De trekker(EOX) is tegenwoordig symbool van grimmig boerenprotest tegen het kabinetsbeleid voor natuurbescherming en verduurzaming (en verruiming van het ‘stikstofbudget’ voor de bouw). Maar het boerenwerktuig kan ook het positieve toonbeeld zijn van ecologisch verantwoorde innovatie. Die stap zet H2Trac met de ontwikkeling van een elektrische tractor die autonoom kan opereren, op waterstof moet gaan rijden en inspeelt op de nieuwste ontwikkelingen richting duurzame landbouw.
Elektrische tractor gaat op waterstof rijden
Artist impression van de nieuwe elektrische tractor, hier op de weg en dus met verkleinde spoorbreedte. De naam van de trekker is EOX. Illustratie: H2Trac
Landbouwkundig ingenieur Paul van Ham startte zeven jaar geleden met MTT Tractors de ontwikkeling van een elektrische tractor, de Multi Tool Trac. Hij trok op met akkerbouwers die geïnteresseerd waren in elektrische aandrijving en rijpadenteelt, waarbij een trekker dankzij nauwkeurige gps-sturing in het veld telkens dezelfde rijpaden kan volgen. Dat biedt verlichting voor een groot probleem, de verdichting van de grond onder invloed van zware werktuigen. Op verdichte grond groeit minder gewas en verslechtert de afwatering, waardoor het na een regenbui langer duurt voordat het land weer bewerkbaar is. Rijpadenteelt beperkt het probleem tot de vaste rijpaden en behoudt voor de rest van het veld een goede bodemkwaliteit. Onlangs onderstreepte de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur het belang hiervan in een advies aan minister Carola Schouten. Van Ham: ‘Ik ben in Wageningen afgestudeerd op grondbewerking en nu zie ik dat het onderwerp breder begint te leven.’ Bij vergroting van de spoorbreedte van een trekker tot drie meter wordt er (bij gelijkblijvende breedte van het rijpad) relatief nog minder grond verdicht. Boeren laten daarvoor bij de lokale smid de spoorbreedte van hun tractor vergroten, maar die is daar niet altijd op berekend.
‘We willen alles in onze machine kunnen monitoren’
Met deze insteek, elektrische aandrijving én spoorbreedteaanpassing, ging Van Ham zijn trekker ontwikkelen, samen met Machinefabriek Boessenkool in Almelo. Een eerste versie bleek echter nog te zwaar en te duur voor de geïnteresseerde agrariërs. De samenwerking met Machinefabriek Boessenkool liep vervolgens stuk op meningsverschillen over de nieuwe ontwikkelrichting, aldus Van Ham. Zijn MTT Tractors ging failliet en hij maakte dit jaar een doorstart onder de vlag van H2Trac, opgericht door zijn broer Peter-Jan van Ham. Die doorliep na een opleiding tot registeraccountant een gevarieerde loopbaan, met onder meer vijf jaar in sourcing en finance bij ASML. Nu regelt hij financiën en IT voor de realisatie van zijn broers droom.
Aandrijving
De nieuwe versie moest dus compacter, lichter en goedkoper. Elektrische aandrijving blijft uiteraard de kern, vertelt Paul van Ham. ‘We hebben gerekend aan de benodigde batterijcapaciteit, omdat we een echt elektrische tractor wilden maken. De conclusie was dat we vier Tesla-accupakketten nodig hadden en die zouden na vier uur werken op het land al leeg zijn. Daar staan echter geen snelladers en bovendien zijn al die accu’s loodzwaar.’ Reden voor H2Trac om vast te houden aan een hybride concept, waarin een range extender een beperkt accupakket tijdens bedrijf bijvoedt. Dat is nu nog een dieselmotor, die wel 20 procent efficiënter is dan in een conventionele trekker. ‘De motor kan namelijk redelijk constant in zijn gunstige toerentalbereik draaien, omdat hij nooit hoeft te accelereren. Daar zorgt de elektrische aandrijving voor.’
De volgende stap zet H2Trac nu onder impuls van nieuwe investeerder Dirk Kuiken, mede-eigenaar van Hencon, machinebouwer voor mijn- en bosbouw in Ulft. In zijn visie zet Oost-Nederland vol in op waterstof als energiedrager. Bij de tractor van H2Trac moet dan een brandstofcel die op waterstof werkt als range extender gaan fungeren. Dat past volgens Peter-Jan van Ham bij de opkomst van ‘energieboeren’, met zonnepanelen op hun staldaken of in hun weilanden of windturbines bij hun bedrijf. ‘Daar kunnen ze een electrolyzer bij plaatsen, waarmee ze zelf waterstof maken uit hun wind- of zonne-energie. Zo worden boeren zelfvoorzienend.’
Regionale partners
Inmiddels is in Arnhem een nieuwe machine in aanbouw. H2Trac doet zelf de ontwikkeling en assemblage en werkt zo veel mogelijk samen met regionale partners. Zo maakt Tosec in Zwolle alle framedelen. Werd bij Boessenkool het frame vooral in elkaar gelast, het nieuwe ontwerp gaat uit van boutverbindingen, wat een modulaire opbouw en assemblage vereenvoudigt. De hydrauliek, voor de bediening van de zware werktuigen die aan de tractor worden gekoppeld, komt van Fluiconnecto in Apeldoorn en Motrac in Baak. De accu’s betrekt H2Trac van Spike in Helmond, een spin-off van het Eindhovense studententeam dat een elektrische motorfiets ontwikkelde. De dieselgenerator en de cabine komen kant-en-klaar wel van grote buitenlandse leveranciers. H2Trac is in Arnhem gevestigd op Industriepark Kleefse Waard, dat veel duurzame en energiegerelateerde bedrijven huisvest. Daar voelt Paul van Ham zich thuis, zeker voor de aanstaande waterstofversie van de trekker. ‘Wij leren er van bedrijven als Nedstack en HyMove. Zij zijn nu bijvoorbeeld bezig met een brandstofcelstack die past in de beperkte ruimte onder een vrachtwagen. Dat is interessant voor onze tractor.’ Peter-Jan van Ham: ‘Wij kunnen als H2Trac (momenteel zes medewerkers, red.) niet alles zelf doen en moeten dus zulke bedrijven om ons heen verzamelen. De combinatie maakt ons sterk.’
Autonoom rijden
De ontwikkelfocus verschuift intussen naar software. ‘We willen alles in onze machine kunnen monitoren en uiteindelijk diensten gaan aanbieden’, verklaart Peter-Jan van Ham. ‘Met gps weet je tot op twee centimeter nauwkeurig waar de tractor wat doet. Je kunt bijvoorbeeld een bodemscan maken om lokaal de verdichting te bepalen, te kijken waar het gewas goed groeit en hoeveel oogst eraf komt. Met behulp van die big data kun je trends ontdekken.’ Verder maakt de elektronische besturing het eenvoudig voor de boer om meerdere voertuigen te besturen vanaf zijn tractor. Want die kan bijvoorbeeld na vervanging van de cabine door een laadbak fungeren als een transportwagen. ‘One driver, double capacity’ noemt H2Trac dat. Ook autonoom rijden komt in beeld, in het veld misschien nog wel eerder dan op de openbare weg, waar veiligheid meer speelt en snelheden hoger liggen. Paul van Ham: ‘Zeven jaar geleden was autonoom rijden bij de boeren nog totaal geen issue, maar nu komt het toch dichterbij. De vraag is of de boer het aandurft.’ Schertsend: ‘Misschien moeten we hem een rustig kantoor op vier wielen geven door van de tractorcabine een bureau-achtige omgeving te maken. Daar kan hij bijvoorbeeld werken aan de verkoop van zijn gewassen of nog even online actievoeren, terwijl hij toch in de buurt is mocht er iets misgaan.’
Strokenteelt
Blijf op de hoogte van nieuws uit de industrie, Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar aan info@linkmagazine.nl
Naast elektrificatie is robotisering een trend. De melkrobot is al gemeengoed en voor de akker- en tuinbouw doet onder meer Wageningen onderzoek naar de inzet van kleine, flexibele robots voor oogsten en onkruid wieden, bijvoorbeeld voor een andere innovatie, de strokenteelt. De huidige grootschalige landbouw kenmerkt zich door monocultuur, die extreem vatbaar is voor ziekte (en dus veel bestrijdingsmiddelen vergt) en de biodiversiteit aantast. Strokenteelt, waarin meerdere gewassen in afwisseling naast elkaar worden geteeld, biedt daarop een antwoord. De gebroeders Van Ham zien er geen bedreiging in voor hun grote tractor. ‘Het bijt elkaar niet. Strokenteelt is juist koren op onze molen, want onze tractor met zijn spoorbreedte van drie meter is er uitstekend geschikt voor. Bovendien is voor de boer snelheid heel belangrijk. Als het even een paar dagen mooi weer is, zou je wel heel veel van die robots nodig hebben. Met onze tractor kan al het werk dan snel worden gedaan.’
