Screenshots om thuiswerkers te controleren, gezichtsanalyses bij video-sollicitaties en automatisch werkdrukadvies. Het Rathenau Instituut waarschuwt in een nieuw rapport voor de verdergaande monitoring op de werkvloer. Het onderzoek ‘Werken op waarde geschat – Grenzen aan digitale monitoring op de werkvloer door middel van data, algoritmen en AI’ vraagt werkgevers, werkenden en de overheid met elkaar in gesprek te gaan om grenzen te stellen aan digitale hulpmiddelen.
Het Rathenau Instituut onderzocht op verzoek van de commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer de invloed van digitalisering op de kwaliteit van werk. Het gaat dan bijvoorbeeld over online solliciteren, het bijhouden van de productiviteit en het meten van werkdruk of betrokkenheid. Deze voorbeelden worden op dit moment al in Nederland gebruikt. Het onderzoek is uitgevoerd van juni 2019 tot maart 2020. Het onderzoek maakt deel uit van het thema ‘Veranderende arbeidsmarkt’ van de kennisagenda van de commissie SZW, die met dit rapport de gemeenschappelijke kennis op genoemd thema verder kan uitbreiden.
Voorbij aan het onmeetbare
Het onderzoek laat zien dat de meeste digitale middelen in beginsel een nobel doel hebben. Ze willen beslissingen ondersteunen en de kwaliteit van het werk verbeteren. Maar ondertussen, zo blijkt uit het overzicht van het Rathenau Instituut, veranderen de tools de arbeidsverhoudingen en kunnen ze leiden tot een beperkt beeld van wat waardevol werk is.
De digitale hulpmiddelen gaan, aldus het Rathenau Instituut, per definitie voorbij aan het onmeetbare, zoals de waarde van sociaal contact tussen collega’s. Het rapport toont verder dat de instrumenten kunnen raken aan de privacy van werkenden, kunnen leiden tot discriminatie in werving en selectieprocessen en kunnen bijdragen aan een toenemende werkdruk.
Bovendien blijkt dat diverse digitaliseringsmiddelen niet wetenschappelijk zijn onderbouwd. Video-sollicitaties gebruiken bijvoorbeeld soms het niet bewezen verband tussen gezichtsuitdrukking en emotie en persoonlijkheid. En zelfs bij gevalideerde instrumenten moet een organisatie ze goed inbedden, maatregelen nemen tegen misbruik en leren ze op waarde te schatten. Anders ligt discriminatie van groepen, uitsluiting en verstoring van de verhoudingen tussen collega’s op de loer.
Recht om mens te zijn
Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut zegt over het onderzoek: “Mensenwerk is meer dan wat je kunt meten. Het gaat nu om het recht om mens te zijn op je werk. Digitale middelen zijn er om ons te ondersteunen in ons werk en moeten geen robot maken van de werkenden. Dat is niet goed voor werknemers en voor werkgevers.”
Het Rathenau Instituut stimuleert de publieke en politieke meningsvorming over de maatschappelijke aspecten van wetenschap en technologie. Het doet onderzoek en organiseert het debat over wetenschap, innovatie en nieuwe technologieën. Met het onderzoek naar digitale monitoringstechnologie wil het instituut de kwaliteit van werk op de agenda zetten en aandacht vragen voor publieke waarden en rechten bij digitalisering.
