Negen van de tien mkb-ondernemers die begin juli de meeting over het CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) bezochten waren flabbergasted, aldus George Wels. Hij is sinds dit voorjaar directeur van de brancheorganisaties NEVAT en FPT-VIMAG die de voorlichtingsbijeenkomst samen met EY en SFN georganiseerd hadden. ‘Velen waren volkomen overvallen door wat dit EU-mechanisme voor hun business gaat betekenen. En dat al op korte termijn.’ Ook vragen zij zich af of het CBAM de CO2-uitstoot gaat terugdringen. De noodzaak ervan staat buiten kijf: ‘Want kijk naar buiten: klimaatverandering is een feit.’
George Wels (NEVAT): ‘Stel dat je vestigingen in meerdere EU-landen hebt die elk afzonderlijk inkopen in China, dan moet elke locatie straks afzonderlijk rapporteren.’ Foto: NEVAT
– Het CBAM is een instrument voor ‘koolstofcorrectie’ aan de EU-grens.
– ‘In Q1 van volgend jaar moet je al over Q4 van dit jaar kunnen rapporteren aan de Europese Commissie.’
– ‘De regeling beoogt bedrijven in de andere regio’s dezelfde uitstootnormen op te leggen. Maar is dat realistisch?’
– ‘China was in eerste instantie behoorlijk boos over het CBAM, maar slaat nu toch een veel gematigder toon aan en overweegt een eigen carbon tax.’
Ondernemers erkennen noodzaak, maar betwijfelen effectiviteit
Het CBAM is een instrument voor ‘koolstofcorrectie’ aan de EU-grens. Wie binnen de EU ijzer en staal, cement, meststoffen, aluminium, elektriciteit of waterstof produceert en daarbij CO2-uitstoot veroorzaakt, moet ETS-rechten (Emission Trade System) kopen. Vanzelfsprekend werkt dat kostprijsverhogend. Het CBAM is in het leven geroepen om te voorkomen dat deze producten binnen de EU weggeconcurreerd worden door vergelijkbare producten van buiten de unie – waar geen ETS-rechten betaald hoeven te worden. Dat mechanisme regelt dat wie ijzer en staal, cement, meststoffen, aluminium, elektriciteit en waterstof van buiten de EU importeert aan de grens CO2-rechten betaalt.
Het CBAM zal voluit werken per 1 januari 2026. Dat lijkt nog ver weg, ware het niet dat per 1 oktober aanstaande de transitional period van start gaat. Dat is de fase waarin nog geen rechten hoeven te worden betaald, maar wel alle informatie moet worden aangeleverd over hoeveel CO2 is uitgestoten bij de productie en het transport van een geïmporteerd product. ‘Dat betekent concreet dat wanneer je bijvoorbeeld een batch bouten of moeren importeert uit China, je leverancier alle informatie moet meesturen over de CO2-emissie die met de productie en het transport van deze levering gepaard is gegaan. En dat dus voor elke import per 1 oktober. Zodat je in Q1 van het volgend jaar over Q4 van dit jaar kunt rapporteren aan de Europese Commissie’, aldus Wels.
Verplichte rapportage
Kan een ondernemer dat niet, zo vervolgt hij, dan komt dat hem niet meteen op boetes te staan. Maar veel respijt is er ook weer niet. ‘Je bent verplicht te rapporteren, al mogen volgend jaar nog fouten gemaakt worden, en mag de geleverde informatie nog incompleet zijn. Ook hoeven nog niet meteen CO2-certificaten (tegen een prijs van circa 93 euro per ton CO2, red.) gekocht te worden bij de nationale CBAM-autoriteit. Maar in de jaren erna moeten je rapportages wel aan alle vereisten voldoen’, aldus de directeur.
‘Als jij dat gietdeel inbouwt in een machine en die naar de EU exporteert, hoef je die rechten niet te betalen’
Behalve financiële en administratieve consequenties voorziet Wels ook allerlei organisatorische: ‘Stel dat jij vestigingen in meerdere EU-landen hebt die elk afzonderlijk inkopen in China, dan moet elke locatie straks afzonderlijk rapporteren. Dus zullen veel ondernemers hun inkooporganisaties moeten centraliseren. Nog meer impact kan het hebben als bedrijven hun productie gaan verplaatsen, vanuit de EU naar een land daarbuiten. En daarmee een impact kunnen hebben op de werkgelegenheid.’
Arjen van Dulst (Electrotool): ‘Ik zie nu al dat bedrijven in Azië hun producten niet meer laten voldoen aan onze Europese CE-normeringen. Want ze kunnen die evengoed kwijt in India en Rusland.’ Foto: Electrotool
Realistisch?
Directeur Arjen van Dulst van Electrotool in Krimpen aan den IJssel, importeur van machines en gereedschappen voor de industrie en bouw- en installatiebedrijven, wil niet graag klagerig overkomen. Dus benadrukt hij dat regelingen die de uitstoot van broeikasgassen verkleinen onontkoombaar zijn: ‘Want kijk naar buiten: klimaatverandering is een feit. Maar ik betwijfel of het CBAM de manier is om dat doel te bereiken. De regeling beoogt bedrijven in de andere regio’s dezelfde uitstootnormen op te leggen. Maar is dat realistisch? Ik zie nu al dat bedrijven in Azië hun producten niet meer laten voldoen aan onze Europese CE-normeringen. Want ze kunnen die evengoed kwijt in India en Rusland waar ze niet met die eisen geconfronteerd worden.’ In veel andere, minder welvarende delen van de wereld zullen ze gewoon doorgaan met zo goedkoop mogelijk produceren en zich niets gelegen laten liggen aan het verlagen van CO2-emissies, zo is zijn vrees.
Opslagfactor 2,1 per ton
Tegelijk wil Van Dulst dus ook graag de voordelen van het CBAM zien. ‘Onze grootste leverancier van gietijzeren koppelingen is het Chinese Jinan Meide Casting. Ze zijn al sinds 2021 bezig met inzicht krijgen in hun CO2-emissies, om die te gaan afvangen. Dit omdat de smogvorming er zo sterk was dat de overheid ter plekke dat afdwingt: vang je niet af, dan wordt je plant gesloten. Dat is voor het milieu natuurlijk positief. Maar wat ik dan niet begrijp, is dat daar tegelijkertijd grote kolencentrales worden geopend.’ Hoe dan ook, Jinan Meide kan al wel de informatie meeleveren over de CO2-uitstoot die met de productie van een geleverde zending koppelingen gepaard is gegaan. ‘Het gaat om een opslagfactor van 2,1 per ton. Platgeslagen betekent dat een opslag van 5 procent op de verkoopprijs.’
Van Dulst heeft daar geen probleem mee mits ook al zijn concurrenten die opslag in rekening moeten gaan brengen. En daar zet hij zo zijn vraagtekens bij: ‘Want als jij dat gietdeel inbouwt in een machine en die naar de EU exporteert, hoef je die rechten niet te betalen. Want voor een machine geldt een andere HS-douanecode dan voor een gietdeel, een code die niet in het CBAM is opgenomen.’
Werk juist naar de EU?
Martijn Schippers, senior manager Global Trade & Indirect Taxation van EY, bevestigt dat producten die onder het CBAM vallen dat niet meer doen zodra ze zijn opgenomen in een eindproduct. ‘In een auto zit staal en aluminium verwerkt. Toch is een auto bij invoer niet onderhevig aan het CBAM, omdat een auto onder een andere douanecode wordt ingedeeld. Hetzelfde geldt voor een complete machine’, aldus Schippers. Hij gaat er wel vanuit dat het aantal productgroepen dat onder het CBAM valt de komende jaren zal toenemen. ‘Uiteindelijk volgen dan ook de finished products’, veronderstelt hij.
Martijn Schippers (EY): ‘Sommige bedrijven zijn bezig hun sourcingstrategie te heroverwegen en productiewerk juist naar de EU te verplaatsen, omdat ze dan gevrijwaard zijn van de kosten en de administratieve last van het CBAM.’ Foto: EY
Schippers maakt deel uit van het EY EMEIA CBAM-core team en in die rol staat hij momenteel veel bedrijven bij om zich voor te bereiden op het CBAM. Hij heeft in zijn gesprekken met ondernemers nog geen voornemens gehoord om assemblagewerk te gaan verplaatsen naar buiten de EU. ‘Wel zijn sommige bedrijven bezig hun sourcingstrategie te heroverwegen en productiewerk juist naar de EU te verplaatsen, omdat ze dan gevrijwaard zijn van de kosten en de administratieve last van het CBAM. Dus het mechanisme zou de industrie in de EU ook juist kunnen bevoordelen.’
Mondiale impact
Daar staat dan weer tegenover dat ook regio’s buiten de EU bezig zijn met het instellen van een eigen CO2-taks. ‘En onderdeel van het CBAM is dat de heffingen die elders worden betaald in mindering kunnen worden gebracht op de CBAM-kosten. Dat is ook de – wat paternalistische – intentie van Brussel: stimuleren dat overheden elders in de wereld ook belasting op CO2-uitstoot gaan heffen, om zo die uitstoot wereldwijd te verminderen. China was in eerste instantie behoorlijk boos over het CBAM, maar slaat nu toch een veel gematigder toon aan en overweegt een eigen carbon tax.’ Een mondiale uitwerking zal het CBAM ook kunnen hebben op bedrijven. Om voor EU-klanten niet te duur te worden zullen die hun processen emissie-armer inrichten en daar de standaard van maken voor belevering over de hele wereld. ‘Want overal op de wereld hetzelfde, gecertificeerde productieproces hanteren is nu eenmaal veel efficiënter en effectiever’, onderschrijft Schippers.
Grote hefboomwerking
Terug naar de actualiteit: bedrijven die importeren van buiten de EU moeten nu toeleveranciers kiezen die in staat zijn de CBAM-informatie mee te leveren. Aangezien in Nederland veel mkb-ondernemers nog volstrekt niet of hooguit nauwelijks op de hoogte zijn van de gevolgen van het CBAM voor hun business, ligt het voor de hand dat juist veel kleinere toeleveranciers in Azië dat evenmin zijn, veronderstelt George Wels. Evenwel verwacht hij dat die partijen daar snel eieren voor hun geld kiezen. ‘De hefboomwerking is groot. Het gaat immers niet om één EU-land dat die heffingen instelt, maar om de complete unie met haar enorme inkoopkracht. Hun Europese klanten gaan kiezen voor die partijen die alle CBAM-informatie kunnen meeleveren. Kun jij dat niet, dan ben je gauw out of business.’
Link magazine september/oktober 2023. Thema: de heilige graal van volledige digitale integratie. Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginker@linkmagazine.nl
Te snel
Het steekt Van Dulst dat het CBAM zo rap wordt doorgevoerd. Niet alleen ondernemers zijn er zo snel niet klaar voor. Ook de belastingdienst. Hij toont een brief van de douane: ‘Die legt mij op informatie conform het CBAM mee te leveren met mijn aangifte, maar geeft daarbij aan zelf nog niet te weten welke informatie dat precies betreft.’
Allerlei losse eindjes in het CBAM moeten nog worden weggewerkt, bevestigt Schippers. Zo moeten ondernemers hun CBAM-informatie vooralsnog invoeren in een portal van de Europese Commissie. Nationale CBAM- en douaneautoriteiten spelen een rol bij de uitvoering en handhaving. ‘Per EU-land zal dat anders worden ingevuld. In Nederland zal dat waarschijnlijk belegd worden bij de NEa (Nederlandse Emissie Autoriteit, red.) die nu ook de ETS uitvoert.’
Van Dulst wil het gesprek over het CBAM graag positief besluiten: ‘Electrotool is behalve importeur ook bouwer van machines voor het bewerken van aluminium profielen. Uit de wereld van aluminiumverwerkers hoor ik dat er vol wordt ingezet op het verwerken van schroot, ten koste van de productie uit bauxiet. Want bij het verwerken van schroot is veel minder CO2-uitstoot. Bij verkoop van profielen worden al afspraken gemaakt over de teruglevering aan het eind van de levenscyclus. Zo geeft het CBAM een impuls aan circulariteit.’
Resumerend constateert George Wels dat er een forse administratieve last op de industrie afkomt die met name het mkb voor problemen zal stellen. Maar tegelijk erkent hij het belang van het achterliggende doel van het terugdringen van CO2-emissies. Komende tijd komen er meer informatiebijeenkomsten over het CBAM. ‘Wij helpen onze leden door hen handvaten aan te reiken bij welke partijen ze terecht kunnen om zich grondig op het CBAM voor te bereiden. EY, waar wij nu mee samenwerken, is een optie, maar ook adviesbureaus als PwC en Buck Consultants bieden die diensten aan.’
CBAM-kwartaalrapportage
Tijdens de transitional period (oktober 2023-einde 2025) moeten de kwartaalrapportages het volgende bevatten:
- De totale hoeveelheid van elk soort goederen, gespecificeerd per installatie die de goederen produceert in het land van herkomst.
- De werkelijke totale embedded emissies per ton van elk type goederen.
- De werkelijke totale embedded indirecte emissies (emissie van elektriciteit afkomstig van derden).
- De koolstofprijs die in een land van herkomst wordt betaald voor de embedded emissies in de geïmporteerde goederen.
Dit zijn alleen de hoofdcategorieën. De uitvoeringswetgeving verlangt veel meer detailinformatie van de importeurs. De eerste kwartaalrapportage moet uiterlijk eind januari 2024 worden ingediend.
In de post-transitional period (die ingaat per begin 2026) kan het niet (tijdig) indienen komen te staan op een administratieve boete van maximaal 10 procent van de omzet. Bron: EY
