De overheid kondigde begin november aan tot 2030 200 miljoen euro te investeren in grootschalig biobased bouwen in Nederland. Deze Nationale Aanpak Biobased Bouwen is koren op de molen van Woody Building Concepts in Nieuwkuijk. Het bedrijf levert volledig houten bedrijfspanden op maat, voor elke ondernemer.
– ‘Ik durf te stellen dat we voor 95 procent van alle ondernemers snel een passend, bijna volledig houten pand kunnen neerzetten.’
De houten delen worden op maat gemaakt op basis van een 3D-ontwerp volgens een van de concepten van Woody en als kant-en-klaar bouwpakket geleverd.
– Het assembleren van een prefab houten gebouw op locatie gaat sneller, omdat er bijvoorbeeld geen droogtijden zijn zoals voor beton.
– Maar het grootste voordeel van houtbouw zit ’m in de duurzaamheid.
– ‘Met houtbouw blijf je onder die norm.’
– ‘Snel bouwen betekent kostenverlaging.’
Woody: duurzaam bedrijfspand binnen handbereik dankzij kruislaaghout
Het persbericht over de Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB) van de ministeries van BZK, I&W, LNV en EZK bevat een foto van Woody’s Houtlab, toen nog in aanbouw langs de A59 in Nieuwkuijk. Het is ook dit opzienbarende houten gebouw van waaruit conceptontwikkelaar Pieter van den Wittenboer Link Magazine te woord staat. Woody, onderdeel van het JAJO-cluster bedrijfshuisvesting (JAJO is sinds 2023 de nieuwe naam van Janssen de Jong Groep), werd vijf jaar geleden opgericht en ontwikkelt houtbouwconcepten voor bedrijfspanden. Eén voor logistieke bedrijven, één voor kantoorpanden en één voor maakbedrijven waarbij het gaat om een combinatie van de eerste twee concepten. Van den Wittenboer: ‘Ik durf te stellen dat we voor 95 procent van alle ondernemers snel een passend, bijna volledig houten pand kunnen neerzetten.’
Doorbraak met kruislaaghout
Volgens demissionair minister Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken en van Volkshuisvesting & Ruimtelijke ordening, is het aandeel biobased bouw nu nog erg klein. Voor marktpartijen is het volgens hem niet gemakkelijk om dit aandeel zelfstandig te vergroten. ‘Toch zitten er grote en mooie voordelen aan houtbouw’, steekt Van den Wittenboer van wal. ‘Dankzij een relatief jonge innovatie heeft de houtbouw recent een enorme boost gekregen.’ Die innovatie is CLT, Cross Laminated Timber, of kruislaaghout in het Nederlands. Dit zijn kruislings verlijmde lagen vurenhouten planken. ‘Ze bezitten meer sterkte in beide richtingen en de verlijming heft de werking van hout op, zodat je een sterke, stabiele, massief houten grondstof hebt voor wanden en vloeren. Voor balken en dragers gebruiken we glulam – gelamineerd en gelijmd massief hout.’
De CLT-delen worden op maat gemaakt door leveranciers op basis van een 3D-ontwerp volgens een van de concepten van Woody en vervolgens als kant-en-klaar bouwpakket geleverd. De delen worden op de bouwlocatie ‘losmaakbaar’ gemonteerd, wat een belangrijke impuls is voor herbruikbaarheid, flexibiliteit en duurzaamheid van het materiaal en het gebouw. Het assembleren van een prefab houten gebouw op locatie gaat ook sneller, omdat er bijvoorbeeld geen droogtijden zijn zoals voor beton.
Duurzaamheid als troef
Maar het grootste voordeel van houtbouw zit ’m in de duurzaamheid, zegt Van den Wittenboer. ‘Onze drijfveer om Woody te beginnen, was klimaatverandering en de uitputting en opwarming van de aarde. Volgens het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, kan houtbouw met hout uit duurzaam beheerde bossen een enorme bijdrage leveren aan een betere balans in CO2-uitstoot. Een boom onttrekt CO2 uit de lucht om houtcellen te laten groeien en zolang het hout intact is, blijft de CO2 erin opgeslagen. Duurzaam beheer van bossen zorgt ervoor dat een bos op peil blijft, voor elke boom die gekapt wordt, komt er één terug.’
Door met hout te bouwen zijn er minder andere materialen nodig, zoals staal en beton. Die laatste leveren een grotere uitstoot van CO2 op en zijn dus belastender voor het klimaat. ‘Daar komt nog bij dat hout lichter materiaal is dan staal en beton’, voegt Van den Wittenboer eraan toe. ‘Dus het transport is goedkoper en minder belastend, net als de handling met kranen tijdens de assemblage. Dat geeft een reductie in stikstofuitstoot.’
Winterberg
Het hout dat de CLT-leveranciers van Woody gebruiken komt van productiebossen in Duitsland, uit de omgeving van Winterberg. Wageningen University & Research heeft berekend dat er in Europa jaarlijks 1 miljard kuub hout uit duurzaam beheerde bossen beschikbaar is. Van dat hout wordt jaarlijks ongeveer 600 miljoen kuub geoogst. Van den Wittenboer: ‘Daarvan blijft dus nog jaarlijks 400 miljoen kuub over. Voor de beeldvorming: in Houtlab is 500 kuub biobased materiaal verwerkt. Van de resterende 400 miljoen kuub in Europa kunnen 800.000 gebouwen van een omvang van Houtlab worden neergezet. In Houtlab zit 370 ton CO2 opgeslagen.’
‘Als we kunnen komen tot schaalvergroting, krijgen we bouwversnelling, waardoor houtbouw steeds betaalbaarder wordt’
Minder dan 1 procent van CLT en glulam bestaat uit lijm, die steeds milieuvriendelijker wordt. Dat is volgens Van den Wittenboer een verwaarloosbare belasting voor het milieu. Veel gebouwen ontkomen niet aan een betonnen fundering, ook Houtlab staat erop. Maar Houtlab heeft een lichtere fundering dan een vergelijkbaar traditioneel gebouw, gemaakt van circulair beton dat door JAJO-zusterbedrijf New Horizon geleverd is.
Brandweer houdt van hout
Op de vraag of er ook nadelen aan houtbouw kleven, antwoordt Van den Wittenboer: ‘De brandbaarheid van hout wordt vaak als nadeel gezien. Maar een constructie van hout is voorspelbaarder in het geval van brand dan een constructie van staal en beton. Brandweerlieden kunnen het gedrag van hout bij een brand beter inschatten dan dat van staal en beton, dat het plotseling kan begeven. Veel brandweerkazernes zijn opgetrokken uit hout en dat is niet voor niks.’ Bij het ontwerp van een pand wordt in de dikten van het hout natuurlijk rekening gehouden met inbranddiepten en brandwerendheid, benadrukt hij.
Een houten bedrijfspand is momenteel duurder dan een traditioneel gebouw. Zeker als je het vergelijkt met de distributiepanden van stalen frames met sandwichpanelen. Van den Wittenboer: ‘Maar voor een kantoorpand ligt de prijs maar iets hoger als je kijkt naar de initiële investeringen. Kijk je naar de totale kosten, naar het onderhoud, de subsidies, en naar de andere voordelen die je kunt behalen, dan valt de meerprijs heel erg mee.’
Met de andere voordelen doelt Van den Wittenboer op positieve effecten van houtbouw voor de mensen die er werken. ‘Mensen voelen zich prettig in houten gebouwen’, zegt hij. ‘Als je kijkt naar het welzijn van de mensen, de productiviteit, het lagere ziekteverzuim, de hogere huuropbrengsten… Dan kan het wel eens meevallen. Ook als het gaat om de totale kosten van het onderhoud kan houtbouw concurreren met alle andere bouwvormen.’
Link magazine december/januari 2023/2024: Vertrouwen in de keten, niet alleen voor relaties tussen bedrijven; ook tussen afdelingen binnen een organisaties. Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Circulair vliegwiel
Omdat de onderdelen van tevoren zijn klaargemaakt, kun je heel snel bouwen, aldus Van den Wittenboer. ‘En het grote voordeel van snel bouwen is kostenverlaging. Dat noemen we hier het circulaire vliegwiel. Als we kunnen komen tot schaalvergroting, krijgen we bouwversnelling, waardoor houtbouw steeds betaalbaarder wordt. Houtbouw gaat al gauw 20 tot 30 procent sneller dan traditionele bouwvormen.’
Woody hanteert een tussenvorm van engineering-to-order en configure-to-order. De CLT-elementen voor wanden, vloeren en daken worden op basis van specificaties uit het 3D-ontwerp op maat gemaakt. Compleet met uitsparingen voor deuren, ramen en klimaatregulatie. Het zijn wel gestandaardiseerde basiscomponenten, verbindingstukken en glulam-dragers. Een ondernemer kan zijn pand de gewenste indeling en verhoudingen meegeven in het ontwerp. De gevels van Woody’s concepten zijn niet dragend. Die worden volgens het principe van houtskeletbouw samengesteld. In de vorm en uitstraling van de gevel kan de opdrachtgever eigen keuzes maken. Hoe dan ook heeft een houten gebouw een duurzame en natuurlijke uitstraling, die enorm kan variëren en dus niet eentonig hoeft te zijn, aldus de conceptontwikkelaar.
Aanstaande wetgeving
‘Met de Europese Green Deal is er een budget aan CO2-uitstoot afgesproken, waar we met z’n allen binnen moeten blijven om de aarde met niet meer dan anderhalve graad op te laten warmen. Wanneer je dat budget omslaat naar de gebouwde omgeving, kom je uit op ongeveer 200 kilogram CO2-equivalent per vierkante meter dat een gebouw mag uitstoten. Die wetgeving is er nu nog niet, maar die kant gaat het wel op, denk ik. Met houtbouw blijf je onder die norm.’
Bijkomend voordeel van de Woody-concepten is dat een opdrachtgever geen architect, constructeur of modelleur nodig heeft om zijn pand te realiseren. ‘Dit versnelt het traject dat voorafgaat aan de aanvraag voor de omgevingsvergunning’, zegt Van den Wittenboer. ‘Waar ook wij mee te kampen hebben, is dat overheden onvoldoende capaciteit beschikbaar hebben om mee te kijken naar de planvorming. Iedereen moet een vergunning aanvragen voor een gebouw. Je wilt het liefst al tijdens het ontwerpproces kunnen overleggen met een ambtenaar om te weten of je op de goede weg zit. Dat schiet er nu steeds vaker bij in. Bij de uiteindelijke aanvraag van de vergunning is het plan dus helemaal nieuw, met een groter risico dat er dingen anders moeten. Als het vergunningsproces vlot gaat, kun je met anderhalf jaar je pand hebben staan.’
