Netcongestie is een probleem dat de eerste tien jaar niet gaat verdwijnen. Toch is er ook goed nieuws voor ondernemers: door slim om te gaan met energie, is aanzienlijk concurrentievoordeel mogelijk, vertelt Hans-Peter Oskam, directeur Beleid en Energietransitie van Netbeheer Nederland. ‘Maak van je energiehuishouding een wezenlijk onderdeel van je bedrijfsstrategie.’
Hans-Peter Oskam: ‘We investeren 8 miljard euro per jaar in de gas- en elektriciteitsnetten; het tempo is nog nooit zo hoog geweest.’ Foto: Netbeheer Nederland
Energiehuishouding wezenlijk onderdeel van bedrijfsstrategie
Hans-Peter Oskam ziet twee oorzaken voor het probleem van netcongestie. ‘Enerzijds elektrificeren we steeds sneller. We stappen van het gebruik van benzine en diesel voor onze auto’s over op elektriciteit. Of van gas voor het koken en het verwarmen van onze woningen naar elektriciteit. Dat maakt dat de elektriciteitsvraag steeds groter wordt. Anderzijds wekken we met elkaar steeds meer elektriciteit op.’ Ongeveer een op de drie woningen heeft nu zonnepanelen op het dak; daarmee is Nederland koploper in Europa. Maar helaas zijn verbruik en opwek niet op hetzelfde moment en niet op dezelfde locatie. ‘We verbruiken vooral ’s ochtends vroeg elektriciteit en in de avonduren, wanneer we koken, tv kijken en de auto inpluggen. Maar tussen 11.00 en 16.00 uur, wanneer de zon op z’n hoogst staat, wekken we massaal op.’ Die elektriciteit moet ergens naartoe. ‘Dat is dus het net, dat als een grote, gratis batterij wordt gebruikt. Op een gegeven moment raken de netten vol, en dan spreken we over netcongestie.’
‘We gaan toe naar een systeem dat gebaseerd is op zon en wind. Die laten zich moeilijk sturen’
Het roept onmiddellijk de vraag op of de netbeheerders dit probleem niet konden zien aankomen. Hadden ze hierop niet beter kunnen inspelen? Oskam is stellig: ‘De vergunningsfase voor een station kan tot wel acht jaar duren en dan volgt nog een bouwtijd van zo’n twee jaar. Die stations zijn groot en duur; die bouw je niet zomaar. Dus het is zaak dat we lang van tevoren weten wat we moeten gaan bouwen en waar. Die duidelijkheid hebben we keihard nodig. Tien jaar geleden was niet te voorspellen dat de vraag naar elektriciteit zó groot zou zijn of zó snel zou groeien. Niemand had dit voorzien.’
De capaciteitskaart geeft door kleuren inzicht in de beschikbaarheid van netcapaciteit en dus ook van de netcongestie. Die kaart laat per voedingsgebied zien hoeveel transportcapaciteit nog aanwezig is. Ondernemers kunnen op deze kaart kijken hoe de situatie in hun gemeente is. Hoeveel ruimte is daar nog? Gaan de netbeheerders daar ervoor zorgen dat er extra ruimte op het net komt? De kaart is actueel; hij wordt steeds geüpdatet met de laatste cijfers. Binnenkort wordt de werking van de kaart uitgebreid. Straks is ook op buurtniveau zichtbaar wat mogelijk is. Bron: Netbeheer Nederland
Geen snelle oplossing
Voor wat betreft een snelle oplossing van de netcongestie is Oskam al even duidelijk. ‘De vraag naar elektriciteit groeit vele malen sneller dan we kunnen bijbouwen. Als ik vandaag zonnepanelen bestel, heb ik die waarschijnlijk over drie maanden werkend op mijn dak liggen. Maar over drie maanden is de kabel in mijn straat nog niet verzwaard.’ De energietransitie – de overgang van een fossiel systeem naar een systeem dat én decentraal én volledig draait op hernieuwbare bronnen zoals zon en wind – is de grootste verbouwing van Nederland. De komende 15 jaar wordt het hele energiesysteem verbouwd. Oskam laat zien hoe groot die opgave is: ‘Het totale energiesysteem moet op de schop, want we hebben het ook over waterstof en groen gas. Het betekent dat we ons systeem moeten verdrievoudigen. Eén op de drie straten moeten we openbreken om kabels te verzwaren. Aan lengte van kabels gaan we alleen al in Nederland 2,5 keer de omtrek van de aarde leggen. Daarbij hebben we tekorten aan ruimte, materiaal en mensen.’
‘Maak van je energiehuishouding een wezenlijk onderdeel van je bedrijfsstrategie’
De situatie wordt steeds nijpender. De zogenoemde capaciteitskaart (zie kader), die laat zien waar er eventueel nog ruimte is, kleurt roder en roder. Kortom: in bijna heel Nederland raken de elektriciteitsnetten op sommige momenten vol. Toegang tot het elektriciteitsnet is niet meer vanzelfsprekend, constateert ook Oskam. ‘Bedrijven die een nieuwe of verzwaarde grootverbruikersinstallatie nodig hebben, komen op een wachtlijst te staan. Op dit moment staan er 9.396 wachtenden op de lijst voor afname van elektriciteit. En dan hebben we het alleen maar over grootverbruik aansluitingen, vaak bedrijven. Daarnaast staan nog eens ruim 7.500 grootverbruik aansluitingen op de lijst voor teruglevering van elektriciteit.’ Die lijst voor totaal voorgesteld vermogen om terug te leveren is ruim 3.600 megawatt. Ter vergelijking: het totaal opgesteld vermogen dat nu in Eindhoven ligt, is 540 megawatt.
Het is niet mogelijk om specifiek gebieden aan te wijzen waar het wat makkelijker zou zijn om aansluitingen te verkrijgen. ‘De situatie is heel lokaal bepaald. Het kan zijn dat je in een gebied zit waar net het station is uitgebreid en er dus meer ruimte is. Het kan ook dat je in een gebied zit waar heel veel grootverbruikers zitten. Dan is de situatie weer anders. Dus er zijn geen specifieke geografische locaties aan te wijzen waar het beter of slechter is.’
Link magazine september 2024. Thema: Elektrificatie/waterstof.
Vraag exemplaar op: mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Bouwen, bouwen, bouwen
Het snel oplossen van het probleem van netcongestie gaat dus niet lukken, maar de netbeheerders halen wel alles uit de kast om de overlast zoveel mogelijk te beperken. Ze zitten wat dat betreft op een tweesporenbeleid. Bouwen, bouwen, bouwen is het belangrijkste punt, aldus Oskam. ‘Dit is de grootste verbouwing van het energiesysteem ooit. Dat betekent dat we momenteel recordinvesteringen doen. We investeren 8 miljard euro per jaar in de gas- en elektriciteitsnetten. We stemmen werkprocessen nu beter af met bouwbedrijven en installateurs, zodat we nog doelmatiger en sneller kunnen werken; het tempo is nog nooit zo hoog geweest.’ De waarheid is echter ook, stelt Oskam, dat netcongestie de komende jaren een probleem blijft.
‘De vraag naar elektriciteit groeit vele malen sneller dan we kunnen bijbouwen’
Vandaar dat de netbeheerders ook volop werken aan hun tweede spoor: bewustwording bij gebruikers. ‘De netten zitten op momenten vol en op andere momenten is er nog ruimte’, legt Oskam uit. ‘Dat betekent dat je als ondernemer moet kijken: is er bij mij in de buurt op momenten nog ruimte op het net? Wat kan ik zelf doen?’ Oskam ziet soms dat ondernemers aanvragen doen voor een verzwaarde aansluiting, terwijl dat in de praktijk niet nodig blijkt. Omdat de aansluiting van die ondernemer al zwaar genoeg is, maar hij er niet het maximale uit haalt. ‘We adviseren ondernemers dan ook: kijk wat je zelf achter de meter nog kunt doen. Zit er nog ruimte in je huidige aansluiting? Als dat zo is: schroef jouw aansluiting dan terug in overleg met je netbeheerder. Voor een kleinere aansluiting betaal je ook minder. Daarnaast: kijk wat je kunt doen aan energiebesparing. Stem jouw verbruik eventueel af op het verbruik van de buren. Kijk of je kunt samenwerken in een energiehub, of neem met de buren een gedeelde aansluiting en een gedeeld contract. Dat kost vaak minder dan de optelsom van de afzonderlijke contracten. Op het moment dat jij je machines aanzet tussen 08.00 en 16.00 uur en je buurman is een logistiek bedrijf, met auto’s die pas laat binnenkomen en worden opgeladen, dan loont het dubbel en dwars om dit samen te doen.’
Nieuw energiesysteem
Zelf opwekken van energie kán ook een goed middel zijn. ‘Dat ligt eraan hoe je dat doet’, legt Oskam uit. ‘Als je duurzame energie opwekt en lokaal opslaat in een batterij of in elektrische auto’s of je gebruikt die energie meteen, dan is dat goed. Die energie hoef je niet te transporteren. Dus er ontstaat geen extra druk op het net.’ Hij beklemtoont: ‘Stroom is eigenlijk een grondstof die je weer omzet in andere producten.’ Het slim omgaan met energie moet voor een ondernemer net zo gewoon zijn als het bijhouden van de boekhouding. Als je je ervan bewust bent wanneer er veel energie is en die energie daardoor ook goedkoop is, en je past je verbruik daarop aan dan kun je jouw energiekosten omlaag brengen. Of, zoals Oskam het uitdrukt: ‘Een slimme ondernemer denkt na over zijn energiehuishouding. Die beseft dat dat een wezenlijk onderdeel is van zijn bedrijfsstrategie.’
‘Het slim omgaan met energie moet voor een ondernemer net zo gewoon zijn als het bijhouden van
Gezien de grote netproblemen is het de vraag of netcongestie ooit opgelost gaat worden. ‘De eerste tien jaar dus niet’, stelt Oskam resoluut. ‘Voor de periode daarna geldt dat we een ander energiesysteem hebben, met een ander karakter. We zijn gewend energie uit een energiecentrale te krijgen, heel centraal en heel stuurbaar: de centrale zet je aan of uit. We gaan toe naar een systeem dat gebaseerd is op zon en wind. Die laten zich moeilijk sturen. Het systeem zal volatieler worden dan nu. Daarom geldt des te meer: denk als ondernemer nu al na wat dit gaat betekenen voor je energiehuishouding.’
Netbeheer Nederland
Netbeheer Nederland is de vereniging van alle elektriciteit- en gasnetbeheerders van Nederland. De vereniging staat voor een toegankelijk, betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem dat de transitie naar een duurzame energievoorziening mogelijk maakt.
