De ontwikkeling en introductie van een innovatief apparaat in de gezondheidszorg is geen sinecure. Dat kost jaren. Denk aan alle procedures, bovendien moet het maar net geaccepteerd worden in de zorg. Dat ondervindt ook The eNose Company uit Zutphen met zijn ingenieuze manier om ziektes op te sporen aan de hand van de adem.
Een hond kan met intensieve training bepaalde ziektes leren ruiken. Dat moet elektronisch ook haalbaar zijn en zelfs beter kunnen, wisten ceo André Elands en consorten zeker toen ze tien jaar geleden The eNose Company begonnen. Het bedrijf heeft een device ontwikkeld om de adem van een patiënt te verzamelen, die lucht te analyseren met behulp van artificiële intelligentie en vervolgens conclusies te trekken over wat iemand onder de leden kan hebben. Elands: ‘Zo’n methode leek ooit ver weg, maar is intussen heel dichtbij.’
Met één en dezelfde analysemethode kan een scala aan aandoeningen opgespoord worden.
The eNose Company heeft zijn ‘elektronische neus’ uitgebreid getraind met behulp van artificiële intelligentie.
In het begin ging het voorspoedig. Het bedrijf werd officieel opgericht in 2013. In 2014 lag er een CE-goedgekeurd product, in 2015 volgde de ISO 13485-certificering voor de productie van medische producten. ‘We hebben de eerste prototypes zelf in elkaar gezet en die vervolgens samen met technologiepartner Demcon uit Enschede afgebouwd.’ De complete software eronder ontwikkelde The eNose Company zelf. De technische validatie is daarmee van het eerste uur: die is ooit ook al gepubliceerd in het tijdschrift Sensors and Actuators. ‘We moesten een volledig gevalideerd product hebben om onze uitgebreide klinische studies te kunnen opstarten.’ The eNose Company werkt daarbij samen met gerenommeerde partijen zoals Harvard, Mayo Clinic en MD Anderson Cancer Center in de VS, en academische ziekenhuizen in Nederland en daarbuiten.
Scala aan aandoeningen
De missie van The eNose Company is helder: de ontwikkelde ademtest moet goedkoper zijn dan regulier onderzoek en bovenal toegevoegde waarde hebben voor de patiënt en de specialist. Met één en dezelfde analysemethode moet de test niet één bepaalde ziekte kunnen opsporen, maar een scala aan aandoeningen. ‘Stel, je komt bij de huisarts. Op een formulier voor bloedonderzoek kruist die arts nu ook meerdere zaken aan die hij uitgezocht wil hebben. Dat moet één ademtest net zo goed mogelijk maken. We zijn met onze pilots in ziekenhuizen begonnen. Ons streven voor de komende jaren is dat er in elk ziekenhuis in Nederland één eNose-afdeling ontwikkeld wordt.’
Disruptief
Wat zijn de basisprincipes? Bij de analyse staat de uitgeademde lucht centraal. Daar zit veel informatie in. De adem telt iets van 1.500 tot 3.000 verschillende vluchtige organische componenten. ‘Adem is de knalpijp van het menselijk lichaam’, zegt Elands. ‘Wat is er aan de hand, wat wijkt af?’ Het tweede principe noemt hij nog disruptiever. Dat is de inzet van slimme algoritmes bij de diagnose. ‘We doen daarmee twee dingen die ongebruikelijk zijn in de zorg. Stel, iemand wordt verdacht van borstkanker. Zij ademt vijf minuten lang in het apparaat met daarin metaaloxide-sensoren, we gaan tien minuten spoelen, alles wordt doorgestuurd naar onze computer en die geeft meteen antwoord terug voor de gevraagde ziekten. Hoe waarschijnlijk is het dat de patiënt aan een bepaalde ziekte lijdt?’ De AI-software is uit-en-te-na getraind. Dat is tijdrovend. ‘Vergelijk het met verschillende soorten koffie. Je herkent de geur, maar er zitten ontelbare organische verbindingen in. Het is buitengewoon ingewikkeld om te voorspellen welke maling je exact ruikt. We hebben jaren over de training van ons systeem gedaan.’
Blind testen
Nu is The eNose Company al zo goed als klaar met de detectie van longkanker. Zo is er bijvoorbeeld een validatiestudie gedaan onder ruim 800 patiënten in zeven klinieken: MST Enschede, Radboudumc Nijmegen, het Universitätsspital Basel, het Catharina Ziekenhuis Eindhoven, het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, het Martini Ziekenhuis in Groningen en het Medisch Centrum Leeuwarden. Bij een kwart van de patiënten gebeurde dat ‘blind’, wat wil zeggen dat de onderzoekers niet wisten of de patiënten iets hadden en zo ja, wat dan. ‘We hebben voor 91 procent goed geanalyseerd. En de publicatie wordt aangeboden aan Lancet Oncology. Dan wordt jaren noeste arbeid beloond en hangen we de vlag uit. Met de detectie van darmkanker zijn we nog niet klaar, maar zitten we nu op 80 procent van alle werkzaamheden om een juiste analyse te krijgen. Covid-19 hebben we gedaan bij 4.000 medewerkers van acht grote ziekenhuizen en dat kunnen we eveneens goed aantonen in de adem. De validatie van slokdarmkanker zit in de voorfase: slokdarmkanker komt steeds meer voor op de wereld door te veel drinken en roken, en overgewicht. Heel belangrijk om snel te detecteren dus.’ Er lopen eveneens studies rondom multiple sclerose, longembolie en tuberculose. The eNose heeft er vooralsnog een aantal ziektebeelden uitgelicht, om die eerst goed uit te werken.
Veel tijd en moeite
De methode van de ‘elektrische neus’ is eenvoudig, laagdrempelig en patiëntvriendelijk, benadrukt André Elands. ‘Dit zou eigenlijk vooraan in de zorgroute van patiënten moeten staan. Het is ook heel geschikt voor bevolkingsonderzoek. Maar er gaat de komende jaren nog veel tijd en moeite in zitten om het zover te krijgen.’
‘Het is bijzonder moeilijk om zo’n medische innovatie echt op de markt te brengen’
Het bedrijf is nu bijna tien jaar bezig, er is een raad van commissarissen, een managementteam, een groep medewerkers die elke keer wat groter wordt en financiering. De productie werd aanvankelijk overgeheveld naar de VS, omdat dat tijdens het presidentschap van Donald Trump het beste leek om daar ook echt op de markt te kunnen komen. Nu doet The eNose Company die productie dichtbij huis, met toeleveranciers uit de regio. De mondstukjes bijvoorbeeld komen van een spuitgieter in Haaksbergen.
Link magazine editie oktober/november thema 2021: Data is key hoe kan het mkb daar winst mee maken? Lees Link digitaal of vraag een exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl’
Bijzonder moeilijk
Aan marketing en sales is nog weinig gedaan, eerst moeten de pilots af zijn. Af en toe laat het bedrijf zich zien in de media, zoals onlangs toen het genomineerd was voor de Achterhoek Open Innovatieprijs 2021.
Elands vertelt met de jaren opener over hoe complex de daadwerkelijke marktgang is: ‘Nederland is heel geschikt voor onderzoek, maar het is bijzonder moeilijk om een medische innovatie echt op de markt te brengen.’ Als er een goede en goedkope ademtest in het zorgpad opgenomen wordt, neemt het aantal CT-scans, kijkoperaties, onderzoeken et cetera vrijwel zeker af. Minder mensen hoeven bijvoorbeeld een coloscopie, een kijkonderzoek van de dikke darm. Het heeft allemaal veel invloed op de geldstromen. Follow the money: als het totale zorgpad goedkoper wordt, merken specialisten en ziekenhuizen dat in de inkomsten. ‘In bijvoorbeeld Finland zijn specialisten in dienst. Zij werken niet in maatschapsverband, er zijn geen zorgverzekeraars, de overheid betaalt de zorgkosten rechtstreeks. Er zijn geen perverse prikkels. Ze omarmen dit soort innovaties.’
De eNose is een kostenverlagende innovatie die in de keten duidelijk besparingen oplevert. De zorgverzekeraars zijn dan ook blij, al kan het voor specialisten minder gunstig uitpakken qua inkomsten. ‘De zorgverzekeraar moet bereid zijn om het financiële voordeel te delen. Dat is de enige manier om verder te komen.’
Tientallen neuzen
Fools, friends and family zorgden in de begintijd voor de financiering. Vervolgens was er crowdfunding en kwam er ook financiering van drie medisch-specialistische bedrijven. En er is sinds 2017 een venture capitalist. ‘We hebben nog steeds 53 procent van de aandelen in eigen handen. Dat is de zegen voor het bedrijf, anders waren we alle kanten opgestuurd en waarschijnlijk in het bos verdwenen. Er staan intussen tientallen neuzen in pilots in Europa, de VS en Azië. De grote vraag komende tijd is hoe we nog meer partijen ervan kunnen overtuigen dat deze innovatie goed is voor de complete zorgketen.’
