‘ChatGPT is een enorme kans.’ Aldus de laatste stelling die de deelnemers aan TalkING Industry – georganiseerd door ING Business Banking Industry, regio Noord-West, en Link Magazine – eind mei voorgelegd kregen. Met een hoop hilariteit tot gevolg. Dit keer was machinebouwer Selmers in Beverwijk gastheer van de TalkING-bijeenkomst. Eerst was het tijd voor een serieuze discussie over duurzaamheid en circulariteit. Refurbishen en upgraden van machines is absoluut zinvol, maar wordt in veel gevallen nog beperkt door factoren als het vertrouwen van klanten daarin en de hoge transportkosten. ‘Er ligt een schone taak voor het creëren van bewustwording op alle fronten’, aldus algemeen directeur Rob Schouten van Selmers.
– ‘Afnemers blijken heel weinig interesse te hebben voor circulariteit.’
– ‘Staalproducenten voelen een enorme behoefte om het anders te gaan doen.’
– ‘We gaan door met innoveren, want er komt vast dwingende regelgeving.’
– ‘We refurbishen machines van dertig jaar. Ook hartstikke duurzaam.’
– ‘Circulariteit is duurder, maar het is ook een kwestie van gewenning.’
Chris Roggeband (OneCircle): ‘Zolang je niet voor circulaire manieren van werken betaald krijgt, moet je je proces toch maar anders inrichten.’
TalkING Industry over duurzaamheid en de (des)interesse daarvoor in de markt
OneCircle Lightweight Containers uit Den Helder, producent van duurzame PET-verpakkingen voor met name bier en wijn, gebruikt sinds de start van het bedrijf gerecycled materiaal. ‘Het idee was om onze drankcontainers na gebruik weer terug te halen en te recyclen tot nieuw materiaal’, zegt ceo Chris Roggeband. ‘Maar afnemers als bierbrouwers en kroegen blijken heel weinig interesse te hebben voor circulariteit.’ In de politiek is het een hot item, maar klanten vinden het veel te ingewikkeld en betalen er niet voor. ‘We laten de lege containers nu in het land waar ze vol geleverd zijn. We hebben het geluk dat Coca Cola werkelijk alle PET-verpakkingen in de hele wereld wil hebben en lokaal opkoopt. Het is echt een ommezwaai in onze bedrijfsfilosofie, anders zou ik hoge kosten maken die ik niet terugkrijg.’ Het is lastig, zegt Roggeband. Hij vindt nog steeds dat iedere onderneming de verantwoordelijkheid heeft om haar eigen afval op te ruimen. ‘Maar zolang je daar niet voor betaald krijgt, moet je je proces toch maar anders inrichten.’
Er is internationaal een enorme groei in het aantal en de omvang van bedrijven die de waarde zien van afval, zoals Renewi. Dat wordt steeds meer big business, neem auto’s die aan het eind van de levensduur volledig moeten worden gedemonteerd. Roggeband: ‘Maar onze klant zegt nu nog: “Fijn, zo’n gerecycled vat, maar lever me maar gewoon exact de gewenste kleur container zonder zo’n wazig laagje eroverheen.”’
Duurzaamheid is allemaal mooi en aardig, maar zo makkelijk gaat het niet. Een klant moet toe zijn aan duurzame initiatieven en heel veel klanten zijn dat duidelijk nog niet, klonk het bij TalkING Industry, de rondetafeldiscussie van ING en Link Magazine met ondernemers uit steeds een andere regio. ‘Wij hebben duurzaamheid onderdeel gemaakt van onze bedrijfsstrategie’, is de eerste stelling die Peter Smit, partner van Kloepfel Consulting Benelux in Houten en deze middag moderator, heeft geïntroduceerd, en die Roggeband dit verhaal ontlokte.
Joep Grippeling (Danieli Corus): ‘Staalproducenten voelen een enorme behoefte om het anders te gaan doen. Produceren op waterstof is een van de belangrijkste noviteiten, maar dat is nog heel complex.’
Ware uitdaging
Joep Grippeling, coo van Danieli Corus in Velsen-Noord, dat hoogovens bouwt en verbouwt over de hele wereld, vertelt hoe hij zijn sector snel ziet veranderen. ‘We zitten van nature in een relatief conservatieve business, maar Corus wil een grote transitie doormaken. Ook bij Danieli Corus denken we intensief na over een nieuwe strategie. Staalproducenten voelen een enorme behoefte om het anders te gaan doen. Produceren op waterstof is een van de belangrijkste noviteiten, maar dat is nog heel complex gezien de enorme hoeveelheden energie die we nodig hebben. Het is een ware uitdaging.’
Gezinus Knijp, relationship manager ING Industry & Bouw Noord-West, reageert: ‘Mondiaal zie je veel markten langzaam verduurzamen. Maar ik kan me voorstellen dat circulariteit en duurzaamheid in bepaalde delen van de wereld nog minder hoog in het vaandel staan.’ Dat is ook zo, zegt Grippeling: ‘In landen als Nederland is een sterke tendens om te decarboniseren. Maar India is bijvoorbeeld nog een inhaalslag aan het maken richting industriële revolutie. Daar leveren we nog steeds ovens die draaien op fossiele brandstoffen.’
Milieuvriendelijker beton
De Vermeulen Groep uit Bussum telt tien mkb-ondernemingen in de bouw, infrastructuur en industrie. Cfo Patrick Ledegang kan over elke sector wel een apart verhaal vertellen, maar eigenlijk komt het overal op hetzelfde neer: de markten staan nog niet te trappelen om te verduurzamen. ‘Onze betonfabriek maakt sierbestrating. Beton is behoorlijk vervuilend, dus zijn we bezig met meer milieuvriendelijke cementvervangers. Maar dat leeft totaal niet onder de klanten. We gaan natuurlijk door met innoveren, want er komt vast dwingende regelgeving om milieuvriendelijker beton te maken.’
Patrick Ledegang(De Vermeulen Groep): ‘In de kunststoffen zijn we wel ver en produceren we bijvoorbeeld drainagebuizen omhuld met schapenwol en we testen met drainagebuizen van zetmeel.’ Links Arjan Schotsman Solar en midden Jurjen Bakker Dero Groep.
Door die houding van klanten is het een beetje te stellig om te zeggen dat De Vermeulen Groep volledig focust op duurzaamheid. ‘In de kunststoffen zijn we wel ver en produceren we bijvoorbeeld drainagebuizen omhuld met schapenwol en we testen met drainagebuizen van zetmeel.’ Maar ook daar wegen functionaliteit en prijs nog steeds zwaarder dan duurzaamheid, ziet Ledegang.
Tafelvoorzitter Smit vat het samen: hij proeft dat het vooral eigen initiatief is om duurzamer te opereren, veel meer dan concrete vragen uit de markt. ‘Jullie verwachten dat het op termijn wél gaat spelen, maar alleen als klanten min of meer worden gedwongen.’
Duurzaamheid staat niet expliciet in onze strategie genoemd, terwijl we er wel dagelijks aan werken, zegt Jurjen Bakker, operationeel directeur en servicedirecteur bij Dero Groep, producent van robotoplossingen voor de voedingsindustrie in Nieuw-Vennep. ‘We willen dingen doen die een positieve invloed hebben op het bedrijfsproces van onze klanten, die meerwaarde bieden. Zo monitoren we intensief om storingen aan de machines bij klanten te voorkomen. Dat heeft dan meteen ook een positief effect op duurzaamheid.’ Dat zie je ook met refurbishen, aldus Bakker. ‘Onze machines zijn zo degelijk dat we exemplaren van dertig jaar oud refurbishen en een tweede leven geven. Ook hartstikke duurzaam.’
Risicomijdend gedrag
Duidelijk is dat de markt vaak niet echt om duurzame opties vraagt, noch ervoor wil betalen. Ledegang vertelt hoe De Vermeulen Groep is gestopt met het maken van veel lichtere en duurzamere rioolbuizen, met een verhoudingsgewijs hogere kostprijs. Bij rioleringswerkzaamheden gaat het vaak om openbare aanbestedingen vanuit de overheid. ‘Het materiaal voldeed aan alle mogelijke eisen. Maar in de praktijk kijkt een inkoopafdeling toch vooral weer naar de prijs. Heel traditioneel.’
‘In de praktijk kijkt een inkoopafdeling toch vooral weer naar de prijs’
Leontien de Haan, sectordirecteur Bouw & Industry ING regio Noord-West: ‘Is het reëel te denken dat er pas echt een versnelling komt door strenge overheidsregels en wetten?’ Zeker, want je ziet nu sterk risicomijdend gedrag in de industrie, klinkt het in de zaal. Waarom zou je een duurzaam product lanceren, als je niet weet of iemand erop zit te wachten.
‘Ons bedrijf is dertig jaar geleden opgericht rondom herbruikbare, te wassen operatiedoeken’, zegt Henri Laitervo, directeur van Soest Medical Group in Soest. ‘Onze tweede tak van sport – ongeveer vijftien jaar oud – draait om single-use doeken. Die markt is vijftig keer groter, dus moet je een beetje dom zijn om die omzet links te laten liggen. Bij medische hulpmiddelen mogen we sowieso geen enkel gerecycled materiaal gebruiken. Alles moet virgin zijn. Onze afnemers kunnen de kernen van de gebruikte taperollen lokaal laten recyclen, om iets concreets te noemen, maar daar blijft het vooralsnog bij. Vanuit de ziekenhuizen valt op dit moment weinig winst te halen qua recycling, single-use doeken gaan de verbrandingsoven in.’
Kwestie van gewenning
Bas Prins, directeur BAM Infra, vertelt hoe BAM steeds meer wordt afgerekend én betaald op duurzaam werken. ‘Het is een essentieel onderdeel van elke tenderprocedure. In 2030 willen we 100 procent circulair zijn en werken met materiaalpaspoorten, zodat alle gebruikte materialen staan beschreven en kunnen worden hergebruikt. Waaruit bestaat het, waar komt het vandaan, waar kan het naartoe? Circulariteit is duurder, maar het is ook een kwestie van gewenning. Het is een mindset die we ons allemaal eigen moeten maken.’
Aan tafel klinkt een hoop gezucht en gekreun als het woord materiaalpaspoort valt. Selmers-ceo Rob Schouten: ‘Begrijpelijk ook. Zo’n paspoort kost veel tijd en energie. Iedereen moet alles registreren, continu, overal. We lassen een stuk staal aan elkaar en dit moet al worden gelogd, omdat het oorspronkelijke materiaal is veranderd. Idealiter worden deze processen uiteindelijk integraal onderdeel van de werkwijze.’
Sales director industry Arjan Schotsman van Solar Nederland in Alkmaar, groothandel in elektrotechnische componenten voor de industrie, ziet de opkomst van EPD’s, Environmental Product Declarations, met milieu-informatie over de levenscyclus van een product. Ook voor elektrotechnische componenten moeten dergelijke blauwdrukken vastgelegd en overhandigd kunnen worden. Overheid, doe niet zo streng, klinkt het in de zaal, deel geen boetes uit, maar geef juist incentives als een bedrijf het goed doet. Schouten vreest het ergste als machinefabrikanten in de toekomst hun machines compleet moeten gaan terughalen en afbreken aan het eind van de levensduur. Refurbishen kan natuurlijk. ‘De vraag is of de markt er enthousiast van wordt: de drive komt in ieder geval niet van de klant.’ En als er veel meer wetgeving en verplichte verslaglegging komt, is hij bang voor shaming binnen de industrie: heb je gehoord hoe beroerd ze daar bezig zijn?
Lucht verschepen
Menno de Goeij, senior consultant bij Kloepfel Consulting Benelux, werkt momenteel als operational manager bij Kiremko in Montfoort, producent van machines voor de aardappelverwerkende industrie. ‘Kiremko heeft een duurzaam gebouw, wint water en warmte terug, en innoveert sterk zodat de klant het maximale rendement uit zijn aardappels kan halen. Duurzaamheid is verankerd in de strategie van de organisatie. Maar Kiremko ziet nog veel mogelijkheden om verder de keten in te kijken.’ Over het algemeen valt in die keten van oem’ers in de machinebouw nog veel te halen, stelt De Goeij: ‘Dan zie ik dat er een gigantisch vat op een gigantische vrachtwagen wordt geladen en denk ik: “Daar wordt weer veel Nederlandse lucht verscheept.” Kan dat logistiek anders, met meer lokale assemblage bijvoorbeeld?’
Solar Nederland is na scope 1 en 2 (in eigen huis) wél al intensief met zijn scope 3-emissies bezig, de CO2-uitstoot in de gehele keten, samen met klanten en toeleveranciers. ‘Sinds een half jaar hebben we Green Development Meetings waarin we alle ketenpartijen challengen. Waar zijn jullie mee bezig? Hoe kun je magazijnvoorraden optimaal inrichten? Moeten toeleveranciers echt elke dag langskomen? Hoe ziet jullie verduurzamingsambitie eruit? Niet om betweterig te doen, maar om ervaringen te delen en vragen te stellen die niemand stelt. We maken stappenplannen om gezamenlijk de CO2-footprint van de oem’ers en de mro-bedrijven te reduceren. Tijdens deze inspiratiesessies bekijken we de mogelijkheden in de gehele keten: dat gaat veel verder dan alleen het leveren en eventueel monteren van zonnepanelen of led-verlichting.’
Stuur een fotootje
Laitervo ziet wel waar de schoen wringt qua duurzaamheid: ‘80 procent van de bedrijven zit in de ouderwetse business en ze kennen 99 procent van de politici’, zegt hij. ‘20 procent wil wel, maar heeft het geld, de ervaring en de lobbykracht niet om echt iets te veranderen. Zo’n transitie… dan ben ik al opa, daar gaat een mensenleven overheen.’
Dan maar een nieuwe stelling, zegt Smit: een correcte bill of materials (BOM) is een voorwaarde voor circulariteit. Zo’n BOM helpt, maar is geen absolute voorwaarde, reageren deelnemers. ‘Als je je BOM niet op orde hebt, kun je over een aantal jaren toch helemaal niks zeggen over je equipment’, werpt Schouten tegen.
Een complete lijst van onderdelen en componenten maakt toekomstige upgrades en hergebruik een stuk eenvoudiger. ‘Stel, Selmers krijgt de vraag om een machine uit 2005 te upgraden. Dan gaan we graven in de documenten en vinden de BOM. Maar een collega bekent dat hij destijds nog wel iets heeft veranderd, en een paar anderen ook. Voor je het weet, eindig je met: “Klant, stuur even een fotootje. Dan kijk ik of die machine bij jou nog een beetje op mijn tekening lijkt.” Soms vinden salesmensen het daarom gemakkelijker om een nieuwe lijn te verkopen.’ Selmers heeft model-based systems engineering omarmd. Het is geen holy grail, weet Schouten, maar wel een zeer bruikbare tool om het totale ontwerp- en maakproces systematischer vast te leggen.
Schitterend voorstel
Na nog een paar stellingen over onder meer digitalisering (‘Daar is toch iedereen mee bezig. Wie kan nog zonder?’) eindigt de TalkING Industry enigszins hilarisch met een discussie over de mogelijkheden en kansen van AI en natuurlijk het hippe ChatGPT. Gebruik de chatbot om contracten op te stellen, toespraken te schrijven, of zoals Schouten deze middag, een welkomsttekstje. Schouten: ‘Ik heb ChatGPT ook gevraagd om een salesplan voor Selmers te schrijven. Dan komt er toch iets uit waarvan je denkt: “Ach, helemaal niet gek als denkstuk.” Als ik een bank was, zou ik me ontzettend zorgen maken waarin ik zou moeten investeren, nu iedereen schitterende voorstellen op tafel kan leggen. Daar valt geen gat in te schieten.’ De Haan stelt hem gerust: ‘Natuurlijk prikken we er wel doorheen. Dat is een kwestie van kennis, ervaring en fingerspitzengefühl.’
Link magazine juni/juli 2023. Thema: Groot maar toch wendbaar. Lees Link magazine digitaal of vraag een exemplaar op bij mireille.vanginkel@linkmagazine.nl
Selmers proeft verandering van tijdperk
Selmers-directeur Rob Schouten neemt het gezelschap voorafgaand aan de discussie mee de werkvloer op. Hij wijst op een imposante extruder in aanbouw. ‘Het is een nicheproduct met een enorm volume, een hoog vermogen, een compleet nieuw design. Zoiets hebben we eigenlijk nog nooit eerder gedaan.’
Het bedrijf in Beverwijk (85 medewerkers) ontwikkelt machines en proceslijnen voor het stralen en coaten van buizen en verscheept die wereldwijd. Schouten: ‘We hebben best een paar lastige jaren gehad, we zitten in een verandering van tijdperk, dat voelen wij sterk.’ Van oudsher zit Selmers sterk in de olie- en gasindustrie. Recente ontwikkelingen gaan steeds meer de kant van water op, waarbij het traditionele staal plaatsmaakt voor kunststof. Schouten: ‘We merken een duidelijke verschuiving in de industrie. Carbon capture is bijvoorbeeld een hot topic. Het afvangen en injecteren van CO2 vergt echter een geheel nieuwe infrastructuur. Daar zijn onze kennis en technieken zeer nuttig.’
Selmers wil voorloper zijn en blijven in de pijpverwerkende industrie. ‘We hebben onze organisatie compleet omgegooid. Onze medewerkers werken nu samen in wisselende, multidisciplinaire teams, de verantwoording ligt laag in de organisatie. Het engineeringsproces is vernieuwd en we hebben technologieën geadopteerd om de efficiëntie, veiligheid en duurzaamheid van onze producten te verbeteren.’
Klanten draaien actief mee in projecten. ‘Door ons open te stellen, leggen ze complexe, innovatieve projecten bij ons neer. Ze vinden het geweldig om er zo nauw bij betrokken te zijn. We zijn van een productgerichte naar een oplossingsgerichte organisatie gegaan.’ Selmers standaardiseert sterk. Zo’n 70 procent is inmiddels configure-to-order.
Iets temperende trend
Gert-Jan Braam, sector banker Industry bij ING, gaf tijdens de bijeenkomst een economische update. ‘We zitten sinds het hoogtepunt van de output vorig jaar april in een temperende trend in de industrie. De industrie als geheel laat dit jaar een klein minnetje zien, en volgend jaar weer een klein plusje, waarbij er natuurlijk grote verschillen zijn tussen de energie-intensieve en niet-energie-intensieve sectoren. De chemie en kunststofindustrie staan dit jaar nog behoorlijk in de min, met verwacht herstel in 2024.’
Er is minder export, een afnemende orderintake en de industrie is bezig met voorraadafbouw. ‘Dat laatste stopt naar verwachting ook weer, die bodem is in zicht. Als je kijkt naar de langetermijnproductieverwachting, zijn ondernemers zeker niet negatief.’ Het producentenvertrouwen zit onveranderd in de plus. De bezettingsgraad is nog steeds boven de 80 procent. ‘Het neemt iets af, maar niet verontrustend.’
