Voor 2024 verwacht ING Research voor de meeste sectoren een lichte groei, waarbij de dienstverlenende sectoren de grootste groei laten zien.Verdere digitalisering, maar vooral ook cyberbeveiliging zorgen voor aanhoudende groei in de IT-sector, de grootste uitschieter voor 2023. Voor de horeca is de verwachting dat na een sterke inhaalgroei na de coronapandemie en prijsstijgingen de volumes volgend jaar nauwelijks verder toenemen. Krimp is er volgend jaar in de bouwsector doordat er fors minder bouwvergunningen zijn afgegeven en er minder nieuwbouw is verkocht.
Industrie laat productiekrimp achter zich, maar grote verschillen tussen branches
De afgelopen drie maanden heeft de industrie – ondanks een kleine correctie in juli – de productiekrimp weten te keren. Een jubelstemming onder producenten zal voorlopig echter uitblijven. Zij hebben veel last van de economische stagnatie in Europa. Vooral de inhaalslag in de automotive en herstel in enkele energie-intensieve industrieën, zoals chemie en papier, dragen de laatste maanden bij aan de stabilisatie. Toch blijft de teruggelopen productvraag breed voelbaar. De onzekere economische vooruitzichten en de hogere rente zetten de investeringen in machines onder druk en de eindvraag van consumenten gaat gebukt onder de teruggelopen koopkracht. Het na-ijleffect van de pandemie maakt diensten bovendien nog altijd gewilder dan producten. De afgelopen maanden hadden machinereparateurs het dan ook extra druk. Een teken dat er door de beperktere bezetting meer tijd is om achterstallig onderhoud te plegen en de gebruiksduur van machines op te rekken. Gevolg is dat investeringen verder in de verdrukking komen. De jarenlang zo succesvolle machine-industrie was daardoor de laatste drie maanden zelfs één van de grootste krimpbranches. Hierdoor krimpt de totale industriele productie dit jaar met 1,5% en verwachten we volgend jaar slechts een beperkt herstel (+1%)
Gematigde groei in voedingsindustrie in 2024
De productiegroei in de voedingsindustrie stagneert in 2023. De afzet via de foodretail staat enigszins onder druk doordat consumenten minder, en andere, producten kopen vanwege sterk gestegen prijzen. De afzet via de horeca profiteert dit jaar nog gedeeltelijk van een inhaalvraag. De afgelopen maanden treedt er een duidelijke matiging op in het tempo van de prijsstijgingen van voeding in Nederland en in andere belangrijke Europese afzetmarkten. Voor 2024 verwachten we een gematigde productiegroei (+1%). Door aanhoudende loonstijgingen, afzwakking van de inflatie en overheidsmaatregelen om armoede te bestrijden komt er weer wat meer bestedingsruimte voor Nederlandse huishoudens voor basisbehoeften zoals voeding.
Arbeidstekort IT-dienstensector drijft salarissen en omzetten omhoog
De IT-dienstensector, de grootste Nederlandse groeisector voor 2023, kampt nog altijd met een groot arbeidstekort. Meer dan 40% van de ondernemers vindt het de grootste belemmering voor meer groei. Als gevolg van de krapte op de arbeidsmarkt en inflatie zagen veel IT-dienstverleners zich genoodzaakt de lonen met minimaal de inflatie te verhogen. Deze hogere kosten konden grotendeels worden doorberekend aan klanten, waardoor omzetten de afgelopen kwartalen hard stegen. Volumegroei was er in relatief beperkte mate, maar de sector groeit net als de zakelijke dienstverlening nog altijd harder dan de gehele economie. Met name cyberveiligheid en (generatieve) kunstmatige intelligentie bieden kansen voor de sector.
Link magazine september/oktober 2023. Thema: de heilige graal van volledige digitale integratie. Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginker@linkmagazine.nl
Transport- en logistieksector ziet de snelheid flink teruglopen
In de nasleep van de pandemie en de terugkeer van reizigers groeien alleen het OV en de luchtvaart in 2023. In het wegtransport en de logistiek vond de afgelopen tijd na de coronahausse juist een correctie plaats door het terugdraaien van uitgaven aan consumentenproducten en afbouw van hoge bedrijfsvoorraden. Ook de internationale handel hapert in 2023. De afgenomen (industriële) vraag vanuit Duitsland – waar in 2022 bijna een kwart van de Nederlandse export en zelfs meer dan 30% van de wederuitvoer via de havens heen ging – is daarbij het meest zichtbaar. Door de afgebouwde voorraden en pakketvervoer dat de trendgroei oppakt verwachten we echter dat de markt in aanloop naar 2024 licht aantrekt. Inclusief het afnemende herstelpotentieel in het passagiersvervoer blijft er per saldo in 2024 naar verwachting 1% volumegroei over.
Verwachte productiedaling bouwsector nu al in het begin van de waardeketen voelbaar
We verwachten dat de bouwsector dit jaar nog licht groeit (+0,5%). Volgend jaar slaat de krimp echter wel flink toe (-2,5%), de grootste krimp in de bouw sinds 2013. De nieuwbouw van woningen staat onder druk door de gestegen rente, materiaalprijzen, de gedaalde huizenprijzen en een structureel tekort aan bouwgrond. In 2022 en begin 2023 bood de toenemende vraag naar energiebesparende maatregelen tegenwicht. De vraag hiernaar blijft hoog, maar door de gedaalde energieprijzen is de hausse wel over. Het aantal bouwvergunningen voor nieuwbouw is daarbij sterk gedaald (-44% in juli ten opzichte van een jaar eerder). In het begin van de bouwketen, zoals bij projectontwikkelaars en producenten van beton en bakstenen, is al een flinke daling van de vraag zichtbaar. Zo lag het volume van beton- en baksteen producenten in juli 15% lager dan een jaar eerder en ook de omzetten bij projectontwikkelaars lopen terug. De deelsector ‘afwerking gebouwen’ (o.a. schilders, stukadoors en timmerlieden) draait echter nog steeds hogere omzetten. De komende kwartalen zal de krimp echter in meerdere delen van de bouw toeslaan.
