Zuid-Nederland blinkt uit in de medische technologie. Bedrijven brengen continu innovatieve, nuttige, slimme machines en toepassingen op de markt. Hoe werken ze samen met hun toeleveranciers en met kennisinstellingen? Wat doen ze, wat willen ze, wat hebben ze nodig? Een kleine rondgang langs vier compleet verschillende bedrijven. Met stuk voor stuk een wereldwijde afzetmarkt én een stevige productiebasis in de regio.
Rondgang door de Nederlandse medtech, etappe 1
‘Je proeft in de vier interviews met de bedrijven dat mensen dezelfde taal spreken en elkaars verwachtingen kennen. Ze hebben dezelfde bloedgroep. Dan is het goed samenwerken en innoveren.’ Dat zegt business developer Steven van Roon van maxon benelux (50 medewerkers) in Enschede. maxon (3.000 medewerkers), met het hoofdkantoor in Zwitserland, is ‘wereldwijd marktleider’ op het gebied van hoogprecieze aandrijfsystemen. Maxon’s systeemoplossingen zitten in bijvoorbeeld chirurgische handapparatuur, humanoïde robots en hoogprecisie industriële installaties. Zo’n 40-45 procent van de omzet wereldwijd komt uit de medisch-technologische sector. maxon heeft, samen met Link Magazine, het plan opgevat om een rondreis door de Nederlandse medtech te maken. Voor deze eerste ‘etappe’ zijn bedrijven in Zuid-Nederland geïnterviewd, wegens de coronacrisis op afstand. Er volgen rondetafeldiscussies in andere delen van Nederland. ‘Nabijheid en elkaar fysiek ontmoeten zijn belangrijk’, concludeert Van Roon uit de gesprekken.
‘In de regio Eindhoven zit ons extended team. Hier vinden we de maakbedrijven die mee-ontwikkelen aan onze machines, de designers die werken aan het uiterlijk en de gebruiksvriendelijkheid van onze producten, de leveranciers van de benodigde grondstoffen.’ Dat zegt Judith Heikoop, managing director van IME Medical Electrospinning in Waalre, spin-off van de TU/e en producent van elektrospinningmachines. Met de elektrospinningtechnologie worden scaffolds geproduceerd voor regeneratieve geneeskunde. Vloeibaar polymeer wordt op ingenieuze wijze ‘geweven’ tot bijvoorbeeld een stent om een ader te verstevigen. In het lichaam vormt zich tussen die kunstvezels lichaamseigen weefsel. De scaffold kan bio-afbreekbaar zijn en na verloop van tijd plek maken voor dat lichaamseigen materiaal.
Wereldleider
Kennisinstellingen en bedrijven in de medisch-technologische sector en de farma kopen de elektrospinningmachines voor eigen onderzoek. IME ondersteunt haar klanten in het opschalen en verbeteren van medische toepassingen op de machines. Bovendien produceert het op eigen machines scaffolds in opdracht. Het merendeel van de klanten zit in Europa, de Verenigde Staten en China. ‘Wij willen de ASML in onze markt worden’, zei Heikoop in een eerder interview met Link Magazine. ‘IME is de wereldtechnologieleider van de elektrospinning. Let wel: dat hebben klanten over ons gezegd. Zij zijn onze ware ambassadeurs’, duidt Judith Heikoop. IME heeft met klanten diverse co-developmentprojecten gedaan. Een van hen zou de resultaten een dezer dagen delen op een belangrijk congres in Silicon Valley, in Napa, maar dat congres is door de coronacrisis uitgesteld.
IME werkt met klanten wereldwijd aan specifieke toepassingen. De innovatie van de machines zelf gebeurt met toeleveranciers in de Brainportregio. Heikoop is enthousiast over het (Zuid-)Nederlandse ecosysteem. ‘We zitten in een unieke kennisregio. In onze machines stoppen onze eigen medische kennis en kennis van elektrospinning erin, maar ook de expertise van de industrie hier. Hoe zorgen we er samen voor dat de machine exact doet wat zij moet doen? Hoe kunnen we het produceren ervan optimaliseren? In een aantal gevallen zijn onze toeleveranciers echt strategische partners geworden.’
Dat soort partners vindt IME wereldwijd eigenlijk alleen maar in de Brainportregio, doet de managing director van IME er nog een schepje bovenop. ‘We hebben ook toeleveranciers die voor ASML werken. Die weten wat het is om met zeer nauwe specificaties te werken. Het gaat bij ons om nanovezels, dat vergt extreme precisie. Er zijn maar weinig bedrijven die de kwaliteit kunnen leveren die wij nodig hebben.’
Cleanroom-plus
Eén van de strategische partners is het Eindhovense BKB Precision, verspaner van hoogwaardige kunststoffen. Begin maart kregen IME en BKB een subsidie van 50.000 euro uit het Stimuleringsfonds van de Metropool Regio Eindhoven voor hun project ‘Next-Level Inerte Productieomgeving’. De productie van scaffolds vraagt om een zeer schone, stabiele omgeving. IME en BKB bouwen een cleanroom-plus, gebaseerd op inerte kunststoffen. Heikoop: ‘We zijn continu met onze partners in gesprek wat onze behoeften zijn, hoe dingen anders en beter kunnen.’
Toeleveranciers vinden IME interessant vanwege de koplopersrol die het vervult, omdat het innoveert op de rand van wat mogelijk is. Bovendien ligt voor de elektrospinningmachines een wereldmarkt in het verschiet, aldus Heikoop: ‘We gebruiken vaak als competitief argument dat onze machines zo goed zijn, omdat we met onze partners dingen kunnen die in andere landen niet kunnen. Amerikanen verkondigen graag dat in de USA alles beter en innovatiever is. Maar dat ze met ons als Nederlandse partij in zee gaan, betekent dat ze die kennis daar niet kunnen vinden. Misschien gaan we de productie van scaffolds voor klanten uiteindelijk op diverse locaties in de wereld doen, maar de engineering- en ontwikkelactiviteiten blijven hier.’
‘Sommige toeleveranciers zijn echt strategische partners geworden’
Passion proof
Industrieel ontwerper en managing director Peter van de Graaf heeft voor zijn bedrijf Choice for Women een bedrijfsruimte gehuurd op Strijp-S in Eindhoven. Dat is een oud Philipsterrein: in voormalige Philipsgebouwen zit een scala aan jonge, kennisintensieve, hippe bedrijven. ‘Zo’n complex heeft het. Je voelt dat iedereen hier met nieuwe dingen bezig is, op een onconventionele manier nadenkt en werkt.’
Van de Graaf loopt al heel lang rond met een idee voor de ideale anticonceptie voor vrouwen: een hightech methode zonder hormonen, die geen discipline vergt en die passion proof is, dat wil zeggen 24/7 beschikbaar zonder nadenken. Choice for Women heet het product-in-ontwikkeling inmiddels: een vrouw krijgt straks een minuscuul implantaat in beide eileiders en kan twee klepjes met draadloze energie van buitenaf zelf naar believen open en dicht zetten in de loop van haar leven.
Groeiend netwerk
Vrouwen kunnen niet wachten om Choice for Women te gaan gebruiken, heeft Peter van de Graaf al ontdekt door vele reacties. Maar het vraagt nog jaren voordat zo’n complex medisch-technologisch product op de markt gebracht kan worden. Hij is, met een groeiend netwerk van onderzoekers en bedrijven in de medisch-technologische hoek in vooral Zuid-Nederland, intensief bezig om Choice for Women daadwerkelijk te realiseren. Over een jaar of vier kan er grootschalig klinisch getest worden, is de verwachting.
‘Het is heel belangrijk om in Eindhoven te zitten, want hier is veel technologische en medische kennis voorhanden.’ Van de Graaf kwam allereerst op de TU Eindhoven terecht bij het Centre for Wireless Technology. Een aantal hoogleraren van de faculteiten Elektrotechniek, Biomedische Technologie en Industriële vormgeving zit nu in de raad van advies van Choice for Women, evenals een gynaecologe van het Máxima Medisch Centrum. Onmisbaar noemt Van de Graaf ook het Equipment & Prototype Center van de universiteit. ‘Ze bouwen daar de meest gecompliceerde onderzoeksopstellingen en apparaten en hebben tal van contacten met interessante bedrijven.’ Hij vindt er de microtechnologische kennis die hij nodig heeft. ‘Het is een enorm ontwikkelproces. Zonder een nabij netwerk van kennispartners en bedrijven zou dit een luchtspiegeling blijven.’
Levend weefsel
LifeTec uit Eindhoven heeft voor Choice for Women experimenten op levend weefsel gedaan. LifeTec doet preklinisch contractonderzoek om biomedische innovaties te versnellen. Nu kunnen langzamerhand diverse dierproeven beginnen. De dag voor het interview hebben een dierenarts en Peter van de Graaf in een dierproefcentrum de eerste prototypes in konijntjes ingebracht. ‘We weten nog steeds niet zeker of het gaat lukken. Technisch krijgen we de klepjes linksom of rechtsom ongetwijfeld aan de praat, maar we hebben het wel over een device van 1,6 mm doorsnee en 5 mm lang.’ Kan het lichaam zo’n buisje langdurig in de eileider hebben? Het moet veilig zijn. ‘We varen sterk op het netwerk. Belangrijk aan mijn rol is steeds intelligent te kiezen welke expertise we nodig hebben en waar we die vandaan halen. Één voordeel: ons verhaal spreekt meteen aan.’ Van de Graaf wil persoonlijk enthousiasme voelen bij partijen met wie hij in zee gaat. ‘Als mensen net zo gepassioneerd zijn als wij, dan krijgen we substantieel meer medewerking.’
Choice for Women ontwikkelt alles zelf. Het piepkleine motortje werkt op basis van geheugenmetaal. ‘We brengen er draadloos energie naartoe om het motortje in beweging te zetten. Via, via hebben we contact gelegd met Thales in Parijs dat bezig is met energiedragers van grafeen. We halen kennis uit Europa, met onze basis hier in Zuid-Nederland.’
Fietsen met FES
BerkelBike uit het Brabantse Sint-Michielsgestel levert jaarlijks zo’n honderd speciale fietsen over de hele wereld aan mensen met een dwarslaesie of met bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson of multiple sclerose. De BerkelBike is een combinatie van een handfiets en een ligfiets en wordt bestuurd met zowel de armen als de benen. Fietsers met een dwarslaesie activeren hun beenspieren via het Functionele Elektrische Stimulatie-systeem (FES). Scheikundige en bewegingswetenschapper Rik Berkelmans zag universiteiten in diverse landen proberen om een fiets voor dwarslaesiepatiënten te bouwen. Ze maakten allemaal min of meer dezelfde fouten, ontdekte hij, bijvoorbeeld door geen ontwerp van scratch af te maken. En heel belangrijk is dat benen én armen bewegen, dat geeft meer vermogen en het traint het lichaam veel beter.
Leveranciers dichtbij huis
Berkelmans werkte destijds op een natuurkundelab. In zijn vrije tijd ontwikkelde hij een plan voor een eigen fiets en er won de prestigieuze Millenniumprijs mee. Ineens had hij 100.000 gulden startkapitaal en een idee waar het stempel van ‘goed plan’ op stond. ‘Toen ik moest gaan bouwen, ik kan niet lassen, ik kan geen elektronica ontwerpen, dus ben ik eerst maar eens met ligfietsenproducent Flevobike uit Dronten gaan praten. Zo rolde ik van het ene in het andere contact.’
Leveranciers dichtbij huis vindt hij belangrijk. Dat maakt het samenwerken makkelijker en prettiger. Matas Electronics in Best bestukt de printplaten. De kunststof behuizingen van de stimulatoren komen van Formit in Valkenswaard. De frontfolie voor het bedieningspaneel maakt Metafas in Asten. Battery Fact in Nijmegen levert de accu’s. De motoren zijn van V-fiets in Amsterdam. De frames van aluminium wilde hij ook in Nederland laten produceren, maar dat bleek lastig, dus die komen uit Taiwan.
Berkelmans: ‘Bij de selectie van toeleveranciers zijn kennis en betrouwbaarheid erg belangrijk. Onze producten zijn complex en moeten het goed doen. We hebben klanten in Australië, Zuid-Afrika, de Verenigde Staten, Brazilië. Dan wil je geen klachten. En we willen een korte toeleverketen. Als we bijvoorbeeld de motoren uit Taiwan of China zouden laten komen, krijg je ongewenste hick-ups. Klanten hebben regelmatig bijzondere verzoeken, voor kinbediening bijvoorbeeld. Dat vraagt korte lijnen met de leveranciers: als wij precies weten hoe de aansturing van de hulpmotor in elkaar zit, kunnen wij er goed op aansluiten. Als de prijs het toelaat, heb ik de voorkeur voor partijen dichtbij huis, waarmee we ook verder kunnen innoveren.’
‘À la man op de maan’
Lastig aan de regio Zuid-Nederland is wel dat er wordt gevochten om goede, technische mensen. Bij BerkelBike (nu zeven medewerkers) kunnen zo iemand met een technisch-bedrijfskundige achtergrond en iemand voor het testen en mee-ontwikkelen beginnen.
BerkelBike zit prima in Nederland. Rik Berkelmans zou wel willen dat de overheid meer projecten met ondernemers aanzwengelt, ‘à la de eerste man op de maan’: bepaal een ambitieus doel en op weg daarnaartoe komen de partners samen ongetwijfeld tot allerlei andere innovaties. ‘Wij wilden een fiets voor mensen met een dwarslaesie. Nu gebruiken andere doelgroepen de fiets geheel onverwacht ook. Sommigen slapen met een FES-broek om hun spieren te stimuleren. Zo kom je samen verder.’
Workflow
Xyall uit Eindhoven komt eind van het jaar met zijn eerste hoogtechnologische weefseldissectiesysteem op de markt. Daarmee kan de workflow van pathologen en histologen gedigitaliseerd en geautomatiseerd worden: het is een uiterst snelle en nauwkeurige manier van werken die een zeer betrouwbaar diagnostisch testresultaat oplevert, bijvoorbeeld bij kankerpatiënten, zegt Hans van Wijngaarden, één van de oprichters van Xyall. Tumordissectie is tot nu toe arbeidsintensief en foutgevoelig. De eerste Automated Tissue Dissection-oplossing is bedoeld voor grote laboratoria waar dagelijks tot duizenden monsters getest worden. Volgend jaar maart, op een internationaal pathologencongres in de Verenigde Staten, volgt de introductie van een kleinere variant van Xyall, speciaal voor ziekenhuizen met een laboratorium voor moleculaire diagnostiek.
Ingrediënten
Van Wijngaarden stond aan de wieg van Philips Digital Pathology. Daar was al een soortgelijk product in ontwikkeling, maar Philips wilde er niet verder mee. Hij werkte destijds samen met CCM in Nuenen (leverancier van hoogstaande mechatronica) en Sioux Technologies in Eindhoven (met state-of-the-art kennis op het gebied van optica, beeldanalyse-algoritmen, medische robotica en dataverwerking). En ook met Motic, toonaangevend in optische componenten. Sioux (nu eigenaar van CCM) wilde investeren. Alle ingrediënten en alle partijen om een goede start met Xyall te maken, waren in de buurt. Inmiddels heeft een groot Amerikaans moleculair-diagnostisch bedrijf, dat specialisten adviseert over het al dan niet inzetten van chemobehandelingen bij kanker, zich aangemeld als eerste klant.
Snel schakelen
Van Wijngaarden: ‘In Eindhoven is een uitstekende supply base voor hightech mechatronisch-optische systemen. Samen met partners kunnen we snel ontwikkelen, snel schakelen. Bij de selectie van toeleveranciers staat onderling vertrouwen voor mij bovenaan. Ik wil mensen regelmatig in de ogen kunnen kijken. Natuurlijk zijn er kwesties, bijvoorbeeld over prijs of levertijd. Maar in een goede onderlinge relatie kom je daar altijd uit.’ Sioux is informal investor. Ook Motic bleek bereid om risico te dragen en een stuk van de financiering op zich te nemen. ‘Samen dragen we de verantwoordelijkheid.’
