Het is zes uur in de ochtend. Op de parkeerplaats naast NS-station Elst staat de glanzende spelersbus van het Nederlands elftal (‘Nee, geen VDL-bus, een Mercedes-Benz’) klaar om zo’n veertig ondernemers en andere belangstellenden uit Gelderland naar de Hannover Messe te brengen. Daar lopen ze zich een dag lang de benen onder het lijf vandaan in de hallen Energy, Digital Factory, Integrated Automotion, Industrial Supply en meer. Hannover Messe, dé beurs voor de nieuwste ontwikkelingen in de industrie. ‘Iedereen aan boord? Ach, er is altijd wel een foutmarge.’
‘Al dat geslenter. Het is net winkelen, dat zijn mannen niet gewend’
- ‘We hebben geen gadgets nodig, we hebben een verhaal met inhoud.’
- ‘Ik heb één robot gezien bij een Chinese leverancier die echt iets nieuws lijkt te bieden.’
- Wat is hier te koop, hoe doen anderen het? Het is de kunst van het afkijken.
- Er groeit een steeds grotere kloof tussen hooggekwalificeerde experts en mensen op de werkvloer.
‘Zou dat mogen? Zal ik op die voorste stoel gaan zitten?’, vraagt Bart Jilesen, student International Business Administration aan de Radboud Universiteit en ondersteunend projectmanager bij The Economic Board zich af. ‘Tuurlijk, maar dit is wel de stoel van Ronald Koeman van het Nederlands elftal’, zegt chauffeur Carel Werner. ‘Hoe voelt dat?’ De stoel ernaast blijft meestal leeg; de bondscoach wil ruimte om zich heen hebben, maar nu gaat medeorganisator Richard Dobbelmann, business associate van The Economic Board, er zitten.
The Economic Board, innovatiemotor voor de regio Arnhem-Nijmegen-Wageningen, organiseert het bezoek aan de beurs samen met Regionaal Centrum voor Technologie Gelderland, Briskr, Radboud Universiteit, Novio Tech Campus, Business Cluster Semiconductors, Kiemt en Industriepark Kleefse Waard. De laatste deelnemer komt aanrennen en de bus vertrekt voor de reis van 350 kilometer. Eén chauffeur rijdt, chauffeur Carel deelt koffie en ontbijtdoosjes uit. Wie wil, pakt de microfoon voor een korte pitch.
Ware hofnar
Toekomstanalist Leontine Hamer uit Beek bij Nijmegen legt uit dat ze een moderne hofnar voor een organisatie kan zijn: ze duidt en prikkelt, is thuis in vele sectoren. Guy Janssen van Key23D uit Elst heeft het over de prototypes die hij maakt met zijn 3D-printer en deelt meteen een zelfgeprinte gadget, een sleutelhanger, uit. Gert-Jan Willems, directeur van verhuisbedrijf UTS Verkroost Nijmegen, vertelt dat het aantal verhuizingen toch wel is gedaald (‘Mensen verhuizen minder en hebben meer wegwerp-IKEA’) en dat hij nu gegrepen is door GOCELO, de internationale organisatie voor slimme, high value logistieke oplossingen, specifiek voor de last mile. En om nog één pitch uit de lange reeks te pikken: Gerard Worm van Novium Composites in Druten, specialist op het gebied van thermische isolatiematerialen, neemt de cake als metafoor: cake komt veel te donker en nat uit de oven als de deur open staat bij het bakken. In industriële processen is optimale warmtebeheersing minstens zo cruciaal. ‘We werken voor vele markten. De Hannover Messe is heel breed. Daar zijn vast nog bedrijven te vinden die warmteoplossingen nodig hebben’, verklaart hij zijn deelname.
Aardappels sorteren
De Hannover Messe komt in zicht. De groep gaat eerst naar het Holland High Tech House voor een kop koffie met koekje. En uitleg van onder meer start-ups en studenten van de 4TU Federatie en Fontys, die daar hun innovaties showen. Wageningen Universiteit ontwikkelt samen met een leverancier van aardappelsorteermachines een apparaat dat 15 ton aardappelen per uur objectief, snel en geheel automatisch sorteert op grootte. Even verderop staat een volumineuze schoonmaakrobot die een standaardruimte van 4.000 vierkante meter in vier uur tijd onder handen neemt en een berichtje stuurt als hij klaar is. Lastige ruimtes kan hij nog niet handlen. ‘Zet er GPS op, dan kan hij ook op onbekend terrein werken’, tipt een deelnemer van de groep lachend.
‘Een superdag. Alleen al de busreis met alle onderlinge ontmoetingen maakte het de moeite waard’
John Blankendaal Foto: Bart van Overbeeke
De Gelderse bezoekers gaan ieder op eigen houtje verder. Ze krijgen ruim vier uur vrijaf en lopen zich de benen onder het lijf vandaan, alleen al om ook de andere gezamenlijke Nederlandse stands elders op het terrein te zien: het Green & Smart Mobility Pavilion, het Industrial Supply Pavilion en het Smart Industry House. In die laatste zetelt onder anderen John Blankendaal, managing director van Brainport Industries, in een vrij cleane stand. ‘We hebben geen gadgets nodig, we hebben een verhaal met inhoud. Ik praat me de blaren op de tong, je moet hier heel veel water drinken.’
Chinese snoepjes
Verspreid over de hele beurs staan Chinese machinefabrieken met wel bonte uitstallingen van onderdelen en vage posters. En altijd staat er een bordje ondefinieerbare snoepjes op de balie. De meesten zeggen nauwelijks iets en maken geen contact. Ze zitten wat te scrollen op hun smartphones. Eentje ligt met zijn hoofd tussen zijn armen te slapen. Er lopen weinig mensen langs. Hoe de Hannover Messe lonend voor die productiebedrijven kan zijn, is de grote vraag. ‘Nou, vergis je niet in de Chinezen’, zegt directeur Oscar Klein van Klein Mechaniek in Westervoort, deelnemer van de Gelderse groep. Zijn bedrijf (acht medewerkers) ontwikkelt en produceert allerhande kunststofproducten en hij is speciaal geïnteresseerd in verdere automatisering van het spuitgietproces. Hij ziet veel robots en cobots op de messevloer, heel veel. Vaak ook meer van hetzelfde: ze rijden slim rond, verplaatsen nauwkeurig allerlei blokjes. ‘Maar ik heb één robot gezien bij een Chinese leverancier die echt iets nieuws lijkt te bieden. Als een opstelling net niet staat als verwacht, schuift ie wat, voelt ie wat. Hij twijfelt niet en blijft proberen. Daar kan ik misschien wel wat mee.’ Klein komt op de beurs om inspiratie op te doen. ‘Wat is hier te koop, hoe doen anderen het? Het is de kunst van het afkijken.’
Niet voor de leuk
De geur van bratwurst en schinkenpfannkuchen, en tegenwoordig ook falafel en Mexicaanse wraps trekt door de hallen. Wie even wil zitten, doet er verstandig aan bij één van de talrijke lezingen en fora aan te schuiven. Een aantal gewichtige Duitse heren praat in een paneldiscussie over Industrie 4.0. Het is geen spel. Het is niet voor de leuk wat uitproberen en digitaliseren, benadrukken ze. Kleinere bedrijven voelen misschien de neiging om risico’s te mijden, de kop in het zand te steken voor alle grote veranderingen. Maar ook zij zullen eraan moeten geloven. ‘Wir müssen es schaffen’, concludeert het panel.
IBM en Sandvik Mining & Rock Technology geven iets verderop een presentatie met de spannende titel ‘How to disrupt a 10.000 year old industry with sensors and data analytics’. De tijd dat mijningenieurs urenlang in karretjes rondreden om metingen te doen en boven de grond van alles moesten uitrekenen en analyseren, is wat hen betreft voorbij. Hetzelfde geldt voor al die onproductieve wisselingen van groepen mijnwerkers waarbij de productie geheel inzakt. Digitalisering en automatisering zet ook deze wereld compleet op zijn kop. ‘We meten continu en simuleren via digital twins’, zegt Anders Fredholm, vicepresident global business development industrial products van IBM. De mijnwerkers kunnen realtime optimaal worden ingezet. Bij een wisseling van de crew delven robots waar mogelijk stug verder. ‘We kunnen dieper de mijn in en halen veel meer uit de grond, tegen minder kosten, op een veiliger manier’, aldus André Jakobs, account & application manager van Sandvik. ‘De productie is veel gelijkmatiger en betrouwbaarder.’ Ze noemen data ‘the next natural resource’. Alleen de meest efficiënte mijnen overleven.
Uitschakeling van de mens
Frank van der Heijden, business developer bij Cedexis Medical Eyewear
Helemaal aan de andere kant van het terrein, ver van de digital factory en Industrie 4.0-drukte, trekt een lezing over ‘Die digitale Transformation der Arbeitswelt’ veel minder publiek. Mensen op de werkvloer krijgen nogal wat over zich heen, zegt Dorothea Ritter van het Niedersächsische Zentrum für gute digitale Arbeit. Ze haalt een onderzoek aan onder fabrieksmedewerkers. De ene helft is helemaal blij met robots en cobots die zwaar werk overnemen. De andere helft voelt zich juist sterker belast en meer opgejaagd door de nieuwe collega’s die altijd maar doorgaan. Ritter: ‘Alles verandert, bereid je maar voor op een extreme uitschakeling van de mens. Er groeit een steeds grotere kloof tussen hooggekwalificeerde experts en mensen op de werkvloer.’ Ze wijst op de site Job Futuromat (job-futuromat.iab.de), een gezamenlijk project van de ARD, het Institut für Arbeitsmarkt- und Berufsforschung en het Bundesagentur für Arbeit. Wat is de kans om vervangen te worden door een robot? Die blijkt voor veel beroepen nu al behoorlijk aanwezig. Een engineer in de machinebouw heeft een stuk of negen wezenlijke competenties: drie daarvan kan een robot in principe al overnemen. Het hoeft niet, het kan. ‘Neem je mensen mee in alle ontwikkelingen’, benadrukt Ritter. ‘Dan heb ik het niet over leren werken met een 3D-printer of cobot. Het gaat erom dat medewerkers zelfregie nemen en nieuwe kansen voor zichzelf ontdekken. Ze moeten snappen dat de wereld verandert en dat ze moeten blijven leren.’
Stappenteller
Tijd voor een borrel en een hapje voor de Gelderlanders in het Industrial Supply Pavilion, waar organisaties als Koninklijke Metaalunie, NEVAT, Mikrocentrum, Nijdra en Jeveka staan. Daar verzamelt zich ook een groep ondernemers uit Overijssel die op uitnodiging van de VMO, de Verenigde Maakindustrie Overijssel, met de bus naar de Hannover Messe is gekomen.
Ervaringen worden uitgewisseld. ‘Ik heb veel gelopen en veel geslenterd. Het is net winkelen, dat zijn mannen niet gewend’, zegt Frank van der Heijden, business developer bij Cedexis Medical Eyewear uit Nijmegen. Het bedrijf van zijn zoon ontwikkelt, levert en implementeert videobrillen voor medisch specialisten en patiënten. Zo’n bril kan bijvoorbeeld zorgen voor angstreductie in de tandartsstoel. Van der Heijden heeft jarenlang bij Arcadis gewerkt, de laatste jaren als business director urban water. Hij doet nu af en toe consultancywerk voor not for profit organisatie LIFTcities en helpt zijn zoon. ‘Het ontwikkelen van de videobril heeft véél tijd gekost, maar nu gaat het lopen. Ik stuitte vandaag op de beurs op een bedrijf dat metalen mallen in 3D kan printen. Daar hebben we misschien wat aan.’
Gevulde koeken
Robbert Jan Kooij, projectmanager Tech bij Oost NL en nauw betrokken bij de Industrial Reality Hub in Overijssel, vertelt enthousiast dat het Duitse Spitzencluster it’s OWL (Intelligente Technische Systeme OstWestfalenLippe) wil praten over samenwerking. Binnen de hub werken bedrijven en kennisinstellingen samen om de mogelijkheden van augmented reality en virtual reality voor de industrie te verkennen. Kooij en consorten zijn een half jaar geleden officieel gestart met hun open innovatienetwerk, nieuwe partners zijn welkom. En samenwerking met interessante partijen in – om te beginnen – Duitsland juichen ze toe.
‘Het was een superdag’, klinkt het op de terugweg van Hannover naar Elst. ‘Alleen al de busreis met alle onderlinge ontmoetingen maakte het de moeite waard.’ Sommigen dommelen wat in, anderen zetten een uitgebreide boom op over waterstof als dé energiedrager van de toekomst. Chauffeur Carel doet nog drie rondjes door de bus. Met Mars-repen, gevulde koeken en Snickers. ‘Neem er maar één mee naar huis, dat is lekker.’
FOTO’s (nb alleen die foto met die witte #HM19-letters is van mij (Lucy))
Overige fotobijschriften afhankelijk van de gekozen foto’s
Foto borrelende mensen bij tulpen Economic Board Hannover Messe 2019 15 OF 18
Aan het eind van de middag wisselen de Gelderlanders ervaringen uit met ondernemers die op uitnodiging van de Verenigde Maakindustrie Overijssel naar Hannover zijn gekomen. Foto’s: Martijn Baudoin
Foto BUS
Sunweb en buspartner Betuwe Express regelen alle vervoer voor Oranje naar de trainingen en thuiswedstrijden. Als er niet gespeeld wordt, is de KNVB-bus te huur. Het enthousiasme voor de blauwe bus met zijn leeuw en al zijn stickers op de zijkant is groot. Mensen toeteren, zwaaien en willen op de foto, aldus de chauffeurs.
