In het hoofdlijnenakkoord staat het maar liefst vier keer: ‘Geen nieuwe nationale koppen op Europees beleid.’ En ook in het regeerprogramma, dat in september verscheen, benadrukt het kabinet dat het de doelen die uit Brussel komen, niet extra wil ophogen. Da’s nieuw, want al jaren lijdt ons land aan dit ‘beste jongetje van de klas’-syndroom.
Eén van de ingrijpendste koppen is in de Nederlandse klimaatwet vastgelegd. Officieel is het een streven, maar wie het de Rijksoverheid vraagt, krijgt te horen dat Nederland in 2030, vergeleken met 1990 55 procent minder broeikasgassen móét uitstoten. Ook de EU heeft dat percentage in z’n klimaatwet vastgelegd. Op het eerste gezicht lijkt de Nederlandse 55 procent dus geen verzwaring. Maar dat is het wél.
Dat zit zo: dat de EU in 2030 wettelijk op 55 procent moet uitkomen, betekent niet dat alle lidstaten dat individueel óók moeten. De een zal hoger zitten, de ander lager. Oftewel, die 55 procent is een gemiddelde. Een deel van de reductie moeten lidstaten zelf halen. Dat is in de sectoren gebouwde omgeving, mobiliteit en landbouw. De reductie in de industrie en elektriciteitssector daarentegen regelt de EU, en wel via het EU-ETS, het Europese emissiehandelssysteem. Lidstaten hebben daarin geen individuele opgave.
Met het zelfopgelegde doel van 55 procent over álle uitstoot, zowel in de ETS als in de niet-ETS-sectoren, heeft Nederland een kop gezet bovenop een toch al grote opgave. Met relatief veel industrie, die overwegend op fossiele energie draait, is het moeilijker om de 55 procent te halen dan voor lidstaten met een kleiner aandeel industrie.
Bovendien ontkent Nederland impliciet de werking van het EU-ETS. Jaar op jaar gaat het aantal beschikbaar rechten omlaag net zolang tot er helemaal geen rechten meer zijn. Dat is nu voorzien in 2040. Geen rechten betekent geen uitstoot meer. Ook in Nederland niet. Daar hoeven Nederlandse regeringen in principe niets voor te doen.
Het precieze tempo waarin de uitstootreductie per lidstaat zal gaan, wordt uiteindelijk bepaald door de markt. Sommige bedrijven zullen al naargelang de ouderdom van hun assets en de mogelijkheden om die te vergroenen, sneller gaan. Anderen gaan langzamer en betalen dus langer en meer voor hun uitstoot. Doen ze niets, dan is het in 2040 over en uit.
Wie het rapport leest dat Mario Draghi onlangs over het concurrentievermogen van de EU heeft gepubliceerd, weet dat diezelfde EU er slecht voor staat. Als we het roer niet drastisch omgooien, lopen onze welvaart, het milieu en zelfs onze vrijheid gevaar, aldus Draghi. Fors hogere energieprijzen dan in de VS en China, hogere kosten voor CO2-uitstoot en een enorme berg aan regelgeving zijn nog maar een deel van het Europese probleem.
Met z’n extra koppen heeft Nederland het zichzelf in Europa nóg lastiger gemaakt. Heel verstandig dus dat het nieuwe kabinet geen nieuwe invoert en zegt bestaande koppen waar mogelijk te schrappen. Nu is het vooral afwachten hoe ver het daarin daadwerkelijk zal gaan.
Remco de Boer is energieonderzoeker, schrijver van artikelen en boeken, en maker van de podcast Studio Energie.
