Twee jaar geleden ging RoSF van start. Inmiddels is het in Nederland met veertig partners het grootste Smart Industry fieldlab en scharen bedrijfsleven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en overheden in Noord-Nederland zich achter het overkoepelende thema, de digitalisering van industrie en economie. Nu worden de krachten verder gebundeld in een regionale Smart Industry Hub. Die moet het mkb beter laten aansluiten op de Smart Industry-beweging, vraaggestuurd onderwijs in skills labs stimuleren, de zichtbaarheid van de noordelijke technologiesector vergroten en zorgen voor meer aansluiting bij de Europese innovatieprogramma’s.
Smart Industry fieldlab Northern Netherlands Region of Smart Factories (RoSF) goed op stoom
Initiatiefnemers van het Smart Industry fieldlab Northern Netherlands Region of Smart Factories zijn Jan Post en Hans Praat. Post is Head Strategic Partnerships Philips Drachten en bijzonder hoogleraar Digitale fabricage University of Groningen (RUG) en Praat is business developer van ontwikkelingsmaatschappij NOM. Hun motivatie was het beter profileren van High-Tech Systems & Materials, de topsector waarin grote Noord-Nederlandse bedrijven als Philips Drachten en Fokker Hoogeveen en tal van kleinere oem’ers en toeleveranciers actief zijn. Dat is intussen wel gelukt, zegt Post. ‘We zijn na twee jaar goed met RoSF op stoom en zetten ons in voor de maakindustrie in brede zin. Iedereen is super-enthousiast, niet alleen de bedrijven en onderwijs- en onderzoeksinstellingen maar ook de provinciale overheden. ‘Kom met een follow-up’, zeggen ze nu. Belangrijk daarbij is dat RoSF vanuit de bedrijven wordt georganiseerd, dat zij de prioriteiten bepalen en de provincies het mede faciliteren.’ Het RoSF past in het Nederlandse Smart Industry fieldlab-concept.
RoSF actielijnen
- Pilotprojecten voor het ontwikkelen van smart industry competenties.
- Inrichting van smart factories; dat biedt kansen aan smart industry solution providers en er is onder meer een assessment voor ontwikkeld (zie het kader).
- Een brede beweging die de smart industry trend aangrijpt om de noordelijke maakindustrie over de volle breedte te versterken, in samenwerking met andere maakindustrie-initiatieven.
Tien pilotprojecten
Een belangrijk uithangbord zijn de tien pilotprojecten die onder de paraplu van RoSF worden uitgevoerd. Daarin vindt een soort precommercial procurement onderzoek naar Amerikaanse snit plaats, verklaart Post. ‘Iedereen, een overheid of een grote of kleine onderneming, kan een probleem indienen en als dat past bij RoSF bouwen we een consortium om daarvoor een oplossing te ontwikkelen.’ Een deel van de projecten is in PhD-projecten met de RUG en de Twente University ondergebracht, maar er is geen sprake van een klassieke aanpak, bezweert Post. ‘Die begint met onderzoek op een laag TRL-niveau (technology readiness level), beweegt geleidelijk naar hogere TRL’s en gaat dan pas na hoe dit in de markt kan landen. Nee, bij RoSF gaat het om innoveren vanuit de markt.’
Post kan dit natuurlijk prima illustreren met een voorbeeld van zijn eigen bedrijf, Philips. Dat zocht voor een nieuw product een oplossing voor verwerking van de big data die de betreffende productiemachines uitspugen. ‘Die vraag hebben wij binnen RoSF aan een aantal mkb’ers voorgelegd. Dat heeft geleid tot Drys, een big data platform dat door KxA Data Solutions en Future Industries is ontwikkeld en nu commercieel verkrijgbaar is voor andere geïnteresseerde bedrijven.’
Fokker Hoogeveen heeft eveneens een project aangedragen en software vendor Cadmatic werkt met partners aan koppeling en optimalisatie van software en informatiesystemen als CAD/CAM en PDM voor de scheepsbouw.
Een ander voorbeeld uit de Philips-stal betreft de AnyFeeder, een oplossing voor het aanvoeren van kleine, ongesorteerde onderdelen bij de assemblage van shavers. Een probleem in de kern van de smart industry, waarvoor vision en artificial intelligence worden ingezet. NHL Stenden Hogeschool heeft daaraan bijgedragen en JB Besturingstechniek uit Oosterwolde wil het vercommercialiseren. ‘Als Philips fungeren we daarbij als launching customer en bieden we onze eigen fabriek aan als een experimenteercentrum dat industrial maturity heeft. Het is belangrijk om op deze manier mkb’ers erbij te betrekken en hun als smart industry solutions providers nieuwe kansen te bieden.’
Drie fieldlabs, één hub
Het succes van het Nederlandse Smart Industry fieldlab-concept vertaalde zich de afgelopen jaren in meer dan dertig losse initiatieven van uiteenlopend kaliber. Hoog tijd dus om krachten te bundelen en een duidelijk aanspreekpunt voor ondernemers te creëren. Daarom is op nationaal niveau besloten per regio een zogeheten Smart Industry Hub in te richten. In Noord-Nederland vormen de fieldlabs RoSF, 5Groningen en Technologies Added de basis van de hub, die locaties krijgt in Drachten (bij Innovatiecluster Drachten, ICD), Groningen (Zernike) en Emmen (Technologies Added). Het draagvlak verbreedt zich verder doordat verwante organisaties aansluiten, naast ICD onder meer RUG, Zernike Campus en de werkgeversorganisaties. Eind dit jaar presenteert de hub zijn definitieve plannen. Jan Post geeft alvast een voorzet.
De Smart Industry Hub heeft een regionale en een (inter)nationale dimensie, omschrijft Post de grote reikwijdte. ‘In Noord-Nederland staat digitalisering hoog op de agenda, bij de industrie rond Drachten en Emmen bijvoorbeeld en ook op de Zernike Campus in Groningen. Dat zijn ideale landing spots voor de Smart Industry Hub. Maar ook een sector als de scheepsbouw met haar focus op predictive maintenance en de verschillende provinciebesturen zetten in op digitalisering.’ De Smart Industry Hub bundelt al die digitaliseringsagenda’s. ‘En met het opzetten van skills labs, voor vraaggestuurd onderwijs, zullen ook de diverse onderwijsinstellingen landing spots voor de digitalisering worden.’ Op regionaal niveau is bovendien de één-loket-functie van belang. ‘Bij de hub kunnen ondernemers, met name uit het mkb, al hun vragen stellen.’ Vouchers zullen financiering bieden voor het beantwoorden van die vragen. ‘We moeten ons daarbij niet alleen focussen op de koplopers maar ook op de rest van het peloton. Dan heb je het over honderden ondernemingen. Daarom is het goed dat werkgeversorganisaties als FME en Metaalunie meedoen.’ Op landelijk niveau moeten de hubs het uitwisselen van kennis en ervaring tussen de verschillende fieldlabs stimuleren.
Europese digital innovation hub
Enthousiast is Post ook over de internationale dimensie. ‘Naast de korte termijn moeten we, met research in kaderprogramma’s zoals Horizon 2020 en de opvolger daarvan, de lange termijn van de digitaliseringsagenda bestrijken. Een strategie ontwikkelen en roadmap opstellen kun je goed samen doen, in internationaal verband.’ Vanuit Philips en RoSF heeft Post al de nodige ervaring met Europese innovatieprojecten en RoSF is inmiddels erkend als Europese digital innovation hub. Via de Smart Industry Hub kan heel Noord-Nederland daarop aansluiten.
Zo is RoSF reeds betrokken bij een groot Europees onderzoeksproject over interoperabiliteit: hoe kunnen computermodellen en datastructuren van verschillende software vendors op elkaar aansluiten, zodat in de ‘digital twin’ van een complex fysiek systeem de ene berekening of simulatie weer als input voor de volgende kan dienen en alle data voor alle mogelijke analyses beschikbaar zijn? Oftewel, hoe kan de digital twin het complete traject van ontwerp, productie en beheer bestrijken? ‘Fraunhofer leidt dit project en grote bedrijven als Audi, Boeing, Airbus, Bosch en Philips leveren use cases. Zo kunnen we in een Europese setting innoveren en tegelijk business genereren.’
Branding
Trots is Post vooral op het feit dat RoSF geldt als voorloper in de digitalisering. ‘Wij trekken in Noord-Nederland de kar, primair voor de industrie maar de behoefte ligt breder. De grootste retailer, Amazon, heeft geen winkels meer, het grootste taxibedrijf geen taxi’s en de grootste hotelketen geen hotels. Digitalisering gaat de wereld veranderen, in Noord-Nederland naast de industrie ook sectoren als chemie, zuivel, water en energie. Die werken al met big data en hebben behoefte aan verdergaande digitalisering. Die kan RoSF, en nu dus de Smart Industry Hub, helpen op gang te brengen.
Uiteindelijk gaat het ook om ‘branding’, concludeert Post. De Noord-Nederlandse smart industry en de digitalisering die daar plaatsvindt moeten zichtbaar worden: voor het regionale mkb, voor onderwijsinstellingen en studenten als potentiële werknemers van de toekomst, voor politiek en samenleving, voor Europa en de wereld.
‘Het assessment maakt duidelijk hoe de weg naar een smart factory op een gestructureerde wijze bewandeld kan worden’, aldus RoSF-programmamanager Hans Praat. Foto: Com-magz
Hoe ‘smart’ is mijn ‘factory’?
De productiebedrijven, machinebouwers en technologieleveranciers verzameld in RoSF wilden wel eens weten in hoeverre hun eigen onderneming nu geduid kon worden als een ‘smart factory’. Dat vergde, schetst Hans Praat, business developer van de Noordelijke Ontwikkelings en Investeringsmaatschappij (NOM) en programmamanager van RoSF, dat er allereerst een goede definitie kwam van dat begrip en dat er vervolgens een meetlat werd ontwikkeld. Zo ontstond het Smart Factory Assessment.
De definitie is verwerkt in een vijftal niveaus van digitalisering: van – niveau 1 – ‘Traditioneel maakbedrijf’ (gebruikt verouderde technologie) tot – niveau 4 – ‘Smart Factory Nu’ (gedigitaliseerd voor zover de huidige stand van de technologie het toelaat) en – niveau 5 – ‘Smart Factory Toekomst’ (de ultieme smart factory zoals die in de toekomst gebouwd kan worden, helemaal verbonden met zijn omgeving). De meetlat omvat een tiental vragen naar competenties die in generieke termen het digitaliseringsniveau duiden. Denk aan: ‘Hoe ‘smart’ zijn de producten of diensten?’, ‘Hoe is het ontwikkelproces van producten en productieprocessen georganiseerd?’, ‘Hoe flexibel geautomatiseerd is de organisatie?’ en ‘Wat is de rol van data binnen het bedrijf?’
Inmiddels hebben alle bedrijven die participeren in RoSF het assessment gedaan. ‘Dat leverde veel enthousiaste reacties op, omdat het houvast biedt in de jungle van Industrie 4.0/Smart Industry. Dus hebben we het assessment ook extern online aangeboden en dat is intussen al door veel bedrijven gedaan’, meldt Praat. Daarbij wordt niet alleen het huidige niveau (‘Ist’) bepaald, maar worden ook de ambities aangegeven (‘Soll’). De resultaten kunnen vervolgens in het eigen MT, maar ook in workshops die het RoSF organiseert worden besproken. ‘Het blijkt dat vrijwel elk bedrijf nog ver van de eigen ambitie verwijderd is. De meesten zitten nog op niveau 1 of 2, een enkeling voor bepaalde aspecten op niveau 3. Dat daagt uit om ervoor te gaan. En deze werkwijze maakt tegelijk duidelijk hoe die weg, op een gestructureerde wijze, bewandeld kan worden’, aldus Praat.
