Er is Green Deal EU-wetgeving op komst die de industrie dwingt duurzaam te worden en jaarlijks de resultaten van hun inspanningen te rapporteren. Die verplichting geldt eerst enkel de grotere bedrijven. Maar, omdat die alleen adequaat kunnen rapporteren als ze van hun leveranciers de benodigde data krijgen, geldt die verplichting de facto ook al voor het mkb. Digitaliseren is dus niet alleen nodig om competitief, maar ook om compliant te blijven. IT-providers zijn inmiddels doende hun software erop voor te bereiden.
De Europese Unie werkt aan een nieuw rechtskader voor een duurzame economie. Europa wil in 2050 klimaatneutraliteit bereiken. Geconfronteerd met de agressie van gasleverancier Rusland is de kans groot dat de unie het gebruik van fossiele brandstoffen nog veel sneller wil terugdringen.
Duurzaamheid wordt daarbij niet alleen afgemeten aan milieucriteria, maar ook aan de hand van sociale en bestuursmaatstaven, kortweg geduid als de ESG-criteria (Environmental, Social & Governance). Europese bedrijven worden geacht zich in hun bedrijfsvoering niet alleen in te spannen om illegale houtkap te voorkomen, maar bijvoorbeeld ook om kinderarbeid tegen te gaan. Wat bedrijven doen om aan die ESG-criteria te voldoen, moeten ze in de nabije toekomst openbaar maken. Met de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) voert de Europese Unie een verplichting in om over niet-financiële duurzaamheidsindicatoren te rapporteren. De EU-richtlijn moet al in januari 2024 van toepassing worden voor het begrotingsjaar 2023. Europese bedrijven met ten minste 250 werknemers – dat zijn er tienduizenden – moeten zich eraan houden. En, de facto, ook hun honderdduizenden toeleveranciers. Ze moeten hun rapportages in een gestandaardiseerd digitaal formaat indienen bij een nationaal ondernemingsregister, zodat de automatische uitlezing van kerncijfers mogelijk is.
Eric Mantelaers: ‘Als je beslist de inzet van de vrachtwagens maar niet mee te nemen in je verslaglegging, omdat daarmee de CO2-uitstoot uitkomt boven de norm, dan zul je je accountant op je pad vinden.’ Foto: RSM
CO2-uitstoot rapporteren
Bedrijven in Nederland met honderd werknemers en meer moeten al eerder, naar verwachting per 1 januari 2023, in actie komen vanwege de Normerende regeling werkgebonden personenmobiliteit (onderdeel van het Klimaatakkoord). Dat betekent dat ze de CO2-uitstoot die gepaard gaat met de mobiliteit van hun personeel jaarlijks digitaal moeten rapporteren, zo duidt Eric Mantelaers, hoofd professional practical department en audit partner van accountantsorganisatie RSM. Dat betreft dus alleen nog het personenvervoer. De CSRD zal die CO2-rapportageverplichting uitbreiden. Mantelaers illustreert: ‘Stel je hebt vijftig eigen vrachtauto’s: moderne wagens uitgerust met een Euro 5- of 6-motor. Dan word je geacht bij te houden hoeveel kilometers die maken en met hoeveel – volgens een genormeerde omrekenformule – CO2-uitstoot dat gepaard gaat. Je accountant controleert dat. Kun je die gegevens niet leveren, dan heb je een probleem. Want dan zal de accountant geen goedkeuring kunnen geven aan je jaarrekening.’
Digitalisering
Het gaat hier om gegevens die digitaal moeten worden bijgehouden en gerapporteerd. Digitalisering van de bedrijfsvoering is dus niet langer alleen van belang voor het realiseren van flexibele en betrouwbare productieprocessen die de klanten kostenefficiënt en op tijd van kwaliteitsproducten voorzien. Digitalisering wordt ook cruciaal om verantwoording af te kunnen leggen aan de stakeholders als de accountant, overheden, klanten, leveranciers, personeel, omwonenden, et cetera. ‘Stel nu’, zo vervolgt Mantelaers zijn voorbeeld, ‘dat die vijftig eigen trucks niet voldoende zijn. Voor nog eens tien vrachtauto’s aan capaciteit maak je een afspraak met een transportbedrijf. Dat beschikt echter over uitsluitend Euro 4-wagens. Als je dan beslist die inzet maar niet mee te nemen in je verslaglegging, omdat daarmee de CO2-uitstoot van je onderneming uitkomt boven de norm (die nog moet worden vastgesteld, red.), dan zul je je accountant op je pad vinden. Blijkt dan dat die vervoerder de gevraagde data niet kan leveren, dan heb je een nog groter probleem.’
Dwang
Maar, zoveel wordt ook duidelijk: die ingehuurde vervoerder heeft dan nog veel meer problemen. ‘Nu al willen beursgenoteerde ondernemingen geen zaken doen met toeleveranciers die niet goed zijn gedigitaliseerd en daardoor de gevraagde ESG-data niet kunnen leveren. Met andere woorden: ook al ben je een bedrijf met maar tien mensen op de loonlijst, als je grote bedrijven als klant hebt word je ook om redenen van accountability gedwongen je processen goed te digitaliseren.’ Hetzelfde geldt inmiddels als je bij de bank een lening wil of die wil herfinancieren, weet hij: ‘Grote banken eisen nu al dat je zodanig gedigitaliseerd bent dat je de relevante data snel en tegen lage kosten kunt presenteren. Zo niet, dan krijg je die lening niet, of hooguit tegen verzwaarde voorwaarden.’ Uit de hoek van private equity en strategische kopers klinkt een vergelijkbaar geluid: bedrijven die ESG-compliant zijn, worden tegen een hogere prijs gekocht, signaleert KienhuisHoving advocaten en notarissen.
Frank Groot: ‘We moeten de programmatuur nog explicieter vertalen naar de nieuwe as-a-service businessmodellen.’ Foto: Isah
ERP
Het ERP-systeem speelt vanzelfsprekend een belangrijke rol in het administreren van alle financiële en niet-financiële data. Maar om ‘zijn’ ERP helemaal klaar te maken voor de klimaatneutrale toekomst zijn wel aanpassingen nodig, weet Frank Groot, ceo van ERP-leverancier Isah Business Software. Hij constateert dat zijn klanten ‘nog niet allemaal bezig zijn Parijs te halen’ en om die reden hun klimaatimpact gehalveerd willen hebben in 2030. Wel is een deel van de klandizie, al dan niet geïnstigeerd door grote multinationale klanten, doende met het inrichten van een circulair, as-a-service businessmodel. Een model waarin niet eenmalig betaald wordt voor de aanschaf van een product, maar middels een (maandelijkse) abonnementsvergoeding voor het gebruik ervan. Een model ook waarin er retourstromen ontstaan.
Vertalen naar as-a-service
Zo’n model heeft behoorlijk wat implicaties. Het ERP-systeem van Isah, specifiek ingericht voor projectgestuurde en toeleverende maakbedrijven, is daar al in grote mate op voorbereid, aldus Groot. ‘Maar het moet in de programmatuur uitdrukkelijker worden benoemd. Stel dat een klant van ons een machine as-a-service in de markt zet en dat de machine kapot gaat. Als hij dan met zijn klant heeft afgesproken dat die hem de kapotte kan toesturen en hem in afwachting daarvan direct een nieuwe stuurt, moet hij dat als zodanig kunnen vastleggen. De ‘te verwachten retouren’ moeten op de juiste manier weer inzichtelijk worden gemaakt. We kunnen deze processen nu al ondersteunen bij onze klanten want de achterliggende structuren daarvoor zitten reeds in ons systeem. Maar we moeten de programmatuur nog wel explicieter vertalen naar de nieuwe as-a-service businessmodellen.’
As-maintained
Dat speelt ook op het moment dat de kapotte machine van de klant binnenkomt. ‘Die kan dan niet alleen onder zijn artikelnummer geregistreerd worden. Immers, het apparaat verkeert in een bepaalde status van onderhoud. Er zullen onderdelen vervangen moeten worden, andere onderdelen moeten worden opgeknapt. Dat maakt die machine uniek en dus moet die worden geregistreerd onder zijn unieke serienummer dat de machine bij zijn ‘geboorte’ heeft gekregen. Dit geeft inzicht in zowel de as-built als de as-maintained structuur van de machine.’
Pieter Dejonghe: ‘Met de software in het Xcelerator-portfolio kan de fabrikant een batterij zo ontwerpen dat die zo lang mogelijk mee gaat.’ Foto: Siemens
Hetzelfde geldt voor de modulen en onderdelen waaruit de machine is opgebouwd, vervolgt Groot. Aan de hand van bijvoorbeeld de R-ladder-verdeling, in zes stappen van reuse (gereed voor hergebruik) naar recover (alleen nog geschikt om energie uit de materialen te winnen). ‘Je wilt dan kunnen vastleggen wat het oordeel is van je onderhoudsmonteur over die module of dat onderdeel en wat er dan vervolgens mee gebeurt: repareer je het zelf, wordt het voor reparatie teruggestuurd naar de leverancier ervan, of wordt het opgeslagen zodat het later als batch kan worden geretourneerd?’
Bijhouden CO2-opbouw
Isah heeft zijn ERP-software, specifiek dus bedoeld voor maakbedrijven, al tientallen jaren geleden voorzien van softwaremodulen voor het registreren van servicehandelingen. ‘Hiermee kunnen bedrijven ook retourstromen afhandelen. Maar toen we die software schreven, was dat vanuit het idee dat het verlenen van service aan de klant met bijbehorende retourstromen een bijzaak was. Voor meer en meer klanten wordt dat nu een hoofdzaak. De onderliggende structuur daarvoor is dus al in ons pakket aanwezig. Zoiets als het bijhouden van de CO2-opbouw in de BOM vergt niet meer dan het toevoegen van een extra veld in een productrecord. Echter, om dat circulaire as-a-service proces nog beter te ondersteunen zullen we het meer centraal moeten stellen in onze programmatuur.’
PLM
ERP is dus voor de gehele keten cruciaal om de stap te zetten naar ESG-compliancy. Datzelfde geldt voor de inzet van PLM. Siemens Digital Industries Software biedt met zijn Xcelerator-portfolio onder meer een PLM-tool die industriële bedrijven reeds ondersteunt om de duurzaamheid van hun bedrijfsvoering te vergroten. Zo biedt de Teamcenter Product Cost Management-module inzicht in de CO2-opbouw (en de kosten ervan) van een product en de processen waarmee het geproduceerd is. Het noopt een machinebouwer tot het uitsluitend inzetten van leveranciers van grondstoffen, componenten en productietools die de data over de emissies die met hun leveringen gepaard zijn gegaan op een adequate manier kunnen leveren. En die ook garanderen dat hun manier van werken voldoet aan de (EU-)richtlijnen die daarvoor gelden. Dat er bijvoorbeeld geen gebruik is gemaakt van materialen die gevaarlijk zijn of afkomstig uit conflictgebieden, aldus portfolio development director Gregor Hiller.
Gregor Hiller: ‘Een Nederlandse scheepsbouwer heeft met onze software een schip ontworpen dat 6 tot 10 procent minder brandstof verbruikt dan het voorgaande ontwerp.’ Foto: Siemens
Digital twin
Met de Xcelerator-software kan van een product een digital twin worden gemaakt zodat het functioneren ervan digitaal kan worden gesimuleerd. Daarmee kan de ontwerper, voordat er ook maar iets is geproduceerd, nagaan hoe hij dat product bijvoorbeeld zo licht mogelijk kan maken. ‘Gebruikmakend van bijvoorbeeld de vormvrijheid die 3D-printing hem biedt, kan hij een component voor een vliegtuig zo ontwerpen dat het min mogelijk weegt. Dat scheelt materiaal, en gedurende de lifecycle van het vliegtuig scheelt het ook heel veel energiekosten en CO2-uitstoot’, illustreert Pieter Dejonghe, presales & business development manager BeNeLux.
Lifecycle
Met een digital twin en de simulatiemogelijkheden is ook inzichtelijk te maken hoe een product zich tijdens zijn leven zal gedragen. Hiller: ‘Een Nederlandse scheepsbouwer heeft met onze software een schip ontworpen dat 6 tot 10 procent minder brandstof verbruikt dan het voorgaande ontwerp. Dit omdat de ontwerper kon kiezen voor die materialen en die constructie die de boot veel lichter maakten. Hij kon tijdens het modelleren bijvoorbeeld rekening houden met de – energiekostende – vibraties die ontstaan bij een bepaalde snelheid in specifieke omstandigheden. En het schip zo ontwerpen dat het zo goed mogelijk – remote en on site – te onderhouden is, zodat het zo lang mogelijk meegaat.’ ‘Of neem de batterij voor een auto’, pakt Dejonghe over: ‘Met de software in het Xcelerator-portfolio kan de fabrikant die zo ontwerpen dat die zo lang mogelijk mee gaat. Dat de batterij nog een tweede leven kan krijgen als een peak shaver. En dat die aan het eind van zijn leven goed gerecycled kan worden omdat er gebruik is gemaakt van goed te scheiden, recyclebare materialen.’
Waarheid
Link magazine editie april 2022 thema OOK HET MKB MOET
‘PARIJS’ HALEN. HOE? Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
Het Xcelerator-portfolio stelt de gebruiker in staat van al zijn producten en processen een single source of truth vast te leggen. En zo vast te leggen, hoeveel gewicht is bespaard en hoeveel CO2-emissie dat scheelt. Hoeveel langer onderdelen meegaan en hoeveel grondstoffen dat uitmaakt. Gekoppeld aan ERP kan zo gemakkelijk en getrouw vastgelegd worden in hoeverre een onderneming aan de geldende ESG-doelen heeft voldaan, aldus Hiller.
EC-richtlijn: check volledige waardeketen
Eind februari publiceerde de Europese Commissie een voorstel voor een richtlijn die bedrijven gaat verplichten hun volledige waardeketen te checken op ESG-misstanden en die ook aan te pakken. In eerste instantie geldt die zorgplicht alleen voor bedrijven met meer dan 500 medewerkers en een netto-jaaromzet van €150 miljoen of meer. Voor bedrijven met minimaal 250 medewerkers en minstens €40 miljoen omzet gaan de regels twee jaar na invoering ook gelden als ze actief zijn in sectoren waar het risico op misstanden het grootst is als de textiel, de landbouw en de mineralenwinning. Daarmee blijft de rest van het bedrijfsleven niet buiten schot. De regels gaan ook op voor het mkb omdat die veelal onderdeel vormen van de waardeketen van de grotere bedrijven die hun toeleveranciers dus zullen (moeten) dwingen mee te doen.
