Nederland blinkt uit in co-creatie: het hightech ecosysteem Brainport Industries is er mooi voorbeeld van. Maar de wind van samenwerking aan de implementatie van Industrie 4.0-technologie waait overal. In Duitsland maakt Spitzencluster it’s OWL (Intelligente Technische Systeme OstWestfalenLippe) furore. De netwerken in de buurlanden doen het ieder op eigen wijze. In beide gevallen boeken ze bijzonder resultaat.
De wind van samenwerking aan Industrie 4.0 waait overal
Op de Hannover Messe heeft Technologienetzwerk it‘s OWL elk jaar een enorme, gezamenlijke stand. Het werven van bedrijven om mee te doen, gaat steeds makkelijker. „Ze melden zich spontaan“, zegt Günter Korder, directeur Operations van it’s OWL Clustermanagement GmbH. „Het is heel bijzonder dat zo veel partijen onder onze vlag mee willen doen. Bedrijven en kennisinstellingen weten dat onze bekendheid en zichtbaarheid groot zijn. In de afgelopen jaren hebben we zo veel aandacht gekregen van de pers, van politici, van grote bedrijven in en buiten de regio. Vorig jaar kwamen op de eerste dag van de Hannover Messe al negen Chinese delegaties langs om te horen wat wij doen.“
Spitzencluster it‘s OWL verenigt meer dan 180 partners: bedrijven, universiteiten en kennisinstituten. Ze willen samen de sprong maken naar intelligente systemen, naar Industrie 4.0. In dit netwerk wordt samengewerkt aan innovatieve producten en diensten voor de markt van morgen. Van automotiserings- en aandrijfoplossingen, machines, voertuigen en huishoudapparatuur tot en met connected productielijnen en smart grids. Wereldmarktleiders en “Hidden Champions“ uit de machinebouw, de elektrotechniek en de automotive werken daarbij nauw samen met top-kennisinstituten: Market Pull en Science Push gaan samen.
Competitie
Het begon allemaal een jaar of zes geleden, toen de regio meedeed aan een Spitzencluster-competitie van het Duitse ministerie van onderwijs en onderzoek. Tot ieders verrassing werd it‘s OWL een van de vijftien hightech topclusters gekozen. De vrij kleine, wat onbekende regio vergeleken met bijvoorbeeld de industriegebieden rond Stuttgart, Hannover en München, kreeg liefst 40 miljoen euro voor de samenwerking en ontwikkeling. De kern van it’s OWL bestaat uit familiebedrijven. Vierhonderd onderneming actief in de machinebouw, de elektrotechniek en de automotive-toelevering bieden 80.000 arbeidsplaatsen. Bekende namen zijn bijvoorbeeld Benteler, Claas, Hella, Miele en – uit de industriële elektronica – Beckhoff, Harting en Lenze.
„Duitse OEM’er vinden hier een compleet toelevernetwerk onder één dak“
„De regio is wat atypisch“, zegt Prof. Dr. Ir. Fred van Houten van Universiteit Twente, lid van de Adviesraad van it’s Owl. „Familiebedrijven hebben toch een andere inslag dan ondernemingen waarin share holders value en kwartaalcijfers een dominante rol spelen. Ze willen hun bedrijven netjes opgepoetst achterlaten voor de kinderen en kleinkinderen. De mentaliteit om samen te werken, is er.“ Volgens een onderzoek van de Stockholm School of Economics behoort OstWestfalenLippe (OWL) tot de elf sterkste productie-regio’s van Europa, met een groot innovatievermogen en hoge exportquote. Günter Korder: „Het bruist hier van de energie. Niet dat samenwerken altijd makkelijk is, maar wat hier gebeurt binnen it’s Owl is zeer waardevol. Het maakt ons sterker. Binnen Duitsland geldt it’s OWL als een van de grootste initiatieven op het gebeid van Industrie 4.0 en draagt in belangrijke mate bij aan het behoud van de producerende industrie in Duitsland.
Technische shopping mall
Iets eerder, nu zeven jaar geleden, werd in Eindhoven de Coöperatie Brainport Industries opgericht. Het is een toelevernetwerk van inmiddels meer dan honderd Nederlandse Hightech ondernemingen. Het wil de first, second en third tier hightech-ondernemingen verbinden, de professionaliteit van de keten verder verhogen en de innovatie- en concurrentiekracht vergroten. OEMs die zich bezighouden met high mix, low volume en high complexity machinebouw vragen steeds meer van hun toeleveranciers. Naast de fabricage van componenten en (sub)modules willen ze dat hun strategische toeleveranciers ook de ontwikkeling en engineering doen. Ze moeten de complete verantwoordelijkheid ervoor op hun schouders kunnen nemen.
Brainport Industries telt leden uit heel Nederland, waaronder AAE The Art of Mechatronics, equipment service provider Frencken, added value supplier Contour, system supplier NTS-Group, VDL GL Precision en Bosch Rexroth The Drive & Control Company. Voorzitter is Edward Voncken, CEO van KMWE. KMWE is specialist in zowel High-Mix-Low-Volume-High-Complexity verspaning en assemblage als de ontwikkeling en engineering voor de aerospace en de hightech machinebouw.
“Technische shopping mall“
Bijzonder is dat er inmiddels druk gebouwd wordt aan de fysieke variant van ultieme samenwerking in de maakindustrie: Brainport Industries Campus (BIC). „Een grote, overdekte technische shopping mall“, noemt Edward Voncken het. De campus (uiteindelijk 200 hectare ofwel 400 voetbalvelden groot) ligt aan de snelweg A2 en vlakbij Eindhoven Airport. Initiatiefnemer van de campus is Brainport Industries in nauwe samenwerking met de projectontwikkelaar SDK, de provincie Noord-Brabant, de stad Eindhoven en de Brabantse OnwikkelingsMaatschappij. Er komen indrukwekkend vormgegeven, innovatieve gebouwen, middenin het groen. Het hart vormt het glazen Atrium met horeca, technologieshowrooms, flexibele productieruimtes en paviljoens voor innovatie, onderwijs en ontwikkeling. Hightech bedrijven in de toelever- en maakindustrie delen faciliteiten voor hun productie, opslag, logistiek, onderzoek en innovatie in de „Factory of the Future“, die 24/7 in gebruik zal zijn.
Bedrijven hebben er vanzelfsprekend ook hun eigen gedeelten. KMWE (zo’n 500 medewerkers, 85 miljoen omzet) verhuist met zijn Nederlandse locaties naar de Brainport Industries Campus. De planning is dat vanaf mei de eerste nieuwbouw betrokken kan worden. KMWE verhuist zeer gefaseerd alle vestigingen naar de campus. „We willen onze medewerkers een aantrekkelijke werkomgeving bieden. Dit trekt ook jonge mensen.“
Hele keten onder één dak
Zo’n 1.600 studenten van de beroepsopleidingen van Summa Techniek krijgen vanaf augustus 2018 les op de campus: The next generation van de hightech maakindustrie wordt opgeleid in een state of the art werk- en leeromgeving. „Het is spannend: dit nieuwe concept met de hele toeleverketen onder één dak moet begrepen worden. Collega-bedrijven zijn soms afwachtend en willen eerst kijken of het gaat werken. Andere ondernemers geloven erin en zetten de stap naar de campus.“ KMWE meldde zich als eerste, gevolgd door onder meer BT Brammer, Fujitsu Glovia, Anteryon, HTSC, Procurion en Yaskawa Benelux. Ook AddLab gaat er produceren: het is de eerste Nederlandse 3D-printfabriek, opgericht door acht toeleveranciers die samen 3D-metaalprinttechnologie hebben ontwikkeld.
Edward Voncken – hij deed zijn opleiding aan Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule Aachen – merkt veel interesse vanuit het buitenland. Japanse leveranciers van bijvoorbeeld robots willen hier hun Europese uitvalsbasis vestigen. Duitse bedrijven die zakendoen in Nederland en geen statische showroom willen, kunnen hun machines en software vol in productie laten zien aan grote klanten. Voncken: „KMWE levert veel aan Duitse OEM’ers. Ook die gaan steeds meer uitbesteden. Ze vinden hier een compleet netwerk onder één dak. We kunnen de supply chain intensiever inzetten.“
Motor
Zowel bij Technologienetzwerk it’s OWL als bij Brainport Industries zijn gezamenlijke projecten, gericht op de implementatie van Industrie 4.0 (in Nederland geduid met Smart Industry) de grote motor. In januari was in Eindhoven de kick-off van het nieuwe innovatieprogramma „Fabriek van de Toekomst“. Doel is samen slimme innovatie- en productiefaciliteiten te ontwikkelen en deze toegankelijk te maken voor de gehele sector. Het programma omvat zeven projecten met de thema’s robottechnieken, digitale informatie-uitwisseling, multimateriaal 3D-printen, industrieel metaalprinten, hightech software, techniekvakopleidingen en geavanceerde productielogistiek. Bij het programma zijn zo’n 75 bedrijven en 6 onderwijs- en kennisinstellingen betrokken.
De Brainport Industries Campus heeft ook twee Fieldlabs die onderdeel uitmaken van het Nederlandse Actieagenda Smart Industry. Het Fieldlab Flexible Manufacturing is gericht op het flexibiliseren van productieprocessen met robots. In een andere Fieldlab, Smart Connected Supplier Network, wordt gewerkt aan een efficiënte informatieuitwisseling tussen ketenpartners door standaardisatie van de van interfaces van de verschillende systemen.
Industriegedreven
Bij It’s OWL liepen afgelopen jaren 46 innovatieprojecten met een waarde van honderd miljoen euro. Günter Korder: „Het zijn industriegedreven innovatieprojecten. Een bedrijf brengt een uitdaging in en wij zoeken mensen vanuit de kennisinstituten erbij en ook andere partijen uit de hele productieketen. Misschien waren er voorheen wel bilaterale contacten, maar nu werken vele partijen op een open manier samen.“
Daarnaast krijgen kleine bedrijven de kans om kosteloos kennis op te doen bij grotere bedrijven en kennisinstellingen om zo het hele ecosysteem te versterken. „Er zijn 171 zijn trajecten-op-maat van niet langer dan een half jaar. Weg van alle papieren formaliteiten, zodat de partners zich echt konden concentreren op de inhoud. Het brengt praktische oplossingen, bijvoorbeeld op het gebied van digitalisering of energie-efficiëntie.“
