Co-created in Holland
De toekomst van onze maakindustrie blijft de gemoederen bezighouden. Een nieuwe impuls komt van het Duitse concept Industrie 4.0, Nederland heeft z’n Smart Industry en onze zuiderburen doen een duit in het zakje met ‘Made Different’. Bedrijven die willen excelleren staan voor liefst zeven transformaties, vertelt Walter Auwers van het Belgische Sirris tijdens het eerste Link Café, eind september in Bunnik. De aftrap voor een levendige discussie tussen Nederlandse maakindustriëlen.
Zeven transformaties
Product- en diensteninnovatie, procesvernieuwing
Ook in België heeft, naast product- en diensteninnovatie, procesvernieuwing meer aandacht gekregen. Bedrijven moeten op een ‘fundamenteel andere’ manier gaan produceren, in termen van materiaal- en energieverbruik, kennisniveau, toegevoegde waarde, flexibiliteit en time-to-market, wil productie in West-Europa overleven. Dat stelt Walter Auwers, programmamanager advanced manufacturing bij Sirris, het collectief centrum voor de Belgische technologische industrie, bij zijn aftrap voor het Link Café.
Bedrijven die willen excelleren, moeten zeven transformaties ondergaan:
- World class production (nieuwe productietechnologieën en -processen);
- Product & production (gelijktijdige ontwikkeling van product en productieproces);
- Digital factory (gedigitaliseerde en geïntegreerde processen);
- Human-centered (creatieve en betrokken medewerkers);
- Networked factory (open organisatie in sterk netwerk);
- Eco-production (duurzaam en milieuvriendelijk productiesysteem);
- Smart production (wendbaar, zelflerend productiesysteem).
Bedradingsrobot
Auwers illustreert zijn betoog met concrete cases. P&V Elektrotechniek (ruim zeventig medewerkers) bouwde voor de
efficiënte productie van schakelkasten zelf een bedradingsrobot. Samsonite zette simultane product- en procesontwikkeling in gang voor de overstap van plastic naar composietkoffers. ‘Dat heeft hun plant in Oudenaarde, met 1.000 medewerkers, gered.’
Made Different
Op initiatief van Sirris (‘het Belgische TNO’) en Agoria (‘FME’) is het actieplan ‘Made Different’ gelanceerd. Dat moet de maakindustrie een toekomst geven in het industriële landschap van de 21e eeuw. Ter ondersteuning is recent een strategisch onderzoekscentrum voor de maakindustrie opgericht, met op 
termijn 300 onderzoekers. De ambitie: binnen vijf jaar vijftig bedrijven (na voltooiing van de zeven transformaties) tot ‘Fabriek van de Toekomst’ kronen en 500 ondernemingen eerste stappen in die richting laten zetten. Voor de werkgelegenheid, zegt Auwers in Bunnik, is de status quo al een mooi resultaat.
Vier vragen in vier rondes
Het eerste Link Café wordt door Link Magazine en Siemens PLM Software in een soort ‘World Cafe’-vorm georganiseerd: in een losse setting discussiëren groepjes van wisselende samenstelling met elkaar. In vier rondes wordt per tafel telkens een stelling besproken, waarna een volgende groep reageert op de eerdere inbreng. Onder leiding van Henry Robben, hoogleraar marketing aan Nyenrode, komen vier vragen op tafel:
- Wordt manufacturing een secundaire, ondersteunende activiteit en wordt dienstverlening de core business van industriële bedrijven?
- De toekomst draait om marketing, ‘manufacturing as a service’ en creativiteit. Gaat de Nederlandse economie hierbij floreren?
- Staat de klant straks aan het roer of heeft hij juist steeds minder te vertellen, omdat de oem’er met behulp van big data de koerswijzigingen bepaalt?
- Komt de klant juist op afstand te staan, omdat door beperkte financiële draagkracht bedrijven steeds meer uitbesteden zonder de kennis zelf in huis te houden?
Productinnovatie en automatisering van productieprocessen
De Nederlandse maakindustrie moet investeren in productinnovatie en automatisering van productieprocessen. Alleen dan kan zij de mondiale concurrentie aan, met high mix, low volume-productie en met (softwaregebaseerde) dienstverlening voor extra toegevoegde waarde. Dit is de crux van Industrie 4.0, maar het leidt wel tot een identiteitscrisis, zoals verwoord in de eerste vraag voor het Link Café (zie kader): zijn wij manufacturers of dienstverleners?
Made in Holland
Dienstverlening kan niet het enige zijn, klinkt het meermalen: als de productie hier weggaat, verdwijnt de rest ook. ‘Dienstverlening heeft geen basis als er geen productie is’, formuleert Piet Tak van B&R. ‘Service bijvoorbeeld heeft geen bestaansrecht als er geen productiemachines te servicen zijn.’ Juist rond manufacturing kan dienstverlening groeien, beaamt Jan Koudijzer van Festo. Daarvoor moet je in de waardeketen de verschillende partijen in co-creatie bij elkaar brengen, stelt Robert Lahr van Siemens Industry voor. Niet dat dat eenvoudig is, ook niet binnen een bedrijf, weet Walter Auwers. ‘De it-afdeling spreekt bijvoorbeeld een volstrekt ander jargon dan de werkvloer. Je kunt operators wel met iPads uitrusten, maar communicatie en opleiding blijft lastig. De bedrijfsleiding moet medewerkers de noodzaak laten voelen van dienstverlening om manufacturing hier te houden.’ Er is nog wel hoop voor de Nederlandse maakindustrie, aldus de Belg. ‘Zij wordt als hoogtechnologisch gepercipieerd. ‘Made in Holland’ is een sterk verkoopargument.’ Alleen niet in België, is de ervaring van Ben Nieuwe Weme: ‘Daar halen ze de stickers ‘Made in Holland’ van onze producten af.’ Rob Geilleit van IPL Advies stelt voor die sterke Nederlandse brand iets breder te definiëren: ‘Created in Holland.’
Manufacturing as a service
Maar met alleen creëren redden we het niet, het moet ook verkocht worden. Genoeg Nederlandse mkb’ers zijn in hun niche wereldmarktleider, maar als geheel is onze maakindustrie te weinig zichtbaar, vooral ook in eigen land, vindt Aswerd Gresel van Schaeffler. Voor de marketing zou er een minister van industrie moeten komen, die techniek hoog op de politieke agenda zet, stelt Ton Derksen van Radan voor. Maar ook de mkb’ers zelf kunnen nog wel een aansporing gebruiken. ‘Zij blijven te vaak hangen in wat ze nú goed kunnen maken en zijn vooral technologiegedreven.’ Betere marketing en vraaggedreven innovatie, luidt dus het recept. Op punten als ketensamenwerking en creativiteit is een kuur overbodig, want daarin blinkt onze toeleverindustrie al wel uit, is de consensus in Bunnik. Derksen: ‘Ons land heeft een cultuur van kennis delen, in elkaars keuken kijken en uitbesteden aan processpecialisten; daar past ‘manufacturing as a service’ naadloos in.’ Patrick Fokke van Siemens PLM Software onderschrijft de sterkte in ketensamenwerking, kennis delen en processpecialisatie. ‘In het hergebruiken van kennis zit ook creativiteit.’
Big data en data-analyse
Uiteindelijk gaat de boel alleen floreren als de klant vindt dat hij goed wordt bediend. Maar wie is, vanuit het perspectief van een toeleverancier, die klant? De directe klant, de oem’er of system supplier? Of de eindklant, de gebruiker? ‘Wij hebben kennis van de gebruiker nodig om te kunnen nadenken over het proces van de klant’, zegt Herman Hodes van VMI. ‘We kunnen niet meer blind doen wat de klant vraagt.’ Metatronics kijkt ook over z’n klanten heen, valt Erik Elizen bij. ‘Voor onze klant Dorel (producent van onder meer kinderautozitjes, red.) kijken we naar jonge ouders.’ Het komt vooral aan op gezond verstand en kennis van maatschappelijke trends. Aswerd Gresel: ‘Je bent de klant eigenlijk aan het coachen door hem gevraagd en ongevraagd advies te geven.’ Big data kan daarbij een rol spelen, aldus Arend-Jan Beltman van CCM. ‘De data-analyse levert een grootste gemene deler op van wat gebruikers willen, en daar zijn investeringen aan te koppelen.’ Eelco Osse ziet er wel wat in voor zijn Boessenkool: ‘Wij bouwen elektrische tractoren met een gps-module die hun vertelt waar ze hoeveel zaad of bemesting moeten strooien. Die dienstverlening dataverzamelen & analyse voor de eindklant, de boer, maar ook voor diens afnemers of leveranciers, zou bij ons een nieuw businessmodel kunnen worden.’ Beltman ziet daar een nieuw specialisme ontstaan. ‘Met wel de uitdaging om af te stemmen welke informatie op welke manier met wie gedeeld kan of mag worden.’
Openheid en klantwaarde
Nieuwe kansen voor toeleveranciers, maar de klant blijft centraal staan. ‘Als je je niet in de klant verdiept, red je het niet’, is de overtuiging van Henk Snellink van WP Haton. 
‘Je moet denken in termen van klantwaarde en dat doe je samen met je eigen toeleveranciers. Het toverwoord is openheid; die maakt een verschuiving in de waardeketen mogelijk en levert daarmee meer omzet op. Vroeger maakten wij zelf de pneumatiek voor onze machines. Sinds onze samenwerking met Festo leveren zij ons complete modules. Zij zijn daarin de specialist. Het vraagt wel dat wij kennis van onze processen naar hen overdragen. Openheid en kennis delen werkt beter dan kennis beschermen. Over vijf jaar heeft ieder zichzelf respecterend bedrijf een business intelligence afdeling, die informatie van klanten (hun installed base), eindgebruikers en concurrenten verzamelt.’
Imago van de techniek
Henry Robben vindt die business intelligence een goed idee. ‘Bedrijven reageren nu nog vooral op prikkels van buiten in plaats van proactief te handelen.’ Volgens de gespreksleider heeft productie in Nederland toekomst, want manufacturing en dienstverlening zijn twee kanten van dezelfde medaille. ‘Je moet dat enge organisatieperspectief loslaten, het gaat erom de klant blijer en winstgevender te maken.’ Big data kan daarbij helpen, zeker nu een bekende leverancier van kantoorsoftware er laagdrempelige functionaliteit voor aanbiedt. ‘Die haalt correlaties uit big data, maar nog altijd is een expert nodig om de causaliteit aan te geven; pas met die kennis kun je het gedrag van gebruikers beïnvloeden.’ Perspectief is er dus voor onze maakindustrie, maar hebben we er op termijn de technische mensen nog wel voor? Dat hangt vooral af van het imago van de techniek, weet de marketinghoogleraar uit onderzoek. ‘Imago is de belangrijkste voorspeller voor wie de winnaar wordt.’ Robben heeft genoten van discussie, maar betreurt de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de zaal. ‘Uiteindelijk gaat het om sales, om relaties bouwen en onderhouden, en daar zijn juist vrouwen goed in.’ De geslaagde première van het Link Café biedt de maakindustriële voormannen in ieder geval alle ruimte om aan hun onderlinge relaties te werken.
