Dr. Y. J. Erden en Prof. Dr. Philip Brey publiceerden onlangs ethische richtlijnen voor onderzoek en ontwikkeling op het gebied van ‘human enhancement’ in het wetenschappelijke tijdschrift Science. Ook nam de Europese commissie de richtlijnen op in een begeleidingsdocument. “Het belangrijkste is dat iemand die technologieën en behandelingen gebruikt om zijn vaardigheden te verbeteren, zijn vermogen en vrijheid om eigen keuzes te maken niet mag beperken”, aldus Erden.
‘Human enhancement’ zijn een breed scala van ingrepen, geneesmiddelen, behandelingen en andere technologieën die als doel hebben de mens verder dan ‘normaal’ te verbeteren. Enhancement lijkt wat dat betreft buiten het bereik te vallen van medische ingrepen. Die richten zich op de toestand van een persoon weer ‘gezond’ te maken. Prof. dr. Philip Brey: “Er was tot nu toe nog geen systematische manier om ethisch toezicht te houden op onderzoek en ontwikkeling gericht op menselijke verbetering.”
Menselijke autonomie
“Een van de belangrijkste ethische zorg die we benadrukken in onze richtlijnen, is de ondermijning van de menselijke autonomie”, zegt Erden. Neem bijvoorbeeld het geneesmiddel amfetamine. Dat wordt gebruikt voor de behandeling van ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder). In medische context is amfetamine een behandeling die mensen met ADHD helpt sommige symptomen onder controle te houden. Als bijwerking kan het stemmingswisselingen of angstgevoelens versterken, wat gevolgen kan hebben voor de besluitvorming en de autonomie van de gebruiker.
De voordelen kunnen in een medische context opwegen tegen deze risico’s. Amfetamine kan echter ook worden gebruikt als een verbetering om de alertheid, de concentratie en het zelfvertrouwen bij gezonde mensen te vergroten, uiteraard met bijwerkingen en risico’s voor de gezondheid. Volgens de richtlijnen moeten onderzoekers de ondermijning van de autonomie van een persoon beperken bij alle menselijke verbeteringen die zij onderzoeken of ontwikkelen.
Risico’s vermijden
Naast risico’s voor de autonomie behouden ingrepen in en aan het menselijk lichaam onvermijdelijk risico’s voor de gezondheid en de veiligheid van een persoon. “Dergelijke risico’s moeten zorgvuldig worden afgewogen tegen de verwachte voordelen. Technologieën voor menselijke verbetering moeten prioriteit geven aan de gezondheid, de veiligheid en het welzijn van de ontvanger van die verbetering”, aldus Brey. Daarom moeten ‘enhancements’, vooral als ze onomkeerbaar zijn, een duidelijk voordeel opleveren voor het leven van het individu, waarbij de kans groot is dat het algehele welzijn niet alleen op de korte termijn, maar gedurende het hele leven toeneemt.
Gelijkheid
De waarde van een gelijke, rechtvaardige en eerlijke behandeling van iedereen kan door menselijke verbetering op verschillende manieren worden beïnvloed. Aan de ene kant kan human enhancement bestaande ongelijkheden verminderen, anderzijds kan het nieuwe ongelijkheden veroorzaken. Erden: “Neem bijvoorbeeld iets competitiefs zoals sport. Doping kan je zien als human enhancement, maar dit creëert een oneerlijke verbetering van de kansen van een gebruiker ten opzichte van individuen en groepen die geen doping gebruiken.” Daarom moet elke onderzoeker maatregelen nemen om te voorkomen dat ongelijkheden ontstaan of verergeren.
