Johan Beukema constateerde twee jaar geleden in een interview met Link Magazine dat er in heel veel directiekamers serieus gesproken werd over het kopiëren dan wel verplaatsen van de supplychain naar andere continenten. Maar ook dat zelden de daad bij het woord werd gevoegd. Vanwege ‘de optelsom van veranderingen’ trekt de managing partner van Buck Consultants International (BCI) nu een andere conclusie. Sectoreconoom Albert Jan Swart van ABN AMRO is vooral beducht voor de langetermijneffecten van de geopolitieke spanningen.
Johan Beukema constateerde twee jaar geleden in een interview met Link Magazine‘. Illustratie Tom van Dun
Experts zien America-First-politiek veel effect hebben op (her)inrichting toeleverketens
China raakt net een beetje uit wéér een nieuwe covid-crisis, de oorlog in de Oekraïne woedt nog volop en de geopolitieke spanningen worden er ook nog niet minder op. ‘Bedrijven worden geconfronteerd met een optelsom van veranderingen. “Ja, de huidige coronacrisis in China zal over een paar maanden vast minder zijn, maar dan is er wel weer wat anders aan de hand”, zo wordt er geredeneerd. Er blijven zich voortdurend plotse veranderingen voordoen. Dus wordt nu wel gevolg gegeven en wordt er daadwerkelijk gewerkt aan de opbouw van een toeleverketen elders’, constateert Beukema in zijn wereldwijde netwerk van industriële bedrijven.
‘Eind 2020 waren directies nog bezig met het uitwerken van scenario’s, nu wordt er echt geïnvesteerd in het verplaatsen van een fabriek, of in het kopiëren van een productievestiging in China naar een ander continent, zodat die in China alleen voor de Chinese markt kan gaan produceren.’
Beukema ziet wel verschillen per sector. ‘De semicon kent veel, zeer kapitaalkrachtige bedrijven die gemakkelijk in een lokale supplychain kunnen investeren. De foodtech – en dan de vaak jonge ondernemingen die vlees-, melk- en visvervangers ontwikkelen en produceren – gaat nog sneller: al bij het plannen van de eerste vestiging wordt nagedacht over waar de tweede en de derde moeten komen. De farma daarentegen is terughoudender. Immers, deze zwaar gereguleerde sector heeft jaren nodig om elders een vestiging inclusief toeleverketens op te bouwen waarbij ook aan alle regels wordt voldaan.’
Betere papieren
Noord-Amerika heeft betere papieren om bedrijvigheid van elders binnen te halen dan Europa, aldus Beukema. Door de hogere energiekosten hier, maar ook door het America First-beleid, recent vastgelegd in de Inflation Reduction Act. ‘Daar komt als voordeel bij dat lagelonenland Mexico om de hoek ligt. Sinds medio vorig jaar is in menige boardroomdiscussie over investeren in Europa de voet op de rem gezet. Als de marktvraag niet al te hoog is, wordt voorlopig even volstaan met het verhogen van de capaciteit van bestaande vestigingen, bijvoorbeeld door er een lijn bij te plaatsen. Maar als het tekort aan capaciteit echt nijpend is, wordt doorgezet. Dit betekent dat er nog steeds een significant aantal projecten loopt voor productielocaties in Europa.’
Mediahype
Albert Jan Swart van ABN AMRO ziet in local4local toch vooral een ‘mediahype’. Ten tijde van de pandemie werd die beweging alom verwacht, aldus de bankman. ‘Maar het verplaatsen van de supplychains naar het eigen continent is complex, riskant en duur. Daarom is zelden de daad bij het woord gevoegd. En dat is maar goed ook. Wie dat vanwege de hoge transportkosten toch heeft gedaan komt – nu de containerprijzen weer genormaliseerd zijn – van een koude kermis thuis.’
Link magazine editie februari/maart 2023 | jaargang 25 thema: Volle buffers en toch tekorten. Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Evenwel verwacht ook hij dat de geopolitieke maatregelen wel een langetermijneffect gaan hebben op de vestigingskeuzes. Hij doelt daarmee ook op de America First-politiek van de VS die Trump heeft ingezet, in reactie op het protectionisme van China (vervat in de strategie Made in China 2025). Biden heeft daar met de Inflation Reduction Act, de Chips Act en additionele exportcontroles ‘nog een flinke schep bovenop gedaan’, constateert Swart. ‘TSMC en Intel gaan daarom nu chipfabrieken bouwen in de VS. De semicon daar zal groeien. Het zal ASML nopen zijn activiteiten daar verder uit te breiden. Voor sommige suppliers zit er dan niets anders op dan te volgen.’ ASML heeft onder meer in Connecticut een grote r&d- en productielocatie.
Energie-intensieve industrie vertrekt?
Ook de energie-intensieve industrie – de chemie, de papierindustrie en de basismetaal – zal het in Europa niet gemakkelijker krijgen, verwacht de ABN AMRO-man. ‘In Nederland is de productie in de chemie en basismetaal al met 16 procent gedaald ten opzichte van een jaar geleden. In 2023 verwacht ik een verdere daling. Het investeringsklimaat verslechtert, niet alleen door de energiecrisis, maar ook door nieuw beleid. De klimaatmaatregelen van de EU bestaan vooral uit CO2-heffingen, vervat in regelingen als het ETS (Emissions Trading System, red.) en het CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism, red.). De VS doen met hun Inflation Reduction Act precies het tegenovergestelde: zij subsidiëren het bedrijfsleven met grote bedragen en hebben bovendien met hun schaliegas veel minder last van de energiecrisis. In de VS is de productie van de chemische industrie in 2022 met zo’n 4 procent gegroeid. De energie-intensieve sector is in Nederland niet heel groot, maar als die vertrekt naar de VS zal dat gevolgen hebben voor alle dienstverleners en andere toeleveranciers. En in Duitsland is die zware industrie omvangrijker en ook dat is voor Nederlandse bedrijven een afzetmarkt die kan verdwijnen.’
