bezig daarvoor onze producten beter te maken. Dat sluiten van ketens zie ik macro; wij zijn zelf geen afvalverwerkers. Wel zorgen we dus dat onze producten zo goed mogelijk in de volgende stap zijn te verwerken.’
Lineaire wetgeving
Over het inzamelen van gebruikte verpakkingen heeft Marc Houweling van Houweling Group een anekdote. ‘Twaalf jaar geleden zijn we begonnen met het terugnemen van industriële verpakkingen. Tot we werden overvallen door wel heel actieve milieu-ambtenaren, die vroegen waar onze afvalvergunning was. We moesten toen die afdeling een tijdje dichtdoen, terwijl we alleen maar probeerden grondstoffen in te zamelen. De wetgeving is nog steeds lineair, terwijl wij allang circulair denken. We proberen heel veel verpakkingen terug te halen. Daarom houden we het vervoer in eigen hand en bieden we klanten total site service. Ook zijn we achterwaarts gaan integreren. Omdat conservatieve producenten, met name uit Duitsland, niet geloofden dat je kon blowmolden met gerecyclede korrels, zijn we dat zelf gaan doen om het aan te tonen.’
LC Packaging is met karton en jutezakken al behoorlijk duurzaam, aldus Edwin de Bruin, ‘maar met big bags hebben we nog wel wat uitdagingen te overwinnen.’ Foto: LC Packaging
LC Packaging probeert ook al samen met klanten gesloten inzamelsystemen op te zetten, vertelt Edwin de Bruin. ‘Maar bijvoorbeeld onze big bags gaan naar de klanten van onze klanten, over heel Europa. Hoe moeten wij die terugkrijgen? Daarvoor werken we samen met partners als Veolia (een Frans concern actief in water, afvalverwerking en energie, red.). Ons motto is ‘reduce, reuse, recycle’. Daar kijken we samen met productiepartners naar. We hebben drie productgroepen; met karton en jutezakken zijn we al behoorlijk duurzaam, met big bags hebben we nog wel wat uitdagingen te overwinnen.’
Zo zijn bedrijven elk op hun eigen manier bezig met duurzaamheid, net als voorloper Paardekooper. Al plaatst Van Dongen wel een relativerende kanttekening. ‘Wij zijn ook nog in transitie en verkopen nog steeds producten waarvan we ons kunnen afvragen of we dat wel moeten willen. Wel hebben we alle ingrediënten aan boord om stappen te zetten, samen met klanten en andere partners.’
Jan-Paul Rijke: ‘Wij hebben moeite het verhaal over de bühne te krijgen bij retailers die wel a zeggen maar niet b doen.’ Foto: Koen Pack
Prijs dealbreaker
Over klanten gesproken, een heet hangijzer is de rol en (indirecte) invloed van eindklanten zoals de retail en de ultieme eindklant, de consument. Jan-Paul Rijke van Koen Pack heeft twintig jaar in de wereld van bloemen en planten gewerkt en veel bij retailers aan tafel gezeten. ‘Zij willen wel gerecycled materiaal gebruiken, maar als zij horen dat een bloemenhoes dan niet 1,8 cent maar 2,1 cent kost, gaan alle deuren dicht. Die 0,3 cent extra is al een dealbreaker. Wij hebben moeite het verhaal over de bühne te krijgen bij retailers die wel a zeggen maar niet b doen.’
Prijsvorming is nog altijd actueel, weet ook Wout Verbruggen van Snel. ‘Dan is duurzaamheid al snel een heikel thema. Wij verwerken voor onze klanten materialen zoals karton. Als je dat wilt hergebruiken, zit je met eisen aan de veiligheid, bijvoorbeeld vanwege de PFAS-problematiek. Dat maakt het allemaal complex.’ Zoals ook de inzameling complex is. ‘We moeten de consument vertellen waar z’n verpakkingen na gebruik heen moeten: bij papier, pmd (plastic-, metaal- en drankverpakkingen, red.) of restafval?’ Daar legt Verbruggen de vinger op een zere plek, vindt Rijke. ‘Zelfs de expert weet het soms niet.’
‘Retailers als Aldi en Lidl bijten je de strot af voor een cent’
Meer of minder keuze
Nog even die centenkwestie. ‘Retailers als Aldi en Lidl bijten je de strot af voor een cent’, aldus Rijke. ‘Omdat de consument dat wil, zeggen zij. Vraag je consumenten of ze duurzame verpakkingen willen, dan zegt iedereen ja, maar als ze keuze hebben willen ze niet een dubbeltje meer betalen.’ Verminderen van keuzemogelijkheden kan dan helpen bij verduurzaming, illustreert Verhagen. ‘Plus heeft bijvoorbeeld in het schap alleen nog maar biologische melk. Het gaat daarom vooral om de prijselasticiteit (hoeveel minder wordt er verkocht als de prijs omhooggaat, red.).’ Overigens hoeft duurzaam niet altijd duurder te zijn. ‘Er zijn ook duurzame oplossingen die goedkoper zijn, zoals gehakt in plastic zakjes in plaats van in bakjes.’
Gaat het over keuzes maken, dan vormt het aantal beschikbare kunststoffen voor verpakkingsdoeleinden ook een uitdaging. Dat zijn er zo’n 700, weet Olaf Dolfin van Bliston Packaging. ‘Al die kunststoffen zijn ontstaan met een gedachte erachter, vanwege functionaliteit, houdbaarheid, sterkte, enzovoort. Wij maken bijvoorbeeld laminaten voor vleesbakjes. Vanwege het beter scheiden van afval is er behoefte aan monomaterialen; de vraag is echter of die 100 procent lekdicht zijn, zodat de houdbaarheid geborgd blijft. Wil je daar een goede oplossing voor, dan kan dat bij de vleesverwerker meer tijd en dus meer productiecapaciteit kosten en is dat dan wel duurzaam? Zo heeft alles twee kanten. Voor die monomaterialen bijvoorbeeld moet dan een keuze worden gemaakt: wetgeving of laat je het over aan innovatie door de markt?’
End-of-life
Intussen is er al veel gebeurd op duurzaamheidsgebied, aldus Wieringa. ‘Wat er met een product einde levenscyclus moet gebeuren, daar dachten we vroeger niet over na.’ Maar ook hier is er een keerzijde, zegt Dolfin. ‘Als we bijvoorbeeld voor hergebruik alle kunststoffen uit de verbrandingsoven halen, moeten we meer gas uit Groningen bijmengen (om de verbranding van het overige afval aan de gang te houden, red.). Zo heeft alles twee kanten. Er zijn al fantastische ontwikkelingen en uiteindelijk is kunststof het mooiste en beste materiaal dat er is. Dat vergeten we gewoon af en toe. De focus ligt heel erg op het negatieve verhaal, ook met zo’n term als wegwerpplastic; er is toch ook geen wegwerpkarton, of wat dan ook. Op tv en social media, maar ook in de klas van mijn kinderen, waar leraren vertellen dat plastic slecht is. Gelukkig is Jan Willem goed bezig op social media.’ Wieringa: ‘Vanuit NRK hebben we jonge vloggers ingehuurd. Die begonnen vanuit een relatief negatief beeld van plastic, maar gaan nu regelmatig naar bedrijven om te vragen hoe duurzaam zij zijn. Die campagne gaan we nog uitbreiden.’
Link magazine editie december thema 2021 Sociale Innovatie: Beter innoveren, beter produceren. Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
De echte voordelen
Zo heeft iedereen een mening over kunststoffen, verpakkingen en duurzaamheid, weet ook André van der Loo van Dumocom. ‘Belangrijker dan luisteren vind ik kijken naar wat mensen doen. Dat is een enorme wereld van verschil. Het gaat om gedrag: wat mensen kopen.’ Maar alsnog moet er natuurlijk wel een goed verhaal worden verteld. ‘Voor ons als producenten ligt daar een grote zorg. Het is gewoon lastig om met gerecycled materiaal te werken. PET is een mooi materiaal, maar na een aantal keren hergebruik is de rek er wel uit. Om het produceerbaar te houden, moet je virgin materiaal bijvoegen. We kunnen niet in één keer naar het 100 procent dichten van ketens.’ Verhagen valt hem bij: ‘Iedereen weet dat, maar we krijgen het moeilijk verkocht bij de consument. Een studie van CE Delft, een onafhankelijk instituut, heeft dat onlangs – niet verrassend voor ons – aan de politiek laten zien. Als alle kunststof die op de markt komt, wordt gerecycled, heb je nog maar veertig procent recyclaat, omdat een groot deel van die kunststof voor langcyclisch gebruik is. Van die veertig procent wordt nu nog twee derde verbrand.’ Een bijkomende uitdaging is dat door de sterk toegenomen vraag van bedrijven die willen verduurzamen de prijzen van recyclaat stijgen, signaleert Harm Peters van Zakkencentrale. ‘Veel mensen denken dat circulair werken goedkoper is, maar dat is een misvatting. Tien jaar geleden was dat misschien nog zo, maar tegenwoordig liggen de prijzen voor geregranuleerd materiaal hoger dan die van nieuw materiaal. Circulaire verduurzaming is zonder meer mogelijk in de verpakkingsindustrie als alle partijen dat willen, maar dan moeten we niet stoppen als de kosten stijgen.’ Des te meer reden om meer te gaan inzamelen, aldus Verhagen tot slot. ‘Maar we moeten vooral ook de voordelen van kunststof in de rest van de keten benadrukken. Denk aan reductie van CO2-emissies en transportkosten (vanwege minder gewicht en volume, red.), minder voedselverspilling, minder beschadiging van producten, enzovoort. Daar zitten de echte voordelen van kunststof en verpakking.’
Verpakkingsondernemers aan de online TalkING Verpakking eind januari:
- Edwin de Bruin, cfo van LC Packaging in Waddinxveen, producent van flexibele transportverpakkingen
- Olaf Dolfin, ceo van Bliston Packaging in Nijkerk, producent van kunststofverpakkingen
- Bert van Dongen, cfo van Koninklijke Paardekooper Group in Oud-Beijerland, verpakkingsgroothandel
- Roel van Eerd, dga van Koninklijke Van Eerd in Tilburg, producent van vouwkartonnen verpakkingen voor de farmacie
- Marc Houweling, dga van Houweling Group in Bleiswijk, producent van kunststofverpakkingen
- André van der Loo, dga van Dumocom in Almelo, producent van PET-flessen
- Wout Verbruggen, dga van Snel in Bemmel, verwerker (‘convertor’) van kartonnen verpakkingen
- Rob Verhagen, sustainability director bij Oerlemans Packaging Group in Genderen, producent van kunststofverpakkingen
- Harm Peters, dga van Zakkencentrale in Rotterdam, producent van zakken, big bags en verwante industriële verpakkingen
- Jan-Paul Rijke, ceo van Koen Pack, producent van verpakkingsmaterialen voor bloemen en planten
- Jan Willem Wieringa, ceo van Desch Plantpak in Waalwijk, producent van potten en trays voor de tuinbouw
