Binnen het RAS-project – Robots and Autonome Systemen – onderzoekt de Landmacht de komende twee jaar hoe robots en autonome systemen militairen kunnen ondersteunen. Het gaat daarbij om zowel bestaande producten als nieuwe concepten en technologieën. Voor het ontwikkelen van geschikte systemen werkt Defensie samen met hogescholen, TNO en diverse bedrijven.
De Milrem is een onbemand grondvoertuig dat door de modulaire opbouw te combineren is met onder andere transportbakken voor het vervoeren van munitie, voedsel, water of materialen voor de genie, maar ook met tools zoals camera’s, werktuigen voor het ruimen van obstakels of wapensystemen. Foto: BSS Holland
Door Marjolein de Wit-Blok
Open en vroeg samenwerken maakt militaire behoefte duidelijk
* ‘Wij kunnen dit project als Defensie niet alleen.’
* ‘Binnen één platform moeten verschillende autonome systemen en robots samenwerken.’
* ‘De Fontys-studenten zijn erg enthousiast.’
* ‘Voor kleinere bedrijven is het wellicht handiger om aan te haken bij grotere bedrijven die al met Defensie samenwerken.’
Robots en autonome systemen kunnen militairen op verschillende manieren ondersteunen in het veiliger en efficiënter uitvoeren van hun werk. Bijvoorbeeld door het autonoom transporteren van lading – zoals voedsel, materieel of munitie – door gevaarlijk gebied, het verkennen van de omgeving, het vervoer van gewonden of het uitbreiden van een communicatiesysteem door de autonome systemen uit te rusten met zenders en ontvangers.
projectleider luitenant-kolonel Martijn Hädicke
Drie ‘horizonnen’
In 2018 is daarom een initiatief gestart om de mogelijkheden te onderzoeken van robots en autonome systemen; begin 2019 werden de eerste testen gedaan. Daarbij wordt gewerkt met drie ‘horizonnen’. Horizon 1 gaat uit van bestaande systemen die zijn toe te voegen aan bestaande eenheden. Horizon 2 van nieuwe concepten en werkwijzen die technologisch binnen vijf jaar te realiseren zijn. En Horizon 3 onderzoekt de mogelijkheden van nieuwe, nog niet doorgebroken technologieën. De beoordeling kent drie uitkomsten: geschikt, ongeschikt of geschikt te maken door aanpassingen en doorontwikkelingen.
‘We doen dit binnen Defensie niet alleen’, vertelt projectleider luitenant-kolonel Martijn Hädicke. ‘Een robot of autonoom systeem werkt immers niet zomaar. Je hebt altijd te maken met software, algoritmes, besturingssystemen, datacommunicatie, cyberveiligheid, sensoren, et cetera. Allemaal thema’s die zich razendsnel ontwikkelen en waarvan wij niet alle kennis in huis hebben. Om die reden is al in de verkennende fase contact gelegd met verschillende partijen, waaronder Fontys Hogescholen, TNO, Horus Views & Explore, BSS Holland, Thales en KPN.’
Ethische aspecten
Binnen de afdeling Defensie & Veiligheid van TNO is het RAS-project gekoppeld aan het Autonomie-programma. Daarin wordt onderzocht wat de meerwaarde van autonome systemen is voor Defensie. Dit gebeurt onder andere met simulaties waarbij militairen moeten handelen met of zonder autonome systemen. Vervolgens wordt gekeken wat de invloed van autonome systemen is op bijvoorbeeld het nemen van beslissingen, maar ook of mensen het prettig vinden hiervan gebruik te maken. Een bijzonder aspect in deze materie is ethiek: hoe ver ga je in het neerleggen van verantwoordelijkheid bij een machine? Daarom wordt óók onderzoek gedaan naar de vorm van artificial intelligence (AI) die het meest geschikt is om autonome machines hun taken gecontroleerd en zelfstandig te laten uitvoeren binnen de – door de mens – gegeven kaders.
Pieter Elands
‘Voor een klein bedrijf is het lastig te voldoen aan de criteria die Defensie stelt’
‘Luitenant-kolonel Hädicke is aangehaakt toen het programma al liep’, geeft programmaleider Pieter Elands van TNO aan. ‘Hij heeft daarbij een van zijn mensen beschikbaar gesteld om binnen dit programma mee te werken. Zo kunnen zij zelf relevante kennis opbouwen en ook meekijken naar andere programma’s die lopen. Een uitstekende aanpak voor informatieoverdracht naar mensen binnen Defensie die nog niet (goed) op de hoogte zijn van de mogelijkheden. En TNO zelf heeft zo direct contact met de eindgebruikers, waardoor we ons onderzoek strakker en beter kunnen afstemmen op de eisen en wensen.’
Fontys levert proto
Kennisopbouw staat eveneens centraal bij Fontys Hogescholen. Hier werken momenteel drie studentgroepen en een afstudeerder vanuit Fontys ICT en Fontys Engineering aan een autonome, tactische robot voor een schietbaan. Deze robot moet reageren en anticiperen op naderend vuur en daarbij over een bepaalde intelligentie beschikken om de opdracht zo goed, veilig en efficiënt mogelijk uit te voeren. Uiteindelijk zullen de studenten een prototype robot opleveren die waarschijnlijk zal leiden tot nieuwe opdrachten in de toekomst.
Teade Punter, lector High Tech Embedded Software
Teade Punter, lector High Tech Embedded Software van de hogeschool: ‘Voor onze opleiding zijn de ontwikkeling van autonome robots en artificiële intelligentie, die binnen dit project worden bekeken, erg interessant. Onder andere om te leren hoe je het tactisch redeneren omzet in programma’s en modellen. Daarnaast vinden we het belangrijk om als hogeschool in de Brainport-regio nieuwe toepassingen te ontwikkelen en daarbij Defensie in de regio, zoals de brigade van de basis Oirschot, te helpen. De studenten zelf zijn erg enthousiast. Sommigen zijn bij Defensie langs geweest, niet alleen om meer te horen over de functionele aspecten, maar ook over thema’s als de ethiek van de krijgsmacht.’
Bedrijfsleven
Het bedrijfsleven is in het RAS-project vertegenwoordigd door onder andere Horus en BSS Holland. BSS Holland, fabrikant van defensie- en veiligheidsoplossingen, heeft twee op afstand bedienbare, grondgebonden voertuigen, een aantal drones en grondsensoren geleverd. In de lopende testfase ondersteunt het bedrijf bij de integratie van de verschillende systemen om zo tot effectieve en eenvoudig inzetbare oplossingen te komen.
Robert Breedveld
Het succes van de samenwerking ligt volgens Robert Breedveld, mede-eigenaar van BSS in Amsterdam, in een open communicatie. ‘Dat lukt uitsluitend wanneer alle partijen de doelstelling van de eindgebruiker voor ogen hebben en houden. In dit geval: onderzoeken hoever we kunnen komen met producten die je ‘van de plank’ kunt kopen en kijken naar de integratie van de systemen in het communicatienetwerk. Wanneer de testen goed verlopen en Defensie kan opschalen, volgt een aanbestedingsproces. Nu zijn ‘innoveren en een snelle inzet van technologie’ geen natuurlijke partner van de Defensieverwervingsprocessen. Door de aanpak van het RAS-team en het testen in de praktijk, wordt de behoefte duidelijker. Dat is in het voordeel van alle betrokkenen.’
Eenvoudig configureren
Mkb-bedrijf Horus Views & Explore in Bedum geeft invulling aan het RAS-project door het koppelen van hard- en software eenvoudig te maken. Het bedrijf maakt hiervoor gebruik van een softwarepakket waaraan dertig TU’ers ongeveer tien jaar hebben gewerkt. Inmiddels is de software zover uitontwikkeld dat hiermee systemen zijn te configureren door componenten op een beeldscherm te slepen en deze via enkele klikken met elkaar te verbinden. Een ideale oplossing voor het RAS-project, waarin verschillende autonome systemen en robots van diverse fabrikanten binnen één platform moeten samenwerken. Directeur-eigenaar René Bolhuis van Horus: ‘We zijn met luitenant-kolonel Hädicke in contact gekomen via een leverancier die zowel met Defensie als met ons zaken doet. Binnen het project hebben we onder andere een workshop voor studenten van Fontys georganiseerd waarin zij hebben leren werken met onze software.’
Jan Egbert Hamming
Directeur-eigenaar René Bolhuis van Horus
Multinational
Ook het wereldwijd opererende Thales, dat al decennialang oplossingen ontwikkelt voor Defensie, participeert in het RAS-project. Zo is het afgelopen jaar in samenwerking met TNO gewerkt aan het vraagstuk: ‘Hoe kan een grote hoeveelheid drones – een ‘zwerm’ – ondersteuning bieden in een missie die wordt aangestuurd door een combat- of battle management systeem?’ Het project loopt onder de naam SWACOM (Swarming and Combat Management).
‘De verwachting is’, vertelt Thales-projectleider Jan Egbert Hamming, ‘dat de gegevens die de drones genereren een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan onder andere de situational awareness. Om binnen het jaar dat ervoor is uitgetrokken tot een goed eindresultaat te komen zijn we iedere maand samengekomen om de voortgang te bespreken en waar nodig bij te sturen. Deze agile aanpak bleek goed te werken. In eerste instantie richtten we ons met het onderzoek op de marine, maar luitenant-kolonel Hädicke is in een vroeg stadium aangehaakt en een uitstekende stakeholder gebleken voor de landmacht. Met behulp van zijn input kunnen we in de toekomst een mogelijk eindproduct goed inpassen in de behoefte van dit krijgsmachtonderdeel.’
https://magazines.defensie.nl/landmacht/2019/01/11_innovatie_e-mobility_01-2019
https://magazines.defensie.nl/materieelgezien/2019/03/10_purplenectar
Aanbesteden bij Defensie is lastig voor mkb
Majoor Peter Knipsel
Defensie heeft als overheidsinstantie te maken met de Europese aanbestedingswet en is daarom verplicht om grotere aankopen (vanaf 144.000 euro voor zaken die binnen drie jaar worden verbruikt) Europees aan te besteden. Deze verplichting geldt niet voor opdrachten die expliciet van de werking van de aanbestedingsregelgeving zijn uitgesloten en waarop artikel 346 VWEU van toepassing is. Voor het Nederlandse bedrijfsleven geldt in praktisch alle gevallen de Europese aanbestedingswet. Dit betekent dat ook de partijen die in een voorstadium nauw hebben samengewerkt met Defensie om tot een oplossing te komen, in het aanbestedingstraject gewoon moeten inschrijven. Majoor Knispel, inkoopadviseur bij de groep Concept Development & Experimentation van de Landmacht: ‘Om de kans te vergroten geselecteerd te worden, staan op innovatiekoffer.nl aanbestedingsprocedures die kunnen leiden tot een innovatieve oplossing en partnerschappen. Het gaat dan nog steeds om een vorm van aanbesteden, maar dat versterkt wel de positie van de betreffende partner.’
Tevens zijn er civiele bureaus die het mkb kunnen helpen met aanbestedingsprocedures. ‘Dat juichen wij alleen maar toe omdat de echte innovators vaak bij start-ups zitten. Gelijktijdig brengt een samenwerking met kleine bedrijven ons in een spagaat. Want hoe goed een idee ook is, wanneer Defensie tot aankoop wil overgaan, gaat het vaak om grote aantallen. Een start-up is in veel gevallen niet in staat dit eenvoudig te realiseren én roept altijd de vraag op of die over een aantal jaar nog bestaat. Een garantie die we in het kader van service, aansprakelijkheid en onderhoud wel willen hebben. Bovendien wil je ook niet dat een bedrijf voor 100 procent afhankelijk is van de opdracht van Defensie.’
René Bolhuis van Horus erkent dat. ‘We zijn een klein bedrijf en dan is het lastig te voldoen aan de criteria die Defensie aan toeleveranciers stelt, onder andere aan de robuustheid. Val je om, dan hebben zij het probleem. Daarom is het voor kleinere bedrijven die iets voor Defensie willen betekenen wellicht handiger om aan te haken bij grotere bedrijven die al met Defensie samenwerken. Voorlopig leveren we echter uitsluitend in het kader van testdoeleinden en is aanbesteden nog niet aan de orde.’
